[D66] [JD: 19] Afscheid interview Denker des Vaderlands

[R.O.]

trouw 13/3/21


  Filosofie is: ruimte creëren om hetzelfde anders te zien


  Afscheid interview

foto Maartje Geels
foto Maartje Geels
Haar twee jaren als Denker des Vaderlands werden door een virus 
doormidden gespleten. Wat betekende dat voor de idealen van Daan 
Roovers? Volgende week begint haar opvolger.
LODEWIJK DROS

Bij het aantreden van Daan Roovers als Denker des Vaderlands in 2019 
verscheen 'Wij zijn politiek', een boek met interviews. Daarin kondigde 
ze aan om burgers op te voeden om op een filosofische manier over 
belangrijke kwesties na te denken. 'Interactief, het publiek in', zoals 
Roovers zelf zegt. Haar agenda stond propvol, Roovers turfde het aantal 
optredens in het eerste jaar: 167. Dus draafde ze in alle provincies op 
- behalve in Drenthe, de lezing in Emmen werd door corona afgezegd.

Het was druk, erg druk, erkent ze. "Begin vorig jaar zei ik tegen man en 
kinderen: zet je maar schrap, ik zie jullie niet meer tot de 
meivakantie. Ik had wel tien, twaalf optredens per week staan."

Tussendoor kwam er nog wel een gezellig verzetje, want de Brabantse 
Roovers slaat nooit een carnaval over. Met haar vader, en een flesje 
sterke drank dat van mond tot mond ging, was het heerlijk feesten. "We 
zijn ontsnapt", zegt ze nu.

"Tijdens de eerste golf dacht mijn woonplaats Amsterdam nog: het valt 
wel mee. Toen had ik al zeven vrienden van vroeger van wie een van de 
ouders was omgevallen. Het dorp waar ik vandaan kom, had het hoogste 
aantal doden per hoofd van de bevolking."

De uitbraak van de covidpandemie sneed de tweejaarstermijn van de Denker 
des Vaderlands precies doormidden. Na een jaar keihard werken voor de 
publieke wijsbegeerte moest ze pas op de plaats maken. "Op 13 maart kwam 
de persconferentie: alles werd stilgelegd. Eigenlijk kwam me dat goed 
uit want ik had het veel te druk."

Heeft de coronacrisis u een burn-out bespaard?

"Ja. Zeker. Nou ja, de zomervakantie had ik in ieder geval niet 
schadevrij gehaald, dat moet ik bekennen. Dus ik was opgelucht. 
Tientallen lezingen werden afgezegd. Maar steeds als de maatregelen 
werden verlicht, kreeg ik het weer druk. En de media bleven ook bellen 
natuurlijk."

Haar voorganger Marli Huijer sprong tijdens haar Denkerschap op om in 
actie te komen voor vluchtelingen en later tegen de lockdownmaatregelen, 
Ook René ten Bos schuwde de stevige stellingname niet. Roovers viel op 
doordat ze haar eigen opvattingen níet op de voorgrond plaatste.

U zei dat u een interactieve Denker zou worden. Is dat gelukt?

"Jazeker, maar als je ergens komt, wordt er aan je getrokken om wat te 
gaan zeggen. Ik wil in gesprék, ga liever op zoek naar het verhelderen 
van de dilemma's van de verpleeghuismedewerkers, of van de plaatselijke 
politici. Anderen aan het denken zetten, dat wil ik, en dat is volgens 
mij de taak van de filosofie. Dat lukte wel, maar vaak trof ik mezelf 
toch aan terwijl ik voor die zaal stond te oreren. Ik was toch wel vaak 
aan het woord, zeker tijdens Zoomsessies tegenwoordig. Het interactieve 
lukt beter bij live publiek. Ik ben wel erg veel aan het woord geweest."

Zo werd u de Zender des Vaderlands.

"Zender des Vaderlands... Maar ik vind het ook leuk om iets te 
vertellen, over Socrates die op de markt mensen aansprak over hun ideeën 
over democratie. Wat ik fantastisch vond was voorlezen. De Tractatus 
Theologico Politicus van Spinoza, Plato's Protagoras, Rousseau. Veel 
mensen hebben wel wat van Nietzsche in de kast staan, maar ze durven het 
niet aan te raken. Met architecten of met managers - slimme lieden - 
gingen we zo een uurtje filosofie doen. Vonden ze heerlijk. En daar 
steek je allemaal wat van op. Kijk, ik weet best veel van filosofie, kan 
het uitleggen en toepassen, maar Nietzsche en Plato lezen, dat is andere 
koek. Voorlezen is een vergeten type kennisoverdracht. Zo bracht ik de 
filosofie in het debat tot spreken, niet mijn opvattingen."

Denker des Vaderlands is een eretitel, maar voor u toch tweede keus. 
Pastoor of Prins carnaval worden, dat waren eens uw idealen. Helaas, u 
was een meisje.

"Toch heb ik die idealen benaderd, heel even. Vorig jaar, tijdens dat 
beruchte carnaval, heb ik in de carnavalsmis gepreekt in de kerk van 
Veghel. Op de kansel las ik voor uit Erasmus' Lof der Zotheid. Zo dicht 
was ik nog nooit in de buurt geweest van pastoor en prins."

Een hoogtepunt in uw bestaan.

Lachend: "Zeker!"

Even terug naar het begin. In maart 2019 bleek u zich vooral druk te 
maken over het klimaat...

