[D66] Het coronavirus leert ons een economisch lesje

[Antid Oto]

groene.nl:


  Het coronavirus leert ons een economisch lesje. Maar wat doen we ermee?

By
groene.nl
7 min
View Original 
<https://getpocket.com/redirect?url=https%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2Fartikel%2Fnu-alle-pijnpunten-zijn-blootgelegd>

Een economische klap van deze omvang heeft Nederland na de Tweede 
Wereldoorlog nooit meegemaakt. Het coronavirus leert ons een lesje. Maar 
wat doen we ermee? Het is tijd voor het wensdenken.


Het is 2045. De premier heeft zojuist de zweeftrein Amsterdam-Groningen 
in gebruik gesteld. Het is de voltooiing van een in 2024 ingezet 
project, waarin elektrisch hogesnelheidsvervoer aangelegd werd op alle 
hoofdaders van het Nederlandse wegennet. Daarbuiten worden pedelecs 
gebruikt die tot zestig kilometer per uur halen; de veilige 
driewielervariant voor senioren is bijzonder populair. De overbodig 
geworden stroken asfalt zijn belegd met zonnepaneelfolie.

In Loon op Zand brandt een eeuwige vlam (op zonnebloemolie) ter 
herinnering aan de Corona Schok van 2020, het begin van het einde van de 
fossiele economie. Die was – het valt niet goed meer voor te stellen – 
georganiseerd rond langeafstandsconsumptie. De Schok leidde tot de 
anti-Vuvu-beweging (‘samen tegen Virussen, Uitstoot, Vervuiling en 
Uitputting’), met de Post-Corona Partij als politieke tak. In 2022 zette 
de pcp-coalitie de transitie in.

De twee miljoen hectare Nederlandse landbouwgrond is grotendeels 
voedselbos geworden, of vlasteelt voor de Bulgaarse textielproductie. 
Alle vlees in de winkels is kweekvlees, het Westland produceert op 
zonne-energie en waterstof, 87 procent van wat we kopen is /Made in 
Europe/. De plasticproductie werkt op hergebruik sinds de industriële 
toepassing van het Feringa-procédé (hij kreeg er in 2039 zijn tweede 
Nobelprijs voor). De grondstof wordt geleverd middels statiegeld, 
plasticbelasting en aanvoer vanuit plasticsoep-netten die sinds 2026 
wereldwijd in zee deinen. Nog slechts vijf procent van de woningen en 
kantoren heeft geen warmtepomp. De metingen van stikstofdepositie en 
CO2-uitstoot zijn in 2031 gestaakt; ze waren verwaarloosbaar klein 
geworden. In de Amsterdamse grachten zijn forellen waargenomen. Onder de 
Magere Brug heeft zich een beverpaar gevestigd.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek werken Nederlanders 
gemiddeld 17,3 uur per week, in aanvulling op het basisinkomen. Dat werd 
tijdens de Schok geïntroduceerd als onderdeel van de Wet-Klaver, de 
Nederlandse uitwerking van de Europese Transitiewet 2022.

De Wet heeft veel veranderd. De helft van de woningvoorraad is nu in 
handen van woningcorporaties. Kredietverlening voldoet aan de RvF-eis 
(‘Reëel voor Financieel’) die De Nederlandsche Bank sinds de Wet mag 
opleggen; private schulden, met name hypotheken, zijn sterk gedaald. 
Huizenprijzen groeien al een decennium stabiel met inkomens mee. 
Loonbelasting en btw zijn verlaagd. Overheidsinkomsten komen voor 85 
procent uit de waardestijging van vastgoed, zodat speculatie niet meer 
loont. Private kapitaalstromen zijn binnen Europa grotendeels verdwenen; 
de Europese Centrale Bank faciliteert publieke, RvF-consistente 
kapitaalstromen. Dat heeft rust gegeven, en ruimte voor innovatie. 
Zuid-Europese inkomens naderen gestaag de Noord-Europese niveaus, 
geholpen door de sterk toegenomen vraag naar Made in Europe-producten.

Zou het zo gaan? Het lijkt geen erg realistisch scenario, in ieder geval 
geen toekomstbeeld dat het Centraal Planbureau of een zichzelf 
respecterende denktank voor zijn rekening wil nemen. Maar het is wel een 
antwoord op de problemen die het virus ons toont.

