[D66] [JD: 131] 'Volharden in deugd van het vrijmoedige spreken'

[R.O.]

overnu.nl
<https://overnu.nl/mattias-desmet-we-moeten-volharden-in-de-deugd-van-het-vrijmoedige-spreken/>



  Mattias Desmet: 'Volharden in deugd van het vrijmoedige spreken'

Geschreven door Patrick Dewals - gastauteur
26-35 minutes
------------------------------------------------------------------------


        Professor in de klinische psychologie Mattias Desmet staat
        inmiddels genoegzaam bekend als coronascepticus. Na een massaal
        gelezen interview
        <https://www.dewereldmorgen.be/community/mattias-desmet-professor-klinische-psychologie-coronamaatregelen-onthullen-totalitaire-trekken/>
        (een half miljoen views) waarin hij in de coronacrisis trekken
        van opkomend totalitarisme herkende, vielen hem zowel royale
        porties lof als misprijzen te beurt. Ik tref hem voor een
        vervolginterview over hoe angst en massavorming tot een
        totalitaire staatsvorm kunnen leiden, en over hoe een goed
        functionerende samenleving niet zonder het /vrijmoedige spreken/
        kan.


        *U ziet er vermoeid uit.*

Dat zou kunnen. Mijn leven was voor de coronacrisis al druk, en nu is
het nog drukker. Ik geef wellicht te veel interviews (lacht).


        *Zijn er gegevens dat omwille van de coronacrisis het psychisch
        lijden bij de bevolking groeit?*

Deze gegevens ontbreken nog grotendeels omdat de instanties die ze
leveren met sterke vertraging werken. Toch suggereren de indicatoren,
zoals het aantal aanmeldingen bij psychologen, dat het psychisch lijden
toeneemt. In feite is dit gezien de huidige maatschappelijke context wel
logisch.

Waar de eerste lockdown nog als een welkome luwte in het veel te
gehaaste leven ervaren werd, zien we nu dat het telewerken en de
opgelegde sociale afstand meer en meer als frustratie opwekken. Het
gebrek aan sociale contacten, op de werkvloer en elders, begint te wegen
op de mentale beleving van veel mensen.


        *In eerdere tussenkomsten verdedigde u de theorie dat angst
        onder bepaalde omstandigheden tot massavorming kan leiden. In
        hoeverre leidt de coronacrisis, en de angst die ermee gepaard
        gaat, tot massavorming?*

Sta me toe een nuancering aan te brengen, want ik heb het gevoel dat men
mij hierover niet altijd goed begrepen heeft. Wat ik gezegd heb, is dat
het coronavirus het angstlandschap, dat reeds bestond, hertekende. Er
was dus voor de corona-uitbraak al veel angst en onbehagen in de
samenleving aanwezig.

Het is goed om een paar zaken hier in een ruimer historisch perspectief
te plaatsen. Er is altijd angst geweest, maar gedurende de laatste
eeuwen werd de angst meer en meer losgekoppeld van voorstellingen. In de
middeleeuwen was angst bijvoorbeeld gekoppeld  aan bepaalde
/angstobjecten /zoals de feodale heerser, de hel, de eeuwige verdoemenis
enzovoorts. Met de Verlichting werd het middeleeuwse mens- en
wereldbeeld vervangen door een reductionistisch-wetenschappelijke
ideologie. De angst op zich bleef, maar ze werd meer en meer
losgekoppeld van haar klassieke voorstellingen en objecten. Zo ging de
angst meer en meer onbestemd rondwaren in de mentale ervaring van de
bevolking. Tegelijker zorgde die nieuwe ideologie en de erbij
aansluitende industrialisering en mechanisering van de wereld voor een
doorbreken van de sociale banden, voor ervaringen van zinloosheid, voor
het verzwakken van de band met de natuur en voor veel onderliggende
frustratie en agressie. De nieuwe ideologie produceerde steeds meer wat
Hannah Arendt ‘sociaal geatomiseerde subjecten’ noemt.

