[Octrooi op biotech?]

[Arjan Stoffels]

KNIP
E. Stolp schreef:
> Stoffels denkt dat er octrooi gelegd kan worden op
> een individueel gen. Maar dat kan nu juist niet.

Het kan wel.
Uit de voorgestelde wijzigingen op de Rijksoctrooiwet, kamerstuk 26 658 (R
1638):
Artikel 1A
 [...] Biologisch materiaal: materiaal dat genetische informatie bevat en
zichzelf kan repliceren of in een biologisch systeem kan worden gerepliceerd
[...]

Artikel 4.
1. Met inachtneming van de artikelen 1A, 2, 2A, 3 en 5 zijn uitvindingen die
betrekking hebben op een voortbrengsel dat uit biologisch materiaal bestaat of
dit bevat, of die betrekking hebben op een werkwijze waarmee biologisch
materiaal wordt verkregen, bewerkt of gebruikt, vatbaar voor octrooi.
2. Onder uitvindingen als bedoeld in het eerste lid worden in ieder geval
begrepen uitvindingen met betrekking tot:
a. biologisch materiaal dat met behulp van een technische werkwijze uit zijn
natuurlijke milieu wordt geïsoleerd of wordt verkregen, ook indien dat materiaal
in de natuur voorhanden is,
b. een deel van het menselijk lichaam dat wordt geïsoleerd of dat anderszins met
behulp van een technische werkwijze wordt verkregen, met inbegrip van een
sequentie of een partiële sequentie van een gen, ook indien de structuur van dat
deel identiek is aan die van een natuurlijk deel,
c. planten of dieren, mits de uitvoerbaarheid van die uitvinding zich in
technisch opzicht niet beperkt tot een bepaald planten- of dierenras, of
d. een microbiologische of andere technische werkwijze waarmee biologisch
materiaal wordt verkregen, verwerkt of gebruikt, of een hierdoor verkregen
voortbrengsel.

> Een individueel bacterie gen dat in de vrije
> natuur voorkomt is geen uitvinding maar hoogstens
> een ontdekking. Een uitvinding is het pas als dit
> gen wordt ingebouwd in een ander dier of plant
> waar dat gen van nature niet in voor komt. Die
> uitvinding kan dan beschermt worden maar daarmee
> is het natuurlijk niet verboden om dat zelfde gen
> in een ander dier in te bouwen.

Ik verwijs naar de bovenstaande wettekst m.n. lid d na de tweede komma, met
daarbij de wetsdefinitie voor microbiologische werkwijze: 'iedere werkwijze
waarbij microbiologisch materiaal wordt gebruikt, die op microbiologisch
materiaal ingrijpt of die microbiologisch materiaal als resultaat heeft'. Voor
alle duidelijkheid: bacterien en hun genen vallen dus onder het containerbegrip
microbiologisch materiaal.

Het wordt nog erger. Want het wordt met deze wet ook mogelijk om dieren en
planten te octrooieren (hetgeen, zo is mij duidelijk geworden, iets wezenlijks
anders is dan het kwekersrecht krijgen) wanneer deze een gemodificeerd gen
bevatten. Nederland heeft zich hiertegen in Europa verzet, maar het onderspit
gedolven. De richtlijn waar deze wetgeving op stoelt is door Nederland ter
vernietiging voorgedragen bij het Europese Hof van Justitie. De leden van de D66
fractie betreuren dit overigens. Helaas heeft het voordragen voor vernietiging
geen opschortende werking, zodat we voor nu wel moeten.
Ik citeer wederom uit de Rijksoctrooiwet:
Artikel 30B
1. Ten aanzien van een octrooi voor biologisch materiaal dat door de uitvinding
bepaalde eigenschappen heeft verkregen, strekt het uitsluitend recht zich uit
tot ieder biologisch materiaal dat hieruit door middel van propagatie of
vermeerdering in dezelfde of in gedifferentieerde vorm wordt gewonnen en dat
diezelfde eigenschappen heeft.

KNIP
> Verder maakt hij zich zorgen over de blokkade van
> wetenschappelijk onderzoek als de patenteigenaar
> geen licenties wil geven. Maar dat is nu ook niet
> zo. Een patent geeft de eigenaar het alleenrecht
> op commerciele exploitatie. Niet commercieel
> gebruik, zoals b.v. wetenschappelijk onderzoek
> wordt daar niet door verhinderd.

AJS: Hier heb je deels gelijk. Deels, want de wet legt op dat er een licentie
moet worden verleend voor dit type onderzoek. Er dient een redelijk vergoeding
gevraagd te worden die, gezien de ondermaatse financiering van veel
onderzoeksgroepen, verhoudingsgewijs waarschijnlijk nog erg hoog zal liggen. Een
onderzoeksgroep heeft niet als primair doel geld verdienen (een beetje, via de
tertiaire geldstroom, maar onafhankelijkheid is ook een lief ding), maar zal
voor een licentie hoogstwaarschijnlijk wel een commerciele prijs moeten betalen.
Dus ik maak mij nog steeds zorgen over het wetenschappelijk onderzoek.

KORTOM
Het gaat me te ver om alle mitsen en maren uit de wet te noemen. Ik hoop dat
duidelijk is dat ik in deze en de vorige mail enige huiver uitspreek voor deze,
in mijn ogen, nogal vergaande vorm van het beslag kunnen leggen op genetisch
materiaal, zonder dat men een duidelijk beeld heeft wat daarvan op lange termijn
de consequenties zijn. Het gebruikte argument 'in Amerika doen ze het ook, dus
wij moeten wel mee' kan ik begrijpen, maar vind ik niet sterk.
Ik ben bang dat het niet meer terug te draaien is, maar ik hoop dat D66 in de
toekomst een toch iets minder riskante koers gaat varen en zich iets kritischer
opstelt ten opzichte van de (toepassingen van) biotechnologie. Het is een zegen,
maar dat blijft alleen zo als je de doos van pandora gesloten houdt.

Met vriendelijk groet,
Arjan Stoffels


-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20000613/34df69a3/attachment.html>