[D66] [JD: 25] De nieuwe critici

[R.O.]

trouw.nl:
19/3


  De nieuwe critici nemen plaats naast de gevestigde orde


  Verkiezingsuitslag analyse

55 jaar geleden was het D'66 dat voor politieke opschudding en 
vernieuwing wilde zorgen. Inmiddels is het verworden tot een volkspartij 
en komt het verfrissende geluid van een hele hoop nieuwkomers die jaren 
geleden maar geen voet tussen de deur kregen.
JEANNINE JULEN

Het politieke bestel is star, ontoereikend, moet radicaal op de schop. 
Een 35-jarige Hans van Mierlo zegt het op een sombere toon tegen de 
kiezer, terwijl hij met een net zo sombere blik door hoofdstad Amsterdam 
beent. Het is het allereerste tv-spotje van wat dan nog D'66 heet. Een 
partij, opgericht door ontevreden journalisten en wetenschappers, die 
bij haar eerste verkiezingen furore maakt door - dan nog ongekend - als 
nieuweling met zeven zetels in de Tweede Kamer te komen.

Anno 2021 is het niet alleen de ontevreden intellectueel die zich achter 
D66 schaart, de partij is verworden tot een brede volkspartij. De 
sociaal-liberalen blijven weliswaar ver achter de VVD, die in maar 
liefst 288 gemeenten de grootste werd en met kop en schouders boven alle 
andere partijen uittorent. Maar wie kijkt naar de op een na grootste 
partij, ziet een landkaart die naar het partijgroen van D66 kleurt. In 
143 gemeenten neemt D66 namelijk die tweede positie in, vaak ten koste 
van het CDA, dat wegzakt naar plek drie en in sommige gemeenten zelfs 
naar plek vier.

"In Nederland kunnen kiezers de macht niet wegsturen. Ze kunnen slechts 
een klein deel van de macht wegsturen", zegt Van Mierlo in 1993 in deze 
krant. Hij is dan inmiddels 61 en nog altijd ontevreden over het gebrek 
aan politieke vernieuwing. Het CDA en haar voorgangers zitten al 75 jaar 
onafgebroken in alle kabinetten en een nieuwe politieke wind gaat er, 
tot ergernis van Van Mierlo, maar niet waaien op het Binnenhof. Die 
verfrissing zien we misschien nu pas, in het Nederland van 2021. Steeds 
meer politieke nieuwelingen krijgen een voet tussen de deur. Toegegeven, 
de VVD neemt voor de vierde keer op rij het politieke voortouw. Maar dat 
heeft lijsttrekker Mark Rutte (en ook Sigrid Kaags D66, dat op flinke 
winst staat) vooral te danken aan de kiezer, die in deze onzekere 
coronatijden behoefte heeft aan stabiliteit. Die andere 
bestuurderspartij, het CDA, waar Van Mierlo zo tegen ageerde, moet nu 
drie partijen boven zich dulden.

De glorieuze CDA-tijden van veertig, soms wel vijftig zetels in de jaren 
tachtig, lijken voorgoed voorbij. Het Wopke Hoekstra-effect - de 
lijsttrekker moest zijn partij een boost zien te geven - blijft uit. In 
bijna alle gemeenten staat het CDA op verlies. Pijnlijk is dat juist in 
de provincie, waar de boerenachterban van de christendemocraten zit, het 
verlies het grootst is. In Overijssel, van oudsher een typische 
CDA-provincie, loopt tien tot vijftien procent van de kiezers weg. Zeker 
is het niet, maar het lijkt erop dat de BoerBurgerBeweging van Caroline 
van der Plas hun nieuwe thuishaven is.

Van der Plas, nota bene tot 2018 lid van het CDA, staat tijdens het 
eerste boerenprotest in oktober 2019 op het Haagse Malieveld als ze 
tegen haar zoons zegt: "Jullie zijn getuige van een historische dag". 
Gejoel en gebrom van tractoren op de achtergrond. Boeren worden almaar 
geslachtofferd door het CDA, heeft ze dan al ontdekt. Ze pleegt een 
telefoontje aan de fractievoorzitter. "Ik ben lid geworden van het CDA 
omdat jullie opkomen voor de boeren. Als dat niet meer gebeurt, dan ben 
ik lid af. Klaar", vertelt ze na dat protest aan het Eindhovens Dagblad. 
Die passie zorgt ervoor dat ze in boerensteden als Lochem, Raalte, 
Dalfsen en Bronckhorst vijf tot zes procent van de stemmen weet binnen 
te hengelen.

