<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<div class="css-ov1ktg">
<div class=" css-14akkwd">
<div class="rail-wrapper css-1j6fd3g">
<div class=" css-ac4z6z">groene.nl:<br>
</div>
</div>
</div>
</div>
<div id="root">
<div class="css-3cvb8h">
<div class="css-12lf39s">
<div class="css-ov1ktg">
<div width="718" class="css-s84953">
<header class="css-d92687">
<h1 class="css-1z36ek">Het coronavirus leert ons een
economisch lesje. Maar wat doen we ermee?</h1>
<div class="css-1qe21z8">
<div class="css-7kp13n">By</div>
<div class="css-8rl9b7">groene.nl</div>
<div class="css-zskk6u">7 min</div>
</div>
<div class="css-1890bmp"><a
href="https://getpocket.com/redirect?url=https%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2Fartikel%2Fnu-alle-pijnpunten-zijn-blootgelegd"
target="_blank" class="css-1neb7j1">View Original</a></div>
</header>
<div class="css-429vn2">
<div role="main" class="css-q7xgeq">
<div id="RIL_container">
<div id="RIL_body">
<div id="RIL_less">
<div lang="nl">
<div>
<p>Een economische klap van deze omvang
heeft Nederland na de Tweede Wereldoorlog
nooit meegemaakt. Het coronavirus leert
ons een lesje. Maar wat doen we ermee? Het
is tijd voor het wensdenken.</p>
</div>
<div><br>
<p><span>Het is 2045.</span> De premier
heeft zojuist de zweeftrein
Amsterdam-Groningen in gebruik gesteld.
Het is de voltooiing van een in 2024
ingezet project, waarin elektrisch
hogesnelheidsvervoer aangelegd werd op
alle hoofdaders van het Nederlandse
wegennet. Daarbuiten worden pedelecs
gebruikt die tot zestig kilometer per uur
halen; de veilige driewielervariant voor
senioren is bijzonder populair. De
overbodig geworden stroken asfalt zijn
belegd met zonnepaneelfolie.</p>
<p>In Loon op Zand brandt een eeuwige vlam
(op zonnebloemolie) ter herinnering aan de
Corona Schok van 2020, het begin van het
einde van de fossiele economie. Die was –
het valt niet goed meer voor te stellen –
georganiseerd rond
langeafstandsconsumptie. De Schok leidde
tot de anti-Vuvu-beweging (‘samen tegen
Virussen, Uitstoot, Vervuiling en
Uitputting’), met de Post-Corona Partij
als politieke tak. In 2022 zette de <span>pcp</span>-coalitie
de transitie in.</p>
<p>De twee miljoen hectare Nederlandse
landbouwgrond is grotendeels voedselbos
geworden, of vlasteelt voor de Bulgaarse
textielproductie. Alle vlees in de winkels
is kweekvlees, het Westland produceert op
zonne-energie en waterstof, 87 procent van
wat we kopen is <em>Made in Europe</em>.
De plasticproductie werkt op hergebruik
sinds de industriële toepassing van het
Feringa-procédé (hij kreeg er in 2039 zijn
tweede Nobelprijs voor). De grondstof
wordt geleverd middels statiegeld,
plasticbelasting en aanvoer vanuit
plasticsoep-netten die sinds 2026
wereldwijd in zee deinen. Nog slechts vijf
procent van de woningen en kantoren heeft
geen warmtepomp. De metingen van
stikstofdepositie en CO2-uitstoot zijn in
2031 gestaakt; ze waren verwaarloosbaar
klein geworden. In de Amsterdamse grachten
zijn forellen waargenomen. Onder de Magere
Brug heeft zich een beverpaar gevestigd.</p>
<p>Volgens het Centraal Bureau voor de
Statistiek werken Nederlanders gemiddeld
17,3 uur per week, in aanvulling op het
basisinkomen. Dat werd tijdens de Schok
geïntroduceerd als onderdeel van de
Wet-Klaver, de Nederlandse uitwerking van
de Europese Transitiewet 2022.</p>
<p>De Wet heeft veel veranderd. De helft van
de woningvoorraad is nu in handen van
woningcorporaties. Kredietverlening
voldoet aan de RvF-eis (‘Reëel voor
Financieel’) die De Nederlandsche Bank
sinds de Wet mag opleggen; private
schulden, met name hypotheken, zijn sterk
gedaald. Huizenprijzen groeien al een
decennium stabiel met inkomens mee.
Loonbelasting en btw zijn verlaagd.
Overheidsinkomsten komen voor 85 procent
uit de waardestijging van vastgoed, zodat
speculatie niet meer loont. Private
kapitaalstromen zijn binnen Europa
grotendeels verdwenen; de Europese
Centrale Bank faciliteert publieke,
RvF-consistente kapitaalstromen. Dat heeft
rust gegeven, en ruimte voor innovatie.