Het virus legt de vinger op de zere plekken in onze economie. De wereld 
is ongelooflijk complex, de problemen die we hebben zijn veelvormig. Hoe 
hangen ze samen? Het is een vraag waar onze intelligentste denkers niet 
uitkomen. En ziedaar, een nietig bolletje eiwitten en dna zoomt met 
grote precisie in op onze pijnpunten die één ding gemeen hebben: ze 
creëren kwetsbaarheid voor Covid-19. Een raadselachtige eigenschap, die 
niemand had kunnen bevroeden. Alsof het virus bedoeld is om problemen 
zichtbaar te maken.

Het virus dwingt ons industriële luchtvervuiling te reduceren, om auto 
en vliegtuig te laten staan. Het virus hakt in op alles wat zich moet 
verplaatsen. De mondiale productieketens vallen goeddeels stil. De 
schoorstenen in China roken zodat elders meer geconsumeerd kan worden – 
maar nu even een stuk minder. In Europa treedt verstarring op in de 
auto-industrie, in de ketens die ons met verwoestende gevolgen voorzien 
van de dertien miljoen auto’s in dit land.

En het geldt niet alleen voor onze overmatige productie en verplaatsing. 
Het virus is ook een lakmoesproef die sociale kwetsbaarheid zichtbaar 
maakt, in de vorm van economische ontreddering. Die – om maar een 
voorbeeld te noemen – de Afro-Amerikaanse gemeenschap zo keihard treft 
dat zelfs president Donald Trump moest erkennen dat er diepere problemen 
dan alleen het virus achter die kwetsbaarheid schuilgaan.

Het zijn de sociaal-economische lessen van dr. Covid. Waar sterker 
bezuinigd is op gezondheidszorg en sociale verzekeringen, waar de 
ongelijkheid in inkomens groter is, waar de baanzekerheid kleiner is en 
de financiële kwetsbaarheid schrijnender, daar valt de economie sneller 
uit elkaar. Ouderwets gezegd: waar het kapitaal sterker profiteerde van 
uitbuiting van arbeid, zit men nu dieper in de penarie.

De flexibele schil, waar bedrijven zo goedkoop mee konden werken, valt 
als eerste af. Plotseling zijn zzp’ers, micro-entrepreneurs en 
Uber-chauffeurs niet langer een oplossing voor bedrijven, maar een 
probleem voor de maatschappij. Er zijn eenvoudig te veel economisch 
zwakkeren, en er is te weinig administratieve infrastructuur om snel 
genoeg geld op hun bankrekening te krijgen.

Waar het kapitaal sterker profiteerde van uitbuiting van arbeid, zit men 
dieper in de penarie

Veertig procent van de Amerikanen en Britten heeft niet eens de paar 
honderd dollars en ponden voor een nieuwe koelkast. Dus blijven de 
kwetsbaren werken, overspoelen ze de ziekenhuizen, snijden ze in hun 
uitgaven. De vraaguitval is enorm. Covid-19 maakte van hun kwetsbaarheid 
een acuut macro-economisch probleem.

Zeg niet dat daar een zekere rechtvaardigheid in zit: hoe ga je dat 
uitleggen aan zeventien miljoen werkloze Amerikanen? Het is een bruut 
feit. Zoals Arnon Grunberg onlangs schreef: Amerika was al lang een 
derdewereldland. De pandemie maakt het pijnlijk duidelijk.

Waar de economie dreef op de groei van schulden, is de terugslag nu 
groter. Lenen is problematisch geworden, leningen doorrollen moeilijk. 
De last van afbetaling en rente kan plotseling het verschil zijn tussen 
failliet gaan en overleven.

Ook de obesitas-epidemie wreekt zich. Onder het mom van eigen keuzes van 
mondige burgers en vrijheid van reclame werd de volksgezondheid 
ondergraven. Alweer is Amerika het extreme voorbeeld, dankzij 
onbereikbare gezonde voeding in stedelijke /food deserts/ en een 
dodelijke combinatie van endemische beeldschermverslaving met te veel 
antidepressiva, alcohol, snoepreclame en fastfoodgelegenheden. En ook 
wij ontsnappen er niet aan. De helft van de Nederlandse volwassen 
bevolking heeft ernstig overgewicht, maar op de IC zijn dat er negen van 
de tien.