"... en over digitalisering van de publieke sfeer, en over sociale 
cohesie. Toen kwam corona. In mijn eerste jaar was de meest gestelde 
vraag: 'Is een democratie daadkrachtig genoeg om de klimaatcrisis aan te 
pakken?' In het tweede jaar: 'Wat leren we van corona?' Logisch, en 
terecht, maar corona bleek ook een bliksemafleider voor grote problemen. 
Die bleven in de marge. Ik ben curator voor het congres Raising the 
Future, voor professionele opvoeders. Dat zou vorig jaar maart 
plaatsvinden. Volgende week gaat het alsnog door, digitaal uiteraard. Al 
die onderwerpen staan dan op de agenda, ze zijn zelfs nog belangrijker 
dan voor de crisis."

Stel, u promoveert in de publieksfilosofie. Als u een paragraaf opneemt 
over het fenomeen Denker des Vaderlands in Nederland, wat schrijft u dan 
over D.M.G. Roovers (2019-2021)?

Voor het eerst valt er een stilte. "In Wij zijn politiek benadruk ik dat 
politiek deel moet zijn van het dagelijks leven. Niet zozeer van Den 
Haag. Dat is een ambitie die is vervuld. Ik - met anderen, hoor - heb de 
afgelopen twee jaar op allerlei podia betoogd dat we meer directe 
democratie nodig hebben, experimenten met politieke vernieuwing van 
grote groepen willekeurig aangewezen burgers die samen nadenken over 
bepaalde onderwerpen, deskundigen raadplegen en met voorstellen komen. 
Na de verkiezingen volgende week krijgt de formateur een advies waar ik 
aan heb meegewerkt, geschreven onder leiding van Alex Brenninkmeijer, 
over een burgerberaad voor het klimaatbeleid. Dat is een mijlpaal voor 
mij. Zo vinden ideeën hun weg, ook naar het hart van de politieke macht. 
En waar ik in 2019 al wees op het gevaar van polarisatie, zie je nu dat 
grote politieke partijen aan de haal gaan met de stem van het stille 
midden."

Wat de rol van de publieksfilosofie moet zijn? Het blijft zoeken, zegt 
Roovers. Zelf koos ze ervoor haar 'stem te verheffen zonder te 
opiniëren'. De nieuwe Denker, die onlangs anoniem een bijdrage schreef 
in de Volkskrant, doet dat weer heel anders, met een uithaal naar het 
'activistisch engagement' van Huijer. Daardoor kwam haar 'filosofische 
afstand in de knel'. Roovers heeft het stuk gelezen. "Mijn opvolger 
kiest een heel andere toon, zet zeer polemisch in, en wil wegblijven van 
activisme. Dat laatste begrijp ik wel. Ik wil met filosofie ruimte 
creëren in je hoofd om hetzelfde anders te zien, pas daarna komt de 
ambitie om de wereld te veranderen."

Volgende week onthult Trouw de naam van uw opvolger. Heeft u nog een 
nuttige wenk voor de zesde Denker des Vaderlands?

"Onderschat niet hoezeer je onder druk komt te staan. Ik had me niet 
gerealiseerd hoezeer mensen aan je gaan trekken. Ze willen dat je 
bemiddelt in een arbeidsconflict, dat je de uitzetting van een gezin 
helpt verhinderen, klimaatdoelen onderschrijft, parkeerplaatsen 
vergroent, dat je toch ook vindt dat Engels het onderwijs in moet, of 
juist eruit. Daar wilde ik van wegblijven, want anders zou de verdenking 
ontstaan dat 'De Filosofie' het daarmee eens is. Kom maar terug als ik 
weer Daan Roovers ben, denk ik dan. Maar ik verwacht straks een stuk 
minder petities voorgelegd te krijgen."

Heeft u er getekend?

"Heel weinig. Alleen als ik vond dat ik dat als filosoof moest doen. Ik 
heb mijn handtekening gezet voor meer aandacht voor het klimaat in de 
politiek. En dat een deel van de colleges ook in het Nederlands gegeven 
moet worden, voor de toegankelijkheid van het filosofieonderwijs 
essentieel."

Nog een week, dan zit uw Denkerschap erop. Waar verheugt u zich het 
meest op?

"Dat ik niet meer naar al die persconferenties hoef te kijken, en al die 
talkshows. Ik kan eindelijk weer een roman gaan lezen. Dat heb ik twee 
jaar niet gedaan, alleen maar non-fictie, het moest altijd maar nut hebben."

Welke roman wordt dat?

"De biografie van Hans van Mierlo. O jee, dat is ook weer geen roman."

Roovers schreef in haar periode als Denker des Vaderlands tientallen 
artikelen. Enkele citaten daaruit:

'Men is banger voor de boeren dan voor klimaatactivisten. Doordat hun 
tractoren worden toegelaten krijgen ze een machtspositie. Ze forceren er 
toegang mee en ze nemen ze als een soort wapens mee de stad in. En 
trekkers zijn mediageniek.'

'Burgers vooral als kiezers zien, miskent de dimensie dat je in dienst 
staat van álle burgers.'

'Filosofie gaat niet over 'anders aanpakken'. De vraag: 'Hoe los ik dit 
op?' is geen filosofische vraag.'

'Vrijheid van meningsuiting is een 'verticaal recht' van burgers ten 
opzichte van de staat, en niet ten aanzien van elkaar.'

'Zoals de verstokte roker tijdens een stevige griep het roken een paar 
dagen noodgedwongen moet laten, en dat net het zetje kan zijn om 
definitief te stoppen, om erger - longkanker - te voorkomen. Je weet dat 
je zonder kan. Het begin is het moeilijkst, daarna gewoon een kwestie 
van volhouden. Corona is onze griep, het vliegen is de tabak, en de 
longkanker is het klimaat. Voilà. Ik ga deze zomer op de fiets naar 
Vlieland.'

De leukste vraag werd haar door een scholiere van 16 gesteld: "Mag ik 
als feminist naar Ex on the Beach kijken?"

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210313/9f4caf75/attachment-0001.html>