[D66] RIVM moet coronamodellen openbaar maken

[René Oudeweg]

  deanderekrant.nl
De Andere Krant - RIVM moet coronamodellen openbaar maken: Peter Baeten
Peter Baeten
4–5 minutes

Het RIVM moet de rekenmodellen die het hanteerde in de coronaperiode 
openbaar maken, besloot de Rechtbank Midden-Nederland op 17 februari. De 
uitspraak kan ook gevolgen hebben voor andere rechtszaken die worden 
gevoerd om helderheid te krijgen over wat zich werkelijk heeft 
afgespeeld rond het coronabeleid.

Fritsander Lahr, statisticus en bezorgd burger, begon al in 2020 een 
Wob-zaak om de coronamodellen van het RIVM, openbaar te krijgen. Het 
leidde uiteindelijk tot een rechtszaak tussen hem en het ministerie van 
VWS. Lahr, die later ondersteuning kreeg van de Biomedische Rekenkamer, 
reageert op Twitter verheugd op de uitspraak: “Bijna 2,5 jaar na 
indiening van mijn Wob-verzoek, heeft de rechter na twee zittingen en 
een bezoek aan het RIVM, besloten dat de gebruikte modellen, aannames en 
data openbaar gemaakt moeten worden.”

Het betreft hier de modellen waarmee RIVM onder meer de impact van de 
coronamaatregelen bepaalde en de zogenoemde R-waarde berekende. Op basis 
van deze modellen claimde de overheid bijvoorbeeld dat door de 
maatregelen van maart 2020, maar liefst 125.000 ziekenhuisopnames zouden 
zijn voorkomen. Maar dit soort cijfers is nog nooit door een 
onafhankelijke partij gecontroleerd. Lahr wil via de programmacode van 
de modellen nader bekijken wat nou precies achter de cijfers schuil 
gaat, en of de geclaimde successen, onder meer gebruikt in de technische 
briefings in de Tweede Kamer, wel realistisch zijn.

De kern van het argument van het ministerie van VWS (waar het RIVM onder 
valt) om de modellen en de bijbehorende data niet vrij te geven, was dat 
er privacy-gevoelige informatie in de data zit. Maar de rechtbank ziet 
dat anders: “De rechtbank ziet niet in waarom de minister deze datasets 
niet geanonimiseerd kan verstrekken door alle tot een persoon te 
herleiden persoonsgegevens te verwijderen.” De datasets met 
privacygevoelige informatie kunnen worden geanonimiseerd “door ze in een 
Excel-bestand te zetten, waarin (handmatig) per kolom de gegevens worden 
weggehaald die tot een persoon herleidbaar zijn.”

Een tweede argument van het ministerie is de zogenoemde verwevenheid van 
de data en het programma. De data en de programmacode zouden niet los 
van elkaar zijn te leveren. Voorzitter Cyril Wentzel van de Biomedische 
Rekenkamer hierover: “Dit argument van verknoping van persoonsgevoelige 
informatie met modelcode, houdt geen stand. Dat was voor kenners 
overigens op voorhand al evident.” Tot slot voerde het ministerie nog 
aan dat “het schonen van de broncode van (medische) persoonsgegevens een 
tijdrovend en kostbaar proces is en dat de Wob hem ook niet verplicht om 
nieuwe documenten te vervaardigen”. Ook dit argument werd afgewezen.

De minister krijgt nu twaalf weken om de informatie openbaar te maken. 
Het is nog wel afwachten of VWS in hoger beroep gaat. Dat kan binnen zes 
weken. De uitspraak heeft mogelijk ook gevolgen voor andere rechtszaken 
rond corona. Wentzel van de Biomedische Rekenkamer: “De overheid schermt 
met regelmaat informatie af op basis van privacy-argumenten. Dat 
argument vervalt nu, afhankelijk van de specifieke context. Dit zullen 
wij, als het stand houdt, inbrengen in andere zaken.” De Biomedische 
Rekenkamer voert een rechtszaak om inzage te krijgen in de ct-waarden 
die zijn gebruikt bij de PCR-test. Die tests slaan eerder positief uit 
bij hogere ct-waarden (veel cycli), maar zo’n uitslag zegt niet veel 
meer over daadwerkelijke besmetting. De Raad van State doet binnenkort 
uitspraak in deze zaak.