Zuid-Europese inkomens naderen gestaag de
Noord-Europese niveaus, geholpen door de
sterk toegenomen vraag naar Made in
Europe-producten.</p>
<p><span>Zou het zo gaan?</span> Het lijkt
geen erg realistisch scenario, in ieder
geval geen toekomstbeeld dat het Centraal
Planbureau of een zichzelf respecterende
denktank voor zijn rekening wil nemen.
Maar het is wel een antwoord op de
problemen die het virus ons toont.</p>
<p>Het virus legt de vinger op de zere
plekken in onze economie. De wereld is
ongelooflijk complex, de problemen die we
hebben zijn veelvormig. Hoe hangen ze
samen? Het is een vraag waar onze
intelligentste denkers niet uitkomen. En
ziedaar, een nietig bolletje eiwitten en <span>dna</span>
zoomt met grote precisie in op onze
pijnpunten die één ding gemeen hebben: ze
creëren kwetsbaarheid voor Covid-19. Een
raadselachtige eigenschap, die niemand had
kunnen bevroeden. Alsof het virus bedoeld
is om problemen zichtbaar te maken.</p>
<p>Het virus dwingt ons industriële
luchtvervuiling te reduceren, om auto en
vliegtuig te laten staan. Het virus hakt
in op alles wat zich moet verplaatsen. De
mondiale productieketens vallen goeddeels
stil. De schoorstenen in China roken zodat
elders meer geconsumeerd kan worden – maar
nu even een stuk minder. In Europa treedt
verstarring op in de auto-industrie, in de
ketens die ons met verwoestende gevolgen
voorzien van de dertien miljoen auto’s in
dit land.</p>
<p>En het geldt niet alleen voor onze
overmatige productie en verplaatsing. Het
virus is ook een lakmoesproef die sociale
kwetsbaarheid zichtbaar maakt, in de vorm
van economische ontreddering. Die – om
maar een voorbeeld te noemen – de
Afro-Amerikaanse gemeenschap zo keihard
treft dat zelfs president Donald Trump
moest erkennen dat er diepere problemen
dan alleen het virus achter die
kwetsbaarheid schuilgaan.</p>
<p><span>Het zijn de sociaal-economische</span>
lessen van dr. Covid. Waar sterker
bezuinigd is op gezondheidszorg en sociale
verzekeringen, waar de ongelijkheid in
inkomens groter is, waar de baanzekerheid
kleiner is en de financiële kwetsbaarheid
schrijnender, daar valt de economie
sneller uit elkaar. Ouderwets gezegd: waar
het kapitaal sterker profiteerde van
uitbuiting van arbeid, zit men nu dieper
in de penarie.</p>
<p>De flexibele schil, waar bedrijven zo
goedkoop mee konden werken, valt als
eerste af. Plotseling zijn zzp’ers,
micro-entrepreneurs en Uber-chauffeurs
niet langer een oplossing voor bedrijven,
maar een probleem voor de maatschappij. Er
zijn eenvoudig te veel economisch
zwakkeren, en er is te weinig
administratieve infrastructuur om snel
genoeg geld op hun bankrekening te
krijgen.</p>
<div>Waar het kapitaal sterker profiteerde
van uitbuiting van arbeid, zit men dieper
in de penarie</div>
<p>Veertig procent van de Amerikanen en
Britten heeft niet eens de paar honderd
dollars en ponden voor een nieuwe
koelkast. Dus blijven de kwetsbaren
werken, overspoelen ze de ziekenhuizen,
snijden ze in hun uitgaven. De vraaguitval
is enorm. Covid-19 maakte van hun
kwetsbaarheid een acuut macro-economisch
probleem.</p>
<p>Zeg niet dat daar een zekere
rechtvaardigheid in zit: hoe ga je dat
uitleggen aan zeventien miljoen werkloze
Amerikanen? Het is een bruut feit. Zoals
Arnon Grunberg onlangs schreef: Amerika
was al lang een derdewereldland. De
pandemie maakt het pijnlijk duidelijk.</p>
<p>Waar de economie dreef op de groei van
schulden, is de terugslag nu groter. Lenen
is problematisch geworden, leningen
doorrollen moeilijk. De last van
afbetaling en rente kan plotseling het
verschil zijn tussen failliet gaan en
overleven.</p>
<p>Ook de obesitas-epidemie wreekt zich.