Dit is een zeer bijzondere toestand in de samenleving. Want wanneer er
op zo’n moment een verhaal langskomt dat een duidelijk angstobject (bv.
coronavirus) aanduidt, en een strategie (bv. coronamaatregelen) naar
voor schuift om ermee om te gaan, kan dit een enorme impact hebben op
wat ik soms ‘het landschap van de angst’ noem. Het kan dat hele
landschap herorganiseren, of hertekenen. De angst wordt massaal aan het
nieuwe angstobject gekoppeld, en men klampt zich mentaal vast aan de
strategie. Er wordt dan een soort heroïsche, gezamenlijke strijd gevoerd
tegen het object van de angst. Op die manier ontstaat er ook een nieuwe
sociale band en zinverlening, en kan men de frustratie en agressie
afreageren op wie niet deelneemt aan de gezamenlijke strijd. Een sterk
onaangename toestand wordt door massavorming dus omgekeerd in een soort
symptomatische roes van verbondenheid en heroïek. Dat gevoel varieert
natuurlijk, naargelang het proces van massavorming evolueert. De heroïek
wordt niet altijd bewust gevoeld, de roes evenmin. Maar het proces leidt
steevast tot sterke aandachtsvernauwing, waardoor men alleen nog opmerkt
wat binnen het verhaal past dat tot massavorming leidt. Deze toestand is
perfect vergelijkbaar met een toestand van hypnose. Dat is hoe ik de
maatschappelijke reactie in het begin van de coronacrisis beschreef.

/(Volg de nieuwsbrief
<https://overnu.email-provider.nl/memberforms/subscribe/standalone/form/?a=5tznhdvtjl&l=sxvjrhrkwp>
van OverNu.)/


        *Is angst een onontkoombare metgezel van de mens? Is hij
        permanent op zoek naar een manier om zich tegenover de ervaren
        angst te positioneren?*

Absoluut, dat is het gevolg van de structuur van ons mentaal systeem.
Van bij de geboorte probeert een kind een band aan te gaan met de Ander.
Het fixeert het gelaat van de moeder, observeert het en imiteert het.
Bij dit proces is één vraag alomtegenwoordig: /Wat moet ik doen om door
jou graag gezien te worden? Wat moet ik doen om iets te betekenen voor
jou? Wat raakt je? /Dezelfde vragen zullen later spelen in de relatie
met de vader, de broers en zussen, schoolkameraadjes, leerkrachten,
collega’s en alle andere ontmoetingen.

En dit is nu het punt: er bestaat geen eenduidig antwoord op die vragen.
Meer zelfs: er kán nooit een eenduidig, definitief antwoord op bestaan.
Dat komt door de structuur van onze taal. Elk woord heeft een ander
woord nodig om zijn betekenis te bepalen. Zo komen we altijd een woord
te kort om definitief zeker te zijn. Dat is trouwens wat de mens ten
diepste onderscheidt van het dier: zijn constante confrontatie met
onzekerheid, met een gebrek aan weten. De mens peinst en piekert, vraagt
zich af wie hij is en moet zijn, filosofeert over de zin van het
bestaan. Al die dingen zal je een dier niet zien doen. Ik zou daar veel
dieper op kunnen ingaan, maar het komt hierop neer: We kunnen nooit
zeker weten wie we moeten zijn voor de ander, en daarom is er altijd
angst om te kort te schieten. Dit is onvermijdelijk!

Maar het varieert natuurlijk. Er zijn momenten dat we ons redelijk
comfortabel bij, of aanvaard en zelfs graag gezien voelen door de ander.
Maar het is nooit definitief. De vraag hoe we ons moeten verhouden tot
de ander is steeds levendig en dat is goed, ze dwingt ons om te
veranderen. Het kunnen dragen en aanvaarden van die fundamentele
onzekerheid is het ultieme teken van maturiteit en menselijkheid bij de
mens. Onder andere Lacan, twintigeeuwse Franse psychiater en
psychoanalist, heeft dat op een meesterlijke manier beschreven, maar
John Keats beschreef het in het begin van de negentiende bijvoorbeeld
ook al zeer mooi waar hij het heeft over ‘the negative capacity’ die
eigen is aan de mature mens.

Het is precies op het moment dat we menen absoluut zeker te zijn, en dat
er geen twijfel meer in ons bestaat, dat we stoppen met te veranderen en
de neiging hebben om anderen te ontmenselijken. Wanneer we denken
definitief te weten wat het is om een goed mens te zijn, ontstaat de
hardnekkige neiging om de ander onze visie opleggen. We kunnen niet
langer toelaten dat de ander, anders is en ervaren de mening van de
ander als storend, bedreigend en zelfs gevaarlijk. Bijgevolg moet ze
zonder voorbehoud onderdrukt en gecensureerd worden. Ten diepste is het
in deze psychologische tendens dat de ontmenselijkende kenmerken van het
totalitarisme gegrond zijn.


