[D66] Russisch coronavaccin is een splijtzwam binnen Europa (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #572)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  4 maart 2021
Auteur: Chris Hensen, Niki Korteweg
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/04/russisch-coronavaccin-is-een-splijtzwam-binnen-europa-a4034307


Russisch coronavaccin is een splijtzwam binnen Europa
-----------------------------------------------------
Het Europees Geneesmiddelenbureau gaat Spoetnik V onderzoeken. De 
politieke barrieres zijn echter groter dan de medische barrieres.

Als het aan Kirill Dmitrijev ligt, wordt nog dit jaar een op de tien 
inwoners van de Europese Unie ingeent met het Spoetnik V-vaccin. Volgens 
de baas van investeringsfonds RDIF, de financier achter het Russische 
coronavaccin, kan de fabrikant de komende twee kwartalen honderd miljoen 
doses leveren. Goed voor vijftig miljoen mensen.

Zijn goede humeur hing ongetwijfeld ermee samen dat het Europees 
Geneesmiddelenbureau (EMA) eindelijk is begonnen met het beoordelen van 
het Russische vaccin. Daarmee komt 'Spoetnik' een stap dichter bij 
acceptatie in Europa.

Lang was er veel scepsis over het vaccin: het was Russisch, dus het kon 
niet veel goeds zijn, luidde die kort samengevat. Maar onlangs bonden 
sceptici toch wat in, toen de Russen onderzoek publiceerden dat laat 
zien dat het vaccin uitstekend lijkt te werken.

Tegelijk is het Russische vaccin een splijtzwam binnen Europa. Temidden 
van schaarste en tergend langzaam verlopende vaccinatiecampagnes in veel 
EU-landen, verbraken sommige lidstaten (Hongarije als eerste en 
inmiddels ook Slowakije) de 'Europese solidariteit' door individueel 
Spoetnik-vaccins te kopen, en in het geval van Hongarije ook van een 
Chinese fabrikant. Ook om andere redenen ligt het Russische vaccin 
politiek gevoelig in Europa. Vier vragen over de Europese opmars van 
Spoetnik V.


1. Betekent het onderzoek door EMA dat hier binnenkort ook geprikt gaat 
worden met het vaccin?

Nee, bij lange na niet. En het is ook maar de vraag of het daar 
uberhaupt van komt. De beoordelingsprocedure die nu begonnen is, is er 
een zonder garanties. Hij kan weken duren, of maanden.

En daarna komt eigenlijk pas de echte grote stap: de officiele aanvraag 
voor een vergunning. Een fabrikant kan evengoed besluiten die alsnog 
niet in te dienen, bijvoorbeeld omdat hij via individuele afspraken met 
landen zijn vaccin ook wel verkocht krijgt. De behandeling van zo'n 
aanvraag duurt bovendien minimaal enkele weken. Eventueel groen licht 
volgt dus pas op zijn vroegst in de zomer. Juist wanneer de tekorten aan 
andere vaccins in de EU-landen verdwenen zouden moeten zijn, aldus de 
Europese Commissie.


2. Is de EU al aan het onderhandelen over de aankoop, zoals zij dat ook 
deed met andere fabrikanten?

De Europese Commissie is nu beduidend terughoudender. Een woordvoerder 
zei woensdag tijdens een persconferentie: 'Als een vaccin wordt 
goedgekeurd door het EMA, betekent dat niet dat er een verplichting is 
om het vaccin in onze voorraad op te nemen.'

Mogelijke reden daarvoor is dat de EU over een tijdje voldoende vaccins 
heeft. Nog meer vaccins kopen zal de kritiek dat rijke landen vaccins 
wegkopen voor armere alleen maar doen aanzwellen.

Maar er zijn ook andere verklaringen. De betrekkingen tussen Rusland en 
de EU bevinden zich al geruime tijd ver onder het vriespunt, onder meer 
vanwege de Russische annexatie van de Krim, Russische 
desinformatiecampagnes in het Westen en, recentelijk, de arrestatie en 
opsluiting van oppositiepoliticus Aleksej Navalny. Bij sommige EU-landen 
is er om die reden weinig animo om de Russische president Poetin een 
grote pr-overwinning te gunnen. Afhankelijk worden van Rusland voor de 
levering van cruciale geneesmiddelen, betekent ook verlies van politieke 
onderhandelingsruimte.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft zich eerder laten 
ontvallen zorgen te hebben over een mogelijke verborgen agenda van 
Rusland. In februari zei ze: 'Wij vragen ons nog steeds af waarom 
Rusland, theoretisch, aanbiedt miljoenen doses te leveren terwijl het 
zelf onvoldoende vooruitgang boekt bij het vaccineren van de eigen 
bevolking. Dat zijn vragen die beantwoord moeten worden.'