Onder het mom van eigen keuzes van mondige
burgers en vrijheid van reclame werd de
volksgezondheid ondergraven. Alweer is
Amerika het extreme voorbeeld, dankzij
onbereikbare gezonde voeding in stedelijke
<em>food deserts</em> en een dodelijke
combinatie van endemische
beeldschermverslaving met te veel
antidepressiva, alcohol, snoepreclame en
fastfoodgelegenheden. En ook wij
ontsnappen er niet aan. De helft van de
Nederlandse volwassen bevolking heeft
ernstig overgewicht, maar op de IC zijn
dat er negen van de tien.</p>
<p>Zoals het virus lichamen vernielt, zo
ontzielt de plaag van het massatoerisme
onze oude steden. Een stad als Venetië is
volkomen verziekt. Het virus bevrijdde ook
Venetië van zijn kwelgeesten.</p>
<p>Vervuiling, uitbuiting, schulden,
ongelijkheid, welvaartsziekten,
massatoerisme – het zijn de grote
problemen van onze tijd. Ze worden
allemaal in één klap blootgelegd door
Covid-19. Kijk: dit gebeurt er als je de
zaken zo inricht.</p>
<p><span>Het virus leert ons een lesje.</span>
De vraag is nu: wat doen we ermee? Want
lessen zijn nog geen
handelingsperspectief. Dat perspectief
bieden scenario’s wel: ze schetsen een
verbeelde toekomst, als stip op de
horizon. Maar te veel scenario’s laten
niets aan die verbeelding over. Ze zijn
geschreven alsof we geen keuzeruimte
hebben. Het zijn <em>‘Tina’</em>-scenario’s,
naar de beruchte woorden van Margaret
Thatcher: <em>There Is No Alternative</em>.
Niet de verbeelding is aan de macht, maar
de doorgetrokken lijnen. Het enige wat in
deze scenario’s varieert is de duur van de
contactbeperkingen en de gradaties van
overheidsbeleid. Geld bijdrukken leidt tot
wat meer of minder inflatie. De rente gaat
daardoor stijgen, of toch niet. Vitale
infrastructuur wordt genationaliseerd en
weer naar de beurs gebracht. Ons bbp
herstelt zich na drie of zes jaar.
Enzovoort.</p>
<p>In dit frame denken we na over variaties
in uitkomsten die best groot kunnen zijn
op de schaal van de pre-corona economie –
maar die niets te maken hebben met de
lessen die het virus ons leert. Het zijn
de omtrekken van het kapitalisme zoals we
dat kenden. Duitsland kan niet wachten om
zijn auto-industrie weer op te starten. <span>klm</span>
hoopt snel alle 164 vliegtuigen weer de
lucht in te krijgen. Venetië wil in de
herfst weer toeristen kunnen verwelkomen.
Dat het <em>business as usual</em> wordt
ligt vast; de vraag is alleen hoe snel.</p>
<p>Maar de toekomst ligt niet vast. De
stappen die we nu zetten, bepalen welke
toekomst we krijgen, zei schrijver en
natuurkundige Paolo Giordano nog vorige
week. We moeten uitzicht hebben op een
alternatieve toekomst. We moeten
wensdenken op een breukvlak van de
geschiedenis.</p>
<p>Helaas voor de wensdenkers is er een
catch 22. Als de contactbeperkingen lang
duren (zes maanden of meer) is de oude
orde kapot. Dan is er geen geld om te
investeren in een transitie. Als we over
twee maanden alweer aan het werk kunnen,
herstelt de oude orde redelijk – en is de
druk tot hervormen afwezig.</p>
<p>We moeten de onhoudbare vorm van
kapitalisme – met zijn ongelijkheid, zijn
schulden, zijn vervuiling, zijn extreme
kwetsbaarheid – niet willen ruïneren. [
Waarom niet? AO] We moeten de
markteconomie redden van zichzelf, met
doortastende hervormingen. Maar we moeten
ook blijven wensdenken, en we moeten
genoeg geschrokken zijn van de lessen van
het virus om te beginnen met echte
verandering. Anders raken we verstrikt in
de Tina-werkelijkheid.</p>
<p>Steun geen bedrijven die gezondheid en
milieu ondermijnen, of die een financieel
casino in de lucht houden. Geef de rest
liquiditeit op voorwaarde van
verduurzaming en schuldherstructurering.
Laat aandeelhouders en schuldeisers
meebetalen. Bescherm de lonen. Houd een
beperkte vorm van basisinkomen vast.
Organiseer een sociale verzekering voor
zzp’ers. Verander het belastingsysteem:
progressiever, en met meer
kapitaalbelasting. Er is genoeg om mee te
beginnen</p>
<p>De schok van dit virus hebben we van onze
levensdagen nog niet meegemaakt, en daarom
moeten we de analyse van dr. Covid de rest
van ons leven voor ogen houden. We moeten
koersen op scenario’s buiten de
doorgetrokken lijntjes. Die zijn op
langere termijn wel degelijk haalbaar, met
de lessen van dr. Covid als leidraad.</p>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
<div class="css-rfboy2"><br>
</div>
</div>
</div>
</div>
</body>
</html>