<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body text="#000000" bgcolor="#f9f9fa">
<div class="articlecontent articleview" style="font-size: 16px;
user-select: text;"><br>
</div>
<div class="articlecontent articleview" style="font-size: 16px;
user-select: text;">trouw.nl:<br>
19/3<br>
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">De nieuwe
critici nemen plaats naast de gevestigde orde</h1>
<h1 class="subtitle">Verkiezingsuitslag analyse</h1>
<div class="content content-blurb">55 jaar geleden was het D'66
dat voor politieke opschudding en vernieuwing wilde zorgen.
Inmiddels is het verworden tot een volkspartij en komt het
verfrissende geluid van een hele hoop nieuwkomers die jaren
geleden maar geen voet tussen de deur kregen.</div>
<div class="byline">JEANNINE JULEN</div>
<div class="content">
<div class="content-body no-drop-caps">
<p><font size="-1">Het politieke bestel is star, ontoereikend,
moet radicaal op de schop. Een 35-jarige Hans van Mierlo
zegt het op een sombere toon tegen de kiezer, terwijl hij
met een net zo sombere blik door hoofdstad Amsterdam
beent. Het is het allereerste tv-spotje van wat dan nog
D'66 heet. Een partij, opgericht door ontevreden
journalisten en wetenschappers, die bij haar eerste
verkiezingen furore maakt door - dan nog ongekend - als
nieuweling met zeven zetels in de Tweede Kamer te komen.<br>
<br>
Anno 2021 is het niet alleen de ontevreden intellectueel
die zich achter D66 schaart, de partij is verworden tot
een brede volkspartij. De sociaal-liberalen blijven
weliswaar ver achter de VVD, die in maar liefst 288
gemeenten de grootste werd en met kop en schouders boven
alle andere partijen uittorent. Maar wie kijkt naar de op
een na grootste partij, ziet een landkaart die naar het
partijgroen van D66 kleurt. In 143 gemeenten neemt D66
namelijk die tweede positie in, vaak ten koste van het
CDA, dat wegzakt naar plek drie en in sommige gemeenten
zelfs naar plek vier.<br>
<br>
"In Nederland kunnen kiezers de macht niet wegsturen. Ze
kunnen slechts een klein deel van de macht wegsturen",
zegt Van Mierlo in 1993 in deze krant. Hij is dan
inmiddels 61 en nog altijd ontevreden over het gebrek aan
politieke vernieuwing. Het CDA en haar voorgangers zitten
al 75 jaar onafgebroken in alle kabinetten en een nieuwe
politieke wind gaat er, tot ergernis van Van Mierlo, maar
niet waaien op het Binnenhof. Die verfrissing zien we
misschien nu pas, in het Nederland van 2021. Steeds meer
politieke nieuwelingen krijgen een voet tussen de deur.
Toegegeven, de VVD neemt voor de vierde keer op rij het
politieke voortouw. Maar dat heeft lijsttrekker Mark Rutte
(en ook Sigrid Kaags D66, dat op flinke winst staat)
vooral te danken aan de kiezer, die in deze onzekere
coronatijden behoefte heeft aan stabiliteit. Die andere
bestuurderspartij, het CDA, waar Van Mierlo zo tegen
ageerde, moet nu drie partijen boven zich dulden.<br>
<br>
De glorieuze CDA-tijden van veertig, soms wel vijftig
zetels in de jaren tachtig, lijken voorgoed voorbij. Het
Wopke Hoekstra-effect - de lijsttrekker moest zijn partij
een boost zien te geven - blijft uit. In bijna alle
gemeenten staat het CDA op verlies. Pijnlijk is dat juist
in de provincie, waar de boerenachterban van de
christendemocraten zit, het verlies het grootst is. In
Overijssel, van oudsher een typische CDA-provincie, loopt
tien tot vijftien procent van de kiezers weg. Zeker is het
niet, maar het lijkt erop dat de BoerBurgerBeweging van
Caroline van der Plas hun nieuwe thuishaven is.<br>
<br>
Van der Plas, nota bene tot 2018 lid van het CDA, staat
tijdens het eerste boerenprotest in oktober 2019 op het
Haagse Malieveld als ze tegen haar zoons zegt: "Jullie
zijn getuige van een historische dag". Gejoel en gebrom
van tractoren op de achtergrond. Boeren worden almaar
geslachtofferd door het CDA, heeft ze dan al ontdekt. Ze
pleegt een telefoontje aan de fractievoorzitter. "Ik ben
lid geworden van het CDA omdat jullie opkomen voor de
boeren. Als dat niet meer gebeurt, dan ben ik lid af.