Ook Forum voor Democratie, de enige partij die tijdens de campagne high 
fivend en knuffelend door het land ging, heeft de sympathie van de 
boeren. Want in diezelfde boerensteden staat ook FvD op winst. Maar het 
FvD-succes reikt verder dan de boerenpolders. Ook in de rest van het 
land, eigenlijk in bijna alle gemeenten, krijgt de partij er kiezers 
bij. In de grote steden, in de voorsteden. Maar vooral in Friesland, 
waar de vrijheidskaravaan van Baudet honderden mensen op de been wist te 
krijgen. En ook daar was het CDA tot voor kort de grootste. Het 
rechts-populisme vindt ook weerklank in het westen van het land. Met 
steun voor Baudets FvD, maar ook de afsplitsing JA21 onder leiding van 
Joost Eerdmans, het voormalige Rotterdamse raadslid, is daar populair.

Wie op zoek is naar de progressieve, linkse stemmer moet als vanouds 
naar de grote steden en daar waar studenten zich massaal hebben 
gehuisvest. In Wageningen, Groningen, Amsterdam, maar ook Utrecht en 
Delft komt D66 als grootste uit de bus en valt Kaags boodschap over 
anti-populisme en een nieuw soort leiderschap in de smaak. 
Waarschijnlijk ten koste van linkse partijen. Opvallend is het verlies 
van GroenLinks, de partij zag in haast al deze steden kiezers weglopen. 
Net zo opmerkelijk is de winst die het jeugdige geluid van Volt boekt in 
veel van deze studentensteden. Volt, de partij die vier jaar geleden 
door activistische, pro-Europese jongeren is opgericht. De Italiaanse 
Andrea Venzon ziet in 2016, hij is dan 25 jaar oud, met pijn in het hart 
toe hoe het Britse volk voor een vertrek uit de Europese Unie stemt. 
Zonde, want juist Europa kan het oprukkende populisme waar hij zich zo'n 
zorgen over maakt een halt toeroepen, door problemen als 
kansenongelijkheid en veiligheid aan te pakken.

In Nederland is het de Brabander Laurens Dassen die het geluid van Volt 
vertolkt. Met succes. De pro-Europese partij vreet in Wageningen de 
achterban van GroenLinks nagenoeg leeg en weet maar liefst acht procent 
van de stemmen in de gemeente voor zich te winnen. In Amsterdam is Volt 
de zevende partij, met zes procent van de stemmen. In Delft komt de 
partij met 7,5 procent van de stemmen binnen op plek vijf. En in Utrecht 
is Volt inmiddels de vierde partij, met 6,7 procent van de stemmen. 
GroenLinks, dat vermoedelijk de wonden aan het likken is, moet in 
Amsterdam de nummer-een-positie afstaan. Het verlies is daar met bijna 
tien procentpunt het grootst. Maar ook in de andere studentensteden 
tussen de zes en de acht procentpunt.

Het nieuwe politieke landschap krijgt daarmee de vertrouwde blauwe kleur 
van de VVD, en de groene tint van het inmiddels volkse D66. Maar het is 
ook meer dan ooit versnipperd. 55 jaar geleden was het een sombere Hans 
van Mierlo, een jonge journalist, die met een groep intellectuelen het 
politieke bestel wilde opblazen. Het functioneerde niet meer, was 
onbeweeglijk, het baarde hem en zijn compagnons zorgen. Maar inmiddels 
telt Nederland veel meer van zulke critici. Twee van de vier nieuwe 
partijen in de Tweede Kamer drukken zelfs al voorzichtig hun stempel op 
het nieuwe politieke landschap. En misschien wel de grootste criticus 
van hen allen, relatieve nieuwkomer Thierry Baudet, zag zijn zetelaantal 
in de Tweede Kamer verviervoudigen. De kiezer, niet meer gebonden aan 
zuilen of tradities, heeft oren naar al die nieuwe geluiden.

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210319/c0cee5f9/attachment.html>