Zoals het virus lichamen vernielt, zo ontzielt de plaag van het 
massatoerisme onze oude steden. Een stad als Venetië is volkomen 
verziekt. Het virus bevrijdde ook Venetië van zijn kwelgeesten.

Vervuiling, uitbuiting, schulden, ongelijkheid, welvaartsziekten, 
massatoerisme – het zijn de grote problemen van onze tijd. Ze worden 
allemaal in één klap blootgelegd door Covid-19. Kijk: dit gebeurt er als 
je de zaken zo inricht.

Het virus leert ons een lesje. De vraag is nu: wat doen we ermee? Want 
lessen zijn nog geen handelingsperspectief. Dat perspectief bieden 
scenario’s wel: ze schetsen een verbeelde toekomst, als stip op de 
horizon. Maar te veel scenario’s laten niets aan die verbeelding over. 
Ze zijn geschreven alsof we geen keuzeruimte hebben. Het zijn 
/‘Tina’/-scenario’s, naar de beruchte woorden van Margaret Thatcher: 
/There Is No Alternative/. Niet de verbeelding is aan de macht, maar de 
doorgetrokken lijnen. Het enige wat in deze scenario’s varieert is de 
duur van de contactbeperkingen en de gradaties van overheidsbeleid. Geld 
bijdrukken leidt tot wat meer of minder inflatie. De rente gaat daardoor 
stijgen, of toch niet. Vitale infrastructuur wordt genationaliseerd en 
weer naar de beurs gebracht. Ons bbp herstelt zich na drie of zes jaar. 
Enzovoort.

In dit frame denken we na over variaties in uitkomsten die best groot 
kunnen zijn op de schaal van de pre-corona economie – maar die niets te 
maken hebben met de lessen die het virus ons leert. Het zijn de 
omtrekken van het kapitalisme zoals we dat kenden. Duitsland kan niet 
wachten om zijn auto-industrie weer op te starten. klm hoopt snel alle 
164 vliegtuigen weer de lucht in te krijgen. Venetië wil in de herfst 
weer toeristen kunnen verwelkomen. Dat het /business as usual/ wordt 
ligt vast; de vraag is alleen hoe snel.

Maar de toekomst ligt niet vast. De stappen die we nu zetten, bepalen 
welke toekomst we krijgen, zei schrijver en natuurkundige Paolo Giordano 
nog vorige week. We moeten uitzicht hebben op een alternatieve toekomst. 
We moeten wensdenken op een breukvlak van de geschiedenis.

Helaas voor de wensdenkers is er een catch 22. Als de contactbeperkingen 
lang duren (zes maanden of meer) is de oude orde kapot. Dan is er geen 
geld om te investeren in een transitie. Als we over twee maanden alweer 
aan het werk kunnen, herstelt de oude orde redelijk – en is de druk tot 
hervormen afwezig.

We moeten de onhoudbare vorm van kapitalisme – met zijn ongelijkheid, 
zijn schulden, zijn vervuiling, zijn extreme kwetsbaarheid – niet willen 
ruïneren. [ Waarom niet? AO]  We moeten de markteconomie redden van 
zichzelf, met doortastende hervormingen. Maar we moeten ook blijven 
wensdenken, en we moeten genoeg geschrokken zijn van de lessen van het 
virus om te beginnen met echte verandering. Anders raken we verstrikt in 
de Tina-werkelijkheid.

Steun geen bedrijven die gezondheid en milieu ondermijnen, of die een 
financieel casino in de lucht houden. Geef de rest liquiditeit op 
voorwaarde van verduurzaming en schuldherstructurering. Laat 
aandeelhouders en schuldeisers meebetalen. Bescherm de lonen. Houd een 
beperkte vorm van basisinkomen vast. Organiseer een sociale verzekering 
voor zzp’ers. Verander het belastingsysteem: progressiever, en met meer 
kapitaalbelasting. Er is genoeg om mee te beginnen

De schok van dit virus hebben we van onze levensdagen nog niet 
meegemaakt, en daarom moeten we de analyse van dr. Covid de rest van ons 
leven voor ogen houden. We moeten koersen op scenario’s buiten de 
doorgetrokken lijntjes. Die zijn op langere termijn wel degelijk 
haalbaar, met de lessen van dr. Covid als leidraad.


-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20200417/ad56876b/attachment-0001.html>