[D66] Ontsnapte het virus uit een Chinees lab?

[Antid Oto]

nrc.nl:

Ontsnapte het virus uit een Chinees lab, wil de regering-Trump weten

Geopolitiek In de VS wordt steeds nadrukkelijker de vraag gesteld of het 
coronavirus oversprong naar de mens op een markt in Wuhan of in een 
laboratorium aldaar. Diplomaten waren twee jaar geleden al bezorgd over 
het lab.

     Hanneke Chin-A-Fo
     Merijn de Waal

16 april 2020 om 19:26
Leestijd 3 minuten

Zijn zeker twee miljoen mensen wereldwijd besmet geraakt met een nieuw 
virus, nadat dit op een slecht gecontroleerde exotische dierenmarkt in 
Wuhan kon overspringen van dier op mens? Die meest gangbare lezing over 
het ontstaan van de pandemie was vanuit pr-oogpunt al rampzalig voor de 
Chinese autoriteiten. Vanuit de zwaar getroffen Verenigde Staten wordt 
nu aandacht gevestigd op een voor Beijing nog veel schadelijkere 
theorie: de suggestie dat SARS-CoV-2 ontsnapt kan zijn uit een 
biomedisch laboratorium in Wuhan.

De kans is groot dat nooit helemaal wordt opgehelderd hoe het virus de 
mens bereikt heeft. Dat gegeven laat ruimte voor complottheorieën, 
waarvan één hardnekkige die over het lab in Wuhan is. Woensdag riepen de 
Amerikaanse president Trump en zijn buitenlandminister Pompeo de 
Chinezen op tot „openheid” hierover. De oorsprong van deze mondiale 
uitbraak is daarmee inzet geworden van een hoogoplopende geopolitieke 
propagandastrijd.

Voor het verdere verloop van deze pandemie maakt de schuldvraag 
waarschijnlijk weinig uit, maar voor het imago van China in de rest van 
de wereld zeker wel. Grove nalatigheid in een prestigieus lab waar nog 
tientallen andere sars-achtige virussen worden bewaard zou China meer 
reputatieschade kosten dan slechte hygiëne op een markt.

Los van het zwartepieten is het van belang om al het mogelijke te weten 
te komen over het ontstaan van de ziekte, om te voorkomen dat in de 
toekomst opnieuw een door dieren overgebracht virus zoveel slachtoffers 
kan maken.

Harde feiten voor de lab-lezing zijn er niet. Maar nadat eerder vooral 
de regering-Trump en haar goed gezinde media als Fox News wezen op 
veronderstelde aanwijzingen, opperen inmiddels ook progressieve media 
als The Washington Post en The Atlantic het verhaal als serieuze 
mogelijkheid.

De Post heeft ambtsberichten in handen die Amerikaanse diplomaten in 
China begin 2018 terug naar Washington stuurden. Ze waren gealarmeerd na 
een bezoek aan het Wuhan Institute of Virology (WIV), dat deels met 
Amerikaans geld is gefinancierd. In hun memo’s, geclassificeerd als 
‘gevoelig, maar niet vertrouwelijk’, uiten ze hun zorgen over zwaktes in 
de veiligheid en het management van het WIV. Dit verwierf in 2015, als 
eerste lab in China, de hoogste veiligheidsgraad BSL 4.

Er wordt onder meer al jaren onderzoek gedaan naar coronavirussen in 
vleermuizen. Dit is er op gericht om een nieuwe sars-uitbraak te 
voorkomen, zoals de wereld die in 2003 meemaakte. Belangrijk, maar ook 
gevaarlijk onderzoek. En in 2015 vroeg een groep onderzoekers zich in 
wetenschappelijk tijdschrift Nature al af of er niet te veel risico’s 
werden genomen in Wuhan.