        *Vindt een mens pas innerlijke rust wanneer hij het gevoel heeft
        aanvaard te worden?*

Aanvankelijk worden we bijna volledig gegrepen door wat die ene
specifieke andere – onze primaire zorgfiguur bijvoorbeeld – ons zegt.
Onze opinie over hoe we moeten zijn, valt volledig samen met wat deze
laatste vertelt. Nadien distilleren we uit talloze ontmoetingen met
andere mensen geleidelijk aan een aantal basisprincipes waarvan we het
gevoel hebben dat ze over het algemeen gelden als het erop aankomt ons
van een plaats te voorzien in het verlangen van andere mensen. Zij
dienen als een soort richtsnoeren voor ons handelen in het sociale
leven, in de verhoudingen met andere mensen. Naarmate de basisprincipes
duidelijker worden, vermindert onze afhankelijkheid van concrete
anderen. Op die manier kunnen we onze eigen koers varen, zonder ons
telkens te moeten aanpassen aan wat een ander van ons vraagt of
verwacht. Zo ontwikkelen we psychische ruggengraat en persoonlijkheid..

Zodoende gebeurt het dat een enkeling, of een groepje mensen, het
vermogen ontwikkelt om een lange tijd tegen het dictaat en de sociale
druk van een grote groep in te gaan. Ze kunnen dan bijvoorbeeld trouw
blijven aan hun basisprincipes en weigeren om in te stemmen met wat de
grotere groep, of de samenleving, hen probeert op te dringen. En
belangrijker: ze kunnen een andere stem laten klinken, die tegen de stem
en het verhaal van de massa ingaan. Als niemand dit nog doet, of als te
weinigen het doen, stelt de Franse filosoof Michel Foucault, kan een
maatschappij niet blijven bestaan. Alle mensen die zich over
massavorming gebogen hebben, kwamen tot de conclusie dat de massa om één
of andere reden altijd destructief én zelfdestructief is. Er moet in de
maatschappij dus een soort tegenkracht zijn, die vasthoudt aan
fundamentele principes van menselijkheid als het verhaal van de massa
die principes dreigt overboord te gooien.

Het vermogen om principieel te leven en te spreken, en niet mee te gaan
in de opgelegde waan van de dag, is cruciaal.


        *Wellicht is het makkelijker om het principiële leven in de
        privésfeer na te streven, dan in het publieke domein?*

Absoluut. Voor Foucault duidt dit vrijmoedige spreken, hij verwijst
hiervoor naar het concept van /parhessia/ uit de oud-Griekse cultuur, op
de moed om in de publieke ruimte datgene te zeggen waarvan men het
gevoel heeft dat het waar is, maar ingaat tegen het dominante verhaal.
Naargelang een verhaal dominant wordt in een maatschappij, heeft het de
neiging om zich meer en meer als dé waarheid op te dringen, en zo
miskent, negeert, verdraait en verdrukt het altijd andere stemmen, en
uiteindelijk ook belangrijke aspecten van het leven en de realiteit.

De oude Grieken beschouwden het vrijmoedige spreken als een cruciale
burgerdeugd. Het is een vorm van waarheids-spreken die zich tegenover
retoriek plaatst. De retoricus probeert de toehoorder van een verhaal te
overtuigen waar hij zelf niet in gelooft; hij probeert de Ander om
strategische redenen van iets te overtuigen, waarvan hij zelf weet dat
het niet waar is. Wanneer men sommige vooraanstaande virologen in deze
tijden bezig hoort, lijken ze wel les te geven in retoriek (lacht). We
kunnen ermee lachen, maar het is eigenlijk ernstig. Wetenschap moet
altijd een vorm van waarheidsspreken zijn, geen retoriek.

Foucault meldde decennia geleden al dat de parhessia uit onze
maatschappij dreigde te verdwijnen, en waarschuwde dat dit plaats zou
maken voor een versmachtende /Pensée Unique. /Dit is precies waar het
woord totalitarisme in de eerste plaats op duidt, het oprijzen van de
illusie dat één verhaal /totaal/ juist is. En omdat men het verhaal, en
de erin aanwezige logica, totaal juist acht, mag men zich ook alles
permitteren om het verhaal te realiseren, zelfs over alle ethische
grenzen heen gaan.