Klaar", vertelt ze na dat protest aan het Eindhovens
Dagblad. Die passie zorgt ervoor dat ze in boerensteden
als Lochem, Raalte, Dalfsen en Bronckhorst vijf tot zes
procent van de stemmen weet binnen te hengelen.<br>
<br>
Ook Forum voor Democratie, de enige partij die tijdens de
campagne high fivend en knuffelend door het land ging,
heeft de sympathie van de boeren. Want in diezelfde
boerensteden staat ook FvD op winst. Maar het FvD-succes
reikt verder dan de boerenpolders. Ook in de rest van het
land, eigenlijk in bijna alle gemeenten, krijgt de partij
er kiezers bij. In de grote steden, in de voorsteden. Maar
vooral in Friesland, waar de vrijheidskaravaan van Baudet
honderden mensen op de been wist te krijgen. En ook daar
was het CDA tot voor kort de grootste. Het
rechts-populisme vindt ook weerklank in het westen van het
land. Met steun voor Baudets FvD, maar ook de afsplitsing
JA21 onder leiding van Joost Eerdmans, het voormalige
Rotterdamse raadslid, is daar populair.<br>
<br>
Wie op zoek is naar de progressieve, linkse stemmer moet
als vanouds naar de grote steden en daar waar studenten
zich massaal hebben gehuisvest. In Wageningen, Groningen,
Amsterdam, maar ook Utrecht en Delft komt D66 als grootste
uit de bus en valt Kaags boodschap over anti-populisme en
een nieuw soort leiderschap in de smaak. Waarschijnlijk
ten koste van linkse partijen. Opvallend is het verlies
van GroenLinks, de partij zag in haast al deze steden
kiezers weglopen. Net zo opmerkelijk is de winst die het
jeugdige geluid van Volt boekt in veel van deze
studentensteden. Volt, de partij die vier jaar geleden
door activistische, pro-Europese jongeren is opgericht. De
Italiaanse Andrea Venzon ziet in 2016, hij is dan 25 jaar
oud, met pijn in het hart toe hoe het Britse volk voor een
vertrek uit de Europese Unie stemt. Zonde, want juist
Europa kan het oprukkende populisme waar hij zich zo'n
zorgen over maakt een halt toeroepen, door problemen als
kansenongelijkheid en veiligheid aan te pakken.<br>
<br>
In Nederland is het de Brabander Laurens Dassen die het
geluid van Volt vertolkt. Met succes. De pro-Europese
partij vreet in Wageningen de achterban van GroenLinks
nagenoeg leeg en weet maar liefst acht procent van de
stemmen in de gemeente voor zich te winnen. In Amsterdam
is Volt de zevende partij, met zes procent van de stemmen.
In Delft komt de partij met 7,5 procent van de stemmen
binnen op plek vijf. En in Utrecht is Volt inmiddels de
vierde partij, met 6,7 procent van de stemmen. GroenLinks,
dat vermoedelijk de wonden aan het likken is, moet in
Amsterdam de nummer-een-positie afstaan. Het verlies is
daar met bijna tien procentpunt het grootst. Maar ook in
de andere studentensteden tussen de zes en de acht
procentpunt.<br>
<br>
Het nieuwe politieke landschap krijgt daarmee de
vertrouwde blauwe kleur van de VVD, en de groene tint van
het inmiddels volkse D66. Maar het is ook meer dan ooit
versnipperd. 55 jaar geleden was het een sombere Hans van
Mierlo, een jonge journalist, die met een groep
intellectuelen het politieke bestel wilde opblazen. Het
functioneerde niet meer, was onbeweeglijk, het baarde hem
en zijn compagnons zorgen. Maar inmiddels telt Nederland
veel meer van zulke critici. Twee van de vier nieuwe
partijen in de Tweede Kamer drukken zelfs al voorzichtig
hun stempel op het nieuwe politieke landschap. En
misschien wel de grootste criticus van hen allen,
relatieve nieuwkomer Thierry Baudet, zag zijn zetelaantal
in de Tweede Kamer verviervoudigen. De kiezer, niet meer
gebonden aan zuilen of tradities, heeft oren naar al die
nieuwe geluiden.</font></p>
</div>
</div>
</div>
</body>
</html>