[D66] Nootzaak: Een muzikaal mijnenveld

[R.O.]

limburger.nl:
25/1/2021

<http://media.cdn.pagesuite.com/articles/9af29cb7-7636-4b1d-8f45-d276af718648/2021-01-25/image-a23679a2-5c94-11eb-ae59-6168d068a9e4-b2fabe42-5c94-11eb-ae59-6168d068a9e4.jpg>
geertje grom

Nootzaak


  Een muzikaal mijnenveld

Op zoek naar de verborgen, bijzondere en verrassende verhalen in de 
wereld van de klassieke muziek, aan de hand van het concertaanbod in 
Limburg.

Door MauriceWiche

Het scheen dat Jozef Stalin twee favoriete platen in zijn collectie had. 
Op de ene stond het 23e pianoconcert van Mozart, op de andere het 
Georgische liefdesliedje /Suliko/, een stukje uit 1895 van de onbekende 
componist Varinka Tsereteli. Op YouTube vind je tientallen versies: voor 
stem en balalaika, mannenkoor en piano, of – voor de liefhebber – 
mannenkoor-in-matrozenpak en orkest, met de vlag van de Sovjet-Unie fier 
wapperend ernaast. Het is gevoelige, zachte muziek. De snorharen van de 
communistische beul mochten dan van staal ogen, daartussen zat blijkbaar 
nog een fluwelen exemplaar. De geplaagde Rus Dmitri Sjostakovitsj, die 
door de grote Leider en Leraar zowel als uithangbord en voetveeg werd 
gebruikt, parodieerde het in het laatste deel van zijn /1e Celloconcert/ 
uit 1959. Het soloconcert kwam er op verzoek van de virtuoze, destijds 
jonge cellist Mstislav Rostropovitsj, die het in vier dagen uit zijn 
hoofd leerde – ja u leest het goed. Het is weergaloze muziek, waarin de 
componist zijn noten laat bijten in een groteske mars (deel 1), waden in 
een mistig moeras (deel 2) en duizelen in een spookachtig slot (deel 3).

Maatschappijkritiek

Veel stukken uit die tijd van de bebrilde notenschrijver – toen 53 jaar 
– zitten boordevol citaten, meestal uit eigen werk, soms van een 
collega. Het was zijn manier om maatschappijkritiek te uiten, want je 
keek wel uit om te zeggen wat je dacht in die tijd. Alleen ingewijden 
waren in staat de boodschap te herkennen. Zo kon het gebeuren dat de 
machthebbers in een over de top galmende blazerspartij een klinkende 
overwinning hoorden, terwijl de goede verstaander wist dat hier juist de 
ondergang van diezelfde elite bezongen werd. Sjostakovitsj zette ze 
gewoon te kakken waar ze zelf bij waren.

/Suliko/ komt voor het eerst langs na een seconde of twintig, in een 
korte dialoog tussen strijkers en houtblazers. Het origineel is echter 
zo verbasterd dat zelfs Rostropovitsj er even naar moest zoeken: 
hoekige, snelle noten, in plaats van zachte, trage. Wat wilde 
Sjostakovitsj zeggen met deze verkleedpartij? Een postuum eerbetoon – 
Stalin was zes jaar eerder overleden – is uitgesloten: dan had hij de 
oorspronkelijke noten wel intact gelaten, zodat iedereen zachtjes kon 
meeneuriën.

Kwelduivel

Dat het een afrekening was met zijn grote kwelduivel lijkt duidelijk. 
Maar misschien ook wilde hij ’s mans hypocrisie aan de kaak stellen: 
waar hij zich naar buiten toe voordeed als een gevoelige knuffelbeer, 
was hij in werkelijkheid een meedogenloze psychopaat. Of was het bedoeld 
als aanklacht tegen het toenmalige regime: Stalin mocht dan dood zijn, 
van dooi was nog lang geen sprake.

Zo’n partituur boordevol citaten is soms moeilijk te duiden en 
Sjostakovitsj liet begrijpelijkerwijs niets los over zo’n mijnenveld van 
cynisme. Stalins snorharen zouden – als hij nog geleefd had – er 
spontaan overeind van gaan staan.

Vandaag in deze rubriek: Sjostakovitsj’ 1e Celloconcert. Het wordt a.s. 
zondag in Muziekgebouw Eindhoven gespeeld door Lukas Plag (cello) en 
philharmonie zuidnederland, Het zal later te beluisteren zijn op NPO 
Radio 4.

Machthebbers

Sjostakovitsj zette de machthebbers gewoon te kakken waar ze zelf bij 
waren, via allerlei verwijzingen in zijn muziek die zij niet snapten.

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210125/c167f7dd/attachment.html>