Die gevaarlijke tendens merken we volgens mij binnen het dominante
coronaverhaal op: ‘Indien we het vollopen van de IC’s willen voorkomen,
dan moeten we in lockdown gaan en de ganse maatschappij stilleggen,
ouderen verbieden om hun kleinkinderen te zien, mogen we geen eerste
hulp meer toedienen bij ongevallen, mogen vrouwen die net bevallen zijn
hun pasgeboren baby niet meer vasthouden, mag er niet meer betoogd
worden, mogen mensen zonder vaccin <https://overnu.nl/tag/vaccins/> niet
meer reizen, enz.’. Mocht iemand anderhalf jaar geleden een dergelijke
redenering gepresenteerd hebben, men zou zich meewarig afgevraagd hebben
hoe het met zijn mentale gezondheid gesteld was. Nu lijkt het voor velen
een onwrikbare waarheid te zijn. ‘/You can’t say A without saying B and
C and so on, down to the end of the murderous alphabet’/. Arendt zegt
dat in haar boek over totalitarisme op  pagina 621. Ik ken het
ondertussen al vanbuiten (lacht).

Wanneer men eenmaal het uitgangspunt van de logica heeft aanvaard, dan
volgt al de rest er onvermijdelijk uit. Elk logisch tegenargument wordt
systematisch uit het aandachtsveld verdrongen en ‘onschadelijk’ gemaakt
en stap voor stap worden alle normale ethische grenzen overtreden. Zo’n
soort logica maakt zich ongemerkt meester van een maatschappij, maar hij
is potentieel extreem gevaarlijk. Dat heeft de geschiedenis heel helder
getoond. ‘Als we het ultieme doel van de geschiedenis willen realiseren
– de heerschappij van het proletariaat, het creëren van het superras –
dan moeten we alle aristocraten en boeren elimineren, moeten we
gehandicapten en Joden uitroeien.’ Mensen denken dat dit niet te
vergelijken is met wat er nu gebeurt, maar tezelfdertijd vindt men het
‘logisch’ dat mensen die het coronavaccin weigeren nauwelijks nog aan
het sociale leven zouden kunnen deelnemen, hun jobs kunnen verliezen.
Dit toont opnieuw hoe sterk de psychologische processen zijn die in het
spel zijn. Ik beschrijf dat trouwens allemaal uitgebreid in mijn laatste
interview <https://www.youtube.com/watch?v=nCfdbR0WOAs> bij De Nieuwe
Wereld.


        *In uw benadering, die in een aantal opzichten geïnspireerd is
        op Hannah Arendt haar visie, dat angst door massavorming in
        totalitarisme uitmondt, wees u op de aanwezige angst die reeds
        vóór de coronapandemie in onze samenleving rondwaarde. In
        hoeverre denkt u dat de overheidscommunicatie betreffende de
        coronapandemie /nieuwe/ angst in de samenleving bracht?*

Ik heb dat zelf eigenlijk nooit echt benadrukt, maar ondertussen is
duidelijk dat dit wel gebeurd is. In Duitsland
<https://nos.nl/artikel/2367971-duits-ministerie-schakelde-wetenschappers-in-om-corona-angst-op-te-wekken>
en het Verenigd Koninkrijk
<https://www.msn.com/en-gb/entertainment/music/use-of-fear-to-control-behaviour-in-covid-pandemic-was-totalitarian-admit-scientists/ar-BB1gKceh>
gaven experts toe dat ze de angst aanwakkerden bij de burgers om hen
strikter de maatregelen te doen opvolgen. Sommigen bekenden met spijt
dat hun optreden iets totalitairs en dystopisch had. In België was het
wellicht niet echt anders. Viroloog Marc Van Ranst, bijvoorbeeld, zei
onlangs in een artikel
<https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/van-ranst-maakte-bevolking-bewust-ongerust/10299981.html>
dat de Belgische experts de bevolking in de krokusvakantie van 2020
/bewust ongerust/ maakten.

In feite wisten we dit al natuurlijk. We moeten het toejuichen dat
experts dit beginnen toe te geven. Sommigen zeggen dat ze veel te ver
zijn gegaan in hun handelswijze, en betuigen hun spijt. Dat is goed.
Telkens er zich eerlijkheid en menselijkheid toont, moeten we daar
erkentelijk voor zijn, en niet rancuneus reageren.


        *Toch kan het ook anders. De Zweedse overheid heeft van bij
        aanvang op een open manier over het coronavirus met haar
        bevolking gecommuniceerd. Ze vertelde hen wat ze er over wisten,
        en wat men als burger kon doen om zichzelf en anderen te
        beschermen. Tegelijkertijd legde ze veel verantwoordelijkheid en
        autonomie bij de burgers, zonder hen met dwangmiddelen, zoals
        zeer hoge boetes of al dan niet brutale politietussenkomsten, te
        corrigeren. Wat vertelt de keuze om angst te gebruiken over de
        wijze waarop de bestuurders de bevolking zien?*