3. Is er medisch gezien iets tegen het gebruik van Spoetnik in de EU?

Over de werking van het vaccin bestonden onder wetenschappers 
aanvankelijk twijfels, omdat het vaccin al op 11 augustus 2020 
noodgoedkeuring kreeg van Poetin, nog voordat een grote studie onder 
tienduizenden proefpersonen ook maar was opgestart. Een dergelijke 
studie is een vereiste voor goedkeuring voor het EMA en de Amerikaanse 
toezichthouder FDA. Begin september publiceerden de Russische 
onderzoekers de resultaten van de eerste proeven bij 78 proefpersonen, 
voornamelijk jonge mannen, in het medisch-wetenschappelijke tijdschrift 
The Lancet. De deelnemers bleken antistoffen tegen het virus aan te 
maken en weinig bijwerkingen te ervaren, maar 38 onafhankelijke 
wetenschappers uitten hun zorgen over de summiere gegevens.

Op 2 februari verscheen echter een tussentijdse analyse van een grote 
studie onder bijna 22.000 volwassen Russische proefpersonen in The 
Lancet. Volgens die studie was Spoetnik voor 91,6 procent effectief: van 
de 78 deelnemers die Covid-19 kregen, zaten er 16 in de groep die het 
vaccin hadden gekregen, de rest in de placebogroep, die drie keer 
kleiner was. De bijwerkingen waren meestal mild. Slechts bij 6 procent 
van de deelnemers waren de bijwerkingen wat heviger.

Een tiende van de deelnemers was ouder dan 60 jaar, een kwart van de 
proefpersonen had onderliggende aandoeningen zoals diabetes of hart- en 
vaatziekten. Ook bij die groepen lijkt het vaccin te beschermen tegen de 
ziekte.

Het gaat om een tussentijdse analyse, en in de studies van andere 
vaccinfabrikanten zaten meer proefpersonen en hogere aantallen mensen 
met Covid-19, waardoor de berekeningen betrouwbaarder worden. Maar in 
een begeleidend commentaar in The Lancet concludeerden Britse 
onderzoekers dat na de aanvankelijke kritiek op Spoetnik V dit vaccin 
zich nu als extra middel 'bij de strijd tegen Covid-19' kan voegen.

Dat het Spoetnik-vaccin beschermt tegen Covid-19 ligt in de lijn der 
verwachtingen: het bestaat uit een onschuldig, verzwakt 
verkoudheidsvirus, waaraan een deel van de genetische code van het 
coronavirus wordt toegevoegd. De vaccins van AstraZeneca en Janssen 
(Johnson & Johnson) zijn ook gebaseerd op deze techniek. En nagenoeg 
hetzelfde stukje code van het coronavirus wordt ook gebruikt in de 
vaccins van Pfizer en Moderna.


4. Kunnen de Russen wel waarmaken wat ze beloven?

Dat is maar zeer de vraag. Alle vaccinontwikkelaars kampen op dit moment 
met dezelfde problemen, waardoor de productie moeizaam van de grond 
komt: grondstoffen zijn schaars en opschalen van het lab naar 
massaproductie is een complex proces waarbij veel fout kan gaan.

Ook Spoetnik V ontsnapt daar niet aan. De vaccinatie in Rusland zelf 
loopt ook achter door logistieke problemen. Op dit moment zijn slechts 4 
miljoen van de 146 miljoen Russen gevaccineerd.

Ben van der Zeijst, voormalig hoofd van het RIVM, wees er in 
radioprogramma Dit is de dag op dat Spoetnik tot zeer recent maar 1 
miljoen doses wist te exporteren. Terwijl er wereldwijd bestellingen 
zouden uitstaan voor meer dan 1 miljard doses. Wie het rekensommetje 
maakt, zei hij, moet concluderen dat het dan nog zeker 'twintig jaar 
duurt voordat iedereen aan de beurt komt'.

--------
(c) 2021 Mediahuis