[D66] D66: De Betwetersacademie van Nederland

[René Oudeweg]

D66: De Betwetersacademie van Nederland

Er zijn politieke partijen die ideeën hebben. En er zijn partijen die 
het idee zíjn. D66 behoort tot de laatste categorie. Geen partij, maar 
een mentale houding, een verheven stand van bewustzijn, een soort moreel 
masterprogramma voor wie het gewone burgerschap te banaal vindt. Waar 
anderen zich bezighouden met praktische kwesties – zorg, wonen, 
veiligheid – houdt D66 zich bezig met het verheffen van de mens. Of 
liever: het verheffen van de mens tot D66’er. Met dat verheffen wil het 
maar niet lukken, de Nederlander wordt steeds dommer.

De intellectuele loopgraven van de rede

In de verbeelding van D66 is Nederland een land vol goedwillende, maar 
hopeloos onderontwikkelde geesten die dringend bijles nodig hebben in 
nuance en redelijkheid. Gelukkig is daar D66, de partij die zichzelf 
ziet als de didactische arm van de Verlichting. Ze zijn niet zomaar 
politici – ze zijn onderwijzers des vaderlands, met het vingertje altijd 
in de aanslag om een grammaticale, morele of ideologische fout te 
verbeteren.

‘Meer geld voor onderwijs,’ klinkt het dan, alsof D66 het onderwijs 
heeft uitgevonden. In werkelijkheid bedoelen ze: meer mensen die op ons 
lijken. Want onderwijs is bij D66 geen middel tot kennis, maar tot 
gelijkvormigheid. Een goed opgeleide burger is in hun ogen niet iemand 
die zelfstandig denkt, maar iemand die tot dezelfde redelijke conclusies 
komt als Sigrid Kaag.

De seculariteit van de zalving

De D66’er heeft God afgeschaft, maar de behoefte aan zalving is 
gebleven. Waar vroeger de pastoor de mensen vertelde hoe ze moesten 
leven, doet dat nu de onderwijspartij: correct eten, correct spreken, 
correct denken. ‘Wetenschap en feiten’ zijn hun nieuwe heilige schrift, 
en wie iets anders zegt, belandt in de ketterhoek van “populisme”.

Het ironische is dat deze partij van de rede vaak opereert als een 
religieuze sekte. Ze preken verdraagzaamheid, maar dulden geen 
tegenspraak. Ze aanbidden de rede, maar hebben een hekel aan 
complexiteit. Ze geloven in dialoog, zolang de ander uiteindelijk 
toegeeft dat D66 gelijk heeft.

De universiteit van het eigen gelijk

D66 is de politieke belichaming van het eindeloze college dat nooit 
ophoudt. Een college over redelijkheid, vooruitgang en Europese idealen, 
gegeven door iemand met een PowerPoint en een gevoel van morele 
urgentie. De zaal zit vol: de ene helft van Nederland geeuwt beleefd, de 
andere helft zoekt naar de nooduitgang.

Hun geloof in onderwijs als oplossing voor alles is aandoenlijk naïef. 
Alsof elk maatschappelijk probleem – woningnood, klimaat, ongelijkheid – 
kan worden opgelost door nog een paar “kritisch denkende wereldburgers” 
af te leveren. D66 gelooft in kennis zoals een kind in toverspreuken 
gelooft: als je maar genoeg diploma’s hebt, verdwijnen de problemen vanzelf.

De esthetiek van de redelijkheid

Er zit iets diep estetisch in D66’s redelijkheid. Het is niet alleen een 
overtuiging, het is een stijl. Kaags koele glimlach, het beheerste 
handgebaar, het precieze gebruik van de conjunctief – alles ademt de 
verhevenheid van iemand die nooit op caps lock hoeft te drukken. Het is 
politiek als etiquette: beschaafd, bescheiden, maar doordrenkt van 
minachting voor het gewone volk.

Ze spreken over “het maatschappelijk middenveld” alsof het een 
sociologisch project is, niet een verzameling echte mensen. Hun 
idealisme is klinisch; hun empathie academisch. Als ze zeggen dat ze 
“iedereen willen meenemen”, bedoelen ze meestal: “jullie mogen mee, 
zolang jullie niet te hard praten.”

Slot: De eeuwige schooldag

D66 leeft in een Nederland dat nooit volwassen mag worden. Een Nederland 
dat altijd in de klas moet blijven, met de D66’er als leraar voor de 
klas, krijtje in de hand, glimlachend maar streng: “En wat leren we 
hieruit, kinderen?”

Wat we leren, is dat D66 niet zozeer gelooft in democratie, maar in 
didactiek. Niet in volksvertegenwoordiging, maar in volksopvoeding. En 
zoals elke docent na te veel jaren voor de klas: ze zijn het luisteren 
verleerd.

D66 is de partij die Nederland wil verbeteren – desnoods tegen de wil 
van Nederland in. De partij die het licht van de rede zo fel laat 
schijnen dat niemand meer iets ziet.