Dit duidt zonder meer op een ernstig probleem. Als bestuurder moet men
altijd kiezen tussen twee manieren om met de bevolking om te gaan en
samenlevingsproblemen aan te pakken: ofwel zet men in op macht en
controle, ofwel op goede, menselijke verhoudingen met de bevolking. Bij
dat laatste vertrekt men vanuit het geloof dat indien men op een
ongedwongen, oprechte en open manier met elkaar spreekt, men een
oplossing zal vinden waarbij de verschillende betrokken partijen het
gevoel hebben dat er rekening gehouden wordt met hun problemen. Dan kan
men erop vertrouwen dat de verschillende partijen eveneens bereid zullen
zijn om rekening te houden met de overheid en de andere partijen.

In het andere geval vertrekt men vanuit het geloof dat het debat niet
zal werken. In de praktijk komt het erop neer dat men dan zijn eigen
visie en voorkeuren oplegt aan de maatschappij, via controle en macht.
Men probeert te overtuigen dat het verkeerd zal aflopen als de
bevolking, of een deel van de bevolking, niet volgt, men probeert, met
andere woorden, de publieke opinie te controleren en te manipuleren. In
sommige gevallen ontwikkelt zich dat tot de beruchte indoctrinatie en
propaganda van totalitaire systemen, desnoods aangevuld met terreur,  om
dissidente stemmen radicaal de mond te snoeren.

Soms moet een overheid macht gebruiken, soms moet ze zelfs angst
aanjagen, we moeten hier niet te fanatiek en te naïef in zijn, maar het
zou de uitzondering en niet de regel moeten zijn, het zou nooit de basis
van een beleid mogen zijn. Kiest men resoluut voor het angstmodel, dan
loopt men het risico om in wat Aristoteles in zijn Politica /de tirannie
van de meerderheid /noemde af te glijden. Een democratie is niet louter
een samenlevingsvorm waarin de meerderheid beslist; het is een
samenlevingsvorm waarin de meerderheid beslist, maar aan minderheden
altijd fundamentele rechten toekent, zoals vrije meningsuiting,
zelfbeschikking, vrijheid van ideologie en levensovertuiging. Als dat
niet het geval is, dan wordt de meerderheid een tiran.


        *Wat eenvoudig opzoekwerk volstaat om te constateren dat heel
        wat **artsen* <https://artsencollectief.nl/over-ons/>*,
        **onderzoekers en * <https://gbdeclaration.org/>*professoren*
        <https://gbdeclaration.org/>*aan de meest prestigieuze
        universiteiten van de wereld het dominerende coronaverhaal
        (ontstaan virus, mortaliteitscijfer bv) en de genomen
        coronamaatregelen (mondmaskers, social distancing, lockdown,
        vaccinaties)  slechts gedeeltelijk of zelfs helemaal niet
        onderschrijven. Ze werken onder andere aan de Universiteit van
        Oxford, Harvard en Stanford. Op een ander moment zou men hun
        opinie met veel respect beluisteren en overwegen. Nu worden ze
        door de reguliere media, waarvan **Peter Vandermeersch*
        <https://www.svdj.nl/peter-vandermeersch-we-zijn-als-media-te-radicaal-meegegaan-in-de-coronamaatregelen/?fbclid=IwAR1IaoZvsN2BdVft4ppUpChfy6c3KEoSp5hHIhI9JMEpsxN2AmaKEvkdXnc>*,
        **journalist en oud-hoofdredacteur van De Standaard en NRC
        Handelsblad, onlangs zei dat ze /te radicaal mee geweest zijn in
        de coronamaatregelen/ en dat hun /geneeskundige kennis te
        beperkt is/ bijna unaniem als kwakzalvers, complotdenkers of
        simpele domoren weggezet. Beïnvloedt de handelswijze van de
        massamedia de massavorming, door de eenheid in de geledingen te
        willen bewaren?*

Zonder massamedia, of andere goed ontwikkelde propagandamiddelen, is een
totalitair regime niet mogelijk. Massavorming, en in haar verlengde
totalitarisme, is radicaal intolerant ten aanzien van dissidente
stemmen. Niet alleen omdat ze het eenheidsdenken doorbreken maar omdat
ze de massa dreigen te confronteren met het initiële onbehagen. Zoals we
daarnet al besproken hebben, is de massavorming een soort symptomatische
remedie voor intens psychisch onbehagen en wie de massavorming ongedaan
dreigt te maken, dreigt dat initiële onbehagen dus terug te brengen. Dat
zorgt dat de tegenstem meestal sterke aversie en agressie opwekt.