In de eerste diplomatieke memo, van januari 2018, uitten de Amerikanen 
expliciet hun zorgen over dit vleermuisonderzoek. Ze zagen tijdens hun 
bezoek aan het WIV „een ernstig tekort aan goed getrainde technici en 
onderzoekers om dit zeer gesloten lab veilig te bestieren”. Een virus, 
waarschuwen ze, zou er kunnen overspringen op de mens en kunnen leiden 
tot een nieuws sars-achtige pandemie. Ze bepleitten daarom meer 
Amerikaanse steun aan het lab.

Over een tweede bezoek van de Amerikaanse diplomaten, op 27 maart 2018, 
publiceerde het WIV een nieuwsbericht op zijn website, dat recentelijk 
is verwijderd. In het bericht, dat nog wel te vinden is, staat dat Rick 
Switzer, adviseur technologie en gezondheid op de Amerikaanse ambassade 
in Beijing, een „diepgaande discussie” heeft gevoerd met medewerkers van 
het instituut om de „eisen van beide kanten te begrijpen”. Volgens de 
Post is er na de ambtsberichten geen extra Amerikaanse steun gekomen.

Chinese propaganda

Ook van Chinese kant heeft er een tijdje een wilde theorie gecirculeerd 
over de oorsprong van de pandemie. Half maart suggereerde Zhao Lijian, 
een zeer uitgesproken woordvoerder van het Chinese ministerie van 
Buitenlandse Zaken, dat Amerikaanse militairen het virus naar Wuhan 
gebracht hebben. „De VS zijn ons een verklaring schuldig!”, twitterde 
hij. Het gerucht ging weer liggen toen Cui Tiankai, de Chinese 
ambassadeur in Washington de theorie in een interview „waanzin” noemde. 
Onduidelijk is in hoeverre de twee functionarissen in deze 
tegenstrijdige verklaringen zijn aangestuurd door de partijtop.

Donderdag zei Zhao dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) „meermaals 
heeft verklaard dat er geen bewijs is dat het nieuwe virus in een 
laboratorium is gecreëerd”. Voor president Trump zal die verklaring 
weinig waarde hebben: hij schortte dinsdag de Amerikaanse financiering 
van de WHO op, omdat hij denkt dat China de organisatie in zijn zak 
heeft. Hij houdt zowel de WHO als China verantwoordelijk voor de omvang 
van de pandemie.

Connectie met de dierenmarkt

Tot nu toe is over de eerste manifestatie van Covid-19 in de mens bekend 
dat veel patiënten de Huanan-dierenmarkt in Wuhan bezocht hadden. 
Volgens Chinees onderzoek dat is gepubliceerd in The Lancet had twee 
derde van de 41 eerste ziekenhuispatiënten een connectie met de markt. 
Maar helemaal bevredigend is die gedachte niet, omdat de eerste bekende 
patiënt, die zich al op 1 december bij een ziekenhuis meldde, níét op de 
markt geweest is.

Er is echter geen enkele aanwijzing dat het virus in het lab gecreëerd 
is, laat staan dat het expres is losgelaten ter biologische 
oorlogsvoering. De Amerikaanse inlichtingendiensten gaan er nog steeds 
van uit dat de uitbraak waarschijnlijk een natuurlijke oorsprong heeft, 
stelde de Amerikaanse generaal Mark Milley, voorzitter van de verenigde 
chefs van staven, dinsdag.

Maar dat het virus uit het WIV-lab komt, is daarmee nog niet 
uitgesloten. En de leider van het bewuste vleermuisonderzoek lag er 
aanvankelijk ook van wakker, vertelde ze half maart aan het blad 
Scientific American. Deze Shi Zhengli, bijgenaamd ‘Bat Woman’, was bang 
dat het virus uit haar lab ontsnapt was. Na genetisch onderzoek waarbij 
ze het nu heersende SARS-Cov-2 vergeleek met monsters in haar eigen lab 
kon ze, naar eigen zeggen, opgelucht concluderen dat dit niet zo was.