De andersdenkende vormt tevens een ideale zondebok voor alles wat
misgaat. De massa reageert al haar opgekropte frustratie en woede op de
andersdenkende af. Gustave Le Bon, Franse arts, antropoloog,
sociaalpsycholoog en socioloog uit de 19de en 20ste eeuw, beschrijft dat
ze dit op een typische manier doet: ze begaat gruweldaden tegenover
degenen die niet tot de massa behoren /alsof het een heilige plicht is/.
Daar zijn nogal wat voorbeelden van te vinden, denk maar aan de
kruistochten, of de Franse revolutie, eigenlijk vanuit elk tijdvak. Het
is tevens logisch: de stem die de massavorming aan het wankelen brengt,
brengt het sacrale groepsgevoel van de massa aan het wankelen, en
bijgevolg is het een heilige plicht om die stem te bestrijden. Niet elke
massa gaat echter over tot gruwel. Dat is ook belangrijk.

Wat evenzeer merkwaardig is: tegenover de radicale intolerantie voor de
tegenstem staat een absolute tolerantie en verregaande
vergevingsgezindheid en mildheid voor het eigen, dominante verhaal. De
woordvoerders van de massa, de zogenaamde ‘menners’ van de massa, mogen
zaken verkeerd voorstellen, moeten geen rekenschap afleggen, mogen in
feite liegen, bedriegen en manipuleren omdat men aanneemt dat de
dominante stem altijd ten voordele van het collectief spreekt. ‘Ze doen
het uiteindelijk voor ons eigen welzijn’, is een dooddoener die in elke
massa klinkt. Wat men daarbij vergeet, is dat niemand zeker kan zijn van
wat goed is, en dat iedereen dus altijd voorzichtig zou moeten zijn en
bepaalde fundamentele principes nooit zou mogen overboord gooien in het
volgen van zijn overtuiging omtrent ‘wat het goede is’.

We zien dat het op dat punt toch wel serieus verkeerd gaat. In de
praktijk trachten de overheid en de (sociale) media in hun communicatie
aangaande de coronapandemie de illusie te wekken dat er binnen de
wetenschappelijke wereld een consensus, een eenheidsdenken, betreffende
het gevaar van het coronavirus en de noodzakelijke maatregelen om het te
bestrijden, bestaat. Maar dat is onjuist. In België propageert zelfs de
Orde van Geneesheren het eenheidsdenken door van de artsen te eisen dat
ze hun protocol ten aanzien van corona onvoorwaardelijk uitvoeren1. Ze
maakt artsen duidelijk dat degene die bijvoorbeeld twijfel durft te
zaaien over de efficiëntie van het vaccin zware sancties, zelfs ontslag,
riskeren. In Nederland kunnen artsen, die bepaalde medicijnen voor de
behandeling van Covid voorschrijven, boetes tot 150.000 euro
<https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/hoge-boete-voor-artsen-die-onterecht-hydroxychloroquine-of-ivermectine-voorschrijven.htm>
opgelegd krijgen. Om de /schijnconsensus/ te versterken worden
dissidente stemmen, onderzoekers en professoren, en hun onderzoeken,
geridiculiseerd of gecensureerd.

Over het algemeen moeten we wel zeggen dat de genoemde repressie en
censuur van de overheid, (sociale)media, orde van geneesheren en andere
actoren, niet thuis horen in een democratie. Het zijn voorbeelden van
het angstmodel. Ze kiezen voor een onderdrukkende machtsdynamiek in de
ijdele hoop om het eenheidsdenken, en de sociale rust, te garanderen.
Toch is dit een illusie.


        *Heeft u de indruk dat de academische wereld, waar het open
        debat de motor van vooruitgang hoort te zijn, eveneens in een
        Pensée Unique verzeild geraakte?*

Hier moet ik genuanceerd antwoorden. Ikzelf bijvoorbeeld wordt door mijn
universiteit expliciet het recht op vrije meningsuiting toegekend. Dat
is in zekere zin niet meer dan normaal omdat het een basisrecht betreft,
maar ik ben er toch ook oprecht erkentelijk voor. Als mensen je
basisrechten respecteren, dan is dat al heel wat. Ik mag niet spreken in
naam van de Universiteit Gent, maar dat vind ik eigenlijk geen probleem.
Ik wil dat eigenlijk ook niet doen. Ik spreek in eigen naam, niet in
naam van een instituut.

Maar er is wel aanzienlijke sociale druk op mij. Zo voelt het tenminste
aan. En sommigen laten niet na om uiting te geven aan misprijzen en
minachting. Die sociale druk is trouwens de reden waarom andere
academici met een dissidente mening vaak zwijgen. Mocht men onderzoek
voeren naar het percentage academici die tijdens de coronacrisis een
kritisch geluid liet horen, dan zou men wellicht bij een zeer beperkt
aandeel uitkomen. Sommige academici denken wel kritisch, maar durven
niet kritisch te spreken! Nog anderen denken niet kritisch en gaan
globaal mee in het dominante verhaal.


        *Is het aannemen van een verhaal onder (groeps)druk een soort
        copingmechanisme om zijn angst, om niet graag gezien te worden
        en door de anderen afgewezen te worden, te bezweren?*

De mens is een wezen dat voortdurend worstelt met onzekerheid en
verdeeldheid en als dusdanig voortdurend op zoek is naar zekerheid en
eenduidigheid, naar verhalen die duidelijke verklaringen en oplossingen
naar voor schuiven én liefst door iedereen gedeeld worden. Vaak beseft
men dat die verhalen niet helemaal kloppen, maar men wendt de blik daar
liever van af. Bij de coronacrisis zien we dit voortdurend. We moeten de
overheid, experts en andere actoren zoals de farmaceutische industrie
onvoorwaardelijk vertrouwen. Andersdenkenden bedreigen de duidelijkheid
en eenheid waar men in crisissituaties naar smacht. ‘Wie anders denkt,
is een gevaar’ – Stef Bos zingt het in één van zijn laatste liedjes.


        *Beïnvloedt het dominante verhaal de manier waarop
        wetenschappelijke gegevens geïnterpreteerd worden?*

Natuurlijk. Cijfers worden geconstrueerd en geïnterpreteerd vanuit, en
aan de hand van verhalen.  Heel wat artsen
<https://www.blckbx.tv/videos/patholoog-spreekt-zich-uit-dodencijfers-rivm-kloppen-niet>
en onderzoekers
<https://www.kairospresse.be/les-morts-du-covid-un-mensonge-detat/>
twijfelen bijvoorbeeld aan de mortaliteitscijfers, die aanvankelijk 
gebruikt werden als indicatie voor het gevaar van het virus. Volgens
sommige artsen stierven heel wat mensen aan andere aandoeningen terwijl
ze als coronadoden werden geregistreerd. Toch dringt dat niet door en
lijken mensen niet echt in staat om de cijfers op die manier te relativeren.

Op dezelfde manier rapporteerde een Duitse longarts
<https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20201224_96693948>dat de mortaliteit
van ernstig zieke covid patiënten op de IC met 50% daalde als men de
agressieve beademingsmethoden niet meer toepaste. Aan wat stierven die
mensen, aan het virus of aan de behandeling? Dat is een goede vraag.
Maar ze wordt nauwelijks gesteld en je zal de cijfers en statistieken
niet zien aangepast worden op basis van deze informatie. Dat toont ons
de kracht van het dominante verhaal en de impact ervan op de cijfers.


        *Ontwikkelt de bevolking als een effect van de hevige angst voor
        het coronavirus, en de opgelegde maatregelen, nieuwe
        burgerdeugden? Zorgt het niet langer publiekelijk kunnen
        betwijfelen, zelfs met wetenschappelijk bewijs onder de arm, van
        de geleverde overheidsinformatie en de door haar genomen
        maatregelen, voor extreem volgzame en gehoorzame burgers? Loert
        het conformisme achter de hoek?*

Dat gevaar bestaat zeker. Opnieuw raken we hier aan een kernkenmerk van
het totalitarisme. In de totalitaire maatschappij cijfert het individu
zich op een extreme manier weg voor het collectieve. Aan de ene kant
wordt dit geëist door de totalitaire leiders, maar, interessanter vanuit
psychologisch perspectief, is dat het ook spontaan ontstaat in een
massa. Bij de uitbraak van de coronapandemie gebeurde dit bijzonder
snel. Er kwam vanuit de burgers bijvoorbeeld een druk om de maatregelen
onvoorwaardelijk te aanvaarden en te onderschrijven. Er rees dus
inderdaad een nieuw soort ‘burgerzin’ op.

Degenen die de maatregelen betwijfelen of niet naleven werden daardoor
soms verklikt en bij ordediensten aangegeven. En nóg interessanter is
dat verklikken al voor de coronacrisis aan het toenemen was. De
coronacrisis staat met andere woorden niet op zichzelf, hij past in een
continu historisch proces. Dat proces leidt recht naar een maatschappij
waarin de overheid zowat álles stuurt.

We moeten afwachten om te zien hoe dit zal evolueren. Tegelijkertijd
mogen we niet vergeten dat het proberen beheersen van de coronapandemie
een vorm van symptoombestrijding is. Een echte oplossing vinden, zal een
andere, meer grondige aanpak vergen.


        *Hoe bedoelt u?*

Het eenheidsdenken en de massavorming dienen als symptomatische
oplossingen voor een veralgemeende angst. In feite moeten we een
oplossing vinden voor de onderliggende maatschappelijke problemen die
tot de disproportionele reactie van de coronacrisis hebben geleid.
Hiervoor is een brede, kritische cultuur-historische analyse nodig van
ons huidig mens- en wereldbeeld, het wereldbeeld van de Verlichting. Het
gaat te ver om daar nu echt op in te gaan, maar het is op dat niveau dat
de grondstroom van totalitarisme te situeren valt. In 1951 voorspelde
Hannah Arendt dat de brede massa-vormende grondstroom, opgewekt door het
mechanistisch-reductionistische denken, na de val van de Sovjet Unie,
die ze toen al voorvoelde, niet voorgoed zou verdwijnen. Ze voorzag dat
er opnieuw een totalitair regime zou oprijzen, een regime dat niet meer
zou geleid worden door /bendeleiders/ zoals Stalin of Hitler, maar door
saaie technocraten en bureaucraten.


        *Kunt u een beeld schetsen van hoe zo’n totalitaire staat er kan
        uitzien?*

Totalitarisme kenmerkt zich door een enorme greep van de overheid op de
publieke ruimte én op de privéruimte. Het Chinese systeem
<https://www.washingtontimes.com/news/2019/dec/9/social-credit-system-china-mass-surveillance-tool-/>
waarbij men burgers op basis van hun gedrag al dan niet punten toekent,
gaat sterk in die richting. Burgers met te weinig punten kunnen niet
langer vrijelijk reizen, zien onderwijsbeurzen aan zich voorbijgaan en
riskeren de toegang tot het uitgangsleven ontzegd te worden.

Een beleid met dergelijke kenmerken kan zeker naar hier overwaaien. Een
digitaal coronapaspoort kan een grote stap in die richting zijn. In het
VK
<https://theconversation.com/nhs-vaccine-passports-are-here-but-will-they-be-used-beyond-international-travel-161122>
waar sinds eind mei een dergelijk paspoort bestaat, stelde men vast dat
de /app /die ermee verbonden is, veel meer gegevens verschafte dan dat
iemand dan wel of niet gevaccineerd is. Zo kon men een hele reeks
persoonlijke – (nummerplaat, werkgever, biometrische en genetische
informatie, veroordelingen) en andere medische gegevens inkijken. En
eigenlijk nog duidelijker, ik las op de VRT-website
<https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/15/betalen-mensen-hun-brood-in-2022-met-een-digitale-stadsmunt-in-s/>
dat men een lokale digitale munt gaat invoeren waarmee men onder andere
burgers gaat belonen die ‘sociaal wenselijk gedrag vertonen’. Ik weet
zeker dat men dit met goede bedoelingen doet, maar ook goede bedoelingen
kunnen gevaarlijk zijn en in ontmenselijking uitmonden.

Het toont aan dat de grenzen aan het vervagen zijn. Dat neemt niet weg:
ik geloof dat er een groep zal kunnen blijven bestaan die niet meegaat
in die tendens en die op die manier ook zal beletten  dat dit systeem
zich volledig sluit. Maar het zal niet makkelijk zijn. We zullen sowieso
nood hebben aan veel volharding in het beoefenen van de deugd van het
vrijmoedige spreken.

/Schrijf je in op de nieuwsbrief
<https://overnu.email-provider.nl/memberforms/subscribe/standalone/form/?a=5tznhdvtjl&l=sxvjrhrkwp>
van OverNu. Afbeelding van S. Hermann & F. Richter
<https://pixabay.com/nl/users/pixel2013-2364555/?utm_source=link-attribution&utm_medium=referral&utm_campaign=image&utm_content=4031973> via Pixabay
<https://pixabay.com/nl/?utm_source=link-attribution&utm_medium=referral&utm_campaign=image&utm_content=4031973>. /

1De patholoog-anatoom dr. Yves Couvreur legde tegen deze gang van zaken
klacht neer. U kunt zijn betoog (Franstalig) hier
<https://www.kairospresse.be/tout-est-faux-lordre-des-medecins-au-service-du-polique/>
beluisteren

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210703/e89e683c/attachment-0001.html>