[D66] Léon lonkt naar een 'lexit'

[A.OUT]

trouw.nl:


  Léon lonkt naar een 'lexit'

spanje - Een dialoogtafel die volgende maand van start gaat, moet de 
politieke spanningen tussen Madrid en de opstandige regio Catalonië 
verminderen. Intussen ontvlamt ook in de noordwestelijke provincie Léon 
een onafhankelijkheidssentiment.
ALEX TIELEMAN

De taveerne die Manolo Moreda al decennialang bestiert, is geen 
'taberna', maar een 'tabierna', legt de kalende kastelein vol 
enthousiasme uit. Die ene letter maakt voor hem een wereld van verschil. 
Want de extra e maakt het onderscheid tussen het Castiliaans - Spanje's 
officiële taal - en de regiotaal van Léon, het Leonees.

Moreda's zaak, waar grote hammen aan het plafond bungelen en een 
complete wand volhangt met klompen uit Léon, viert de cultuur van dit 
gebied in het noordwesten van Spanje. En niet alleen in de taveerne is 
men trots: verschillende gemeenten waaronder de gelijknamige 
provinciehoofdstad, stemden onlangs voor een motie voor zelfbestuur van 
Léon.

Want hoewel Léon in de Middeleeuwen lange tijd een statig koninkrijk 
was, heeft het tegenwoordig bestuurlijk nog maar weinig in de melk te 
brokkelen. Tot ergernis van veel inwoners werd Léon op de tekentafel van 
het nieuwe Spanje na de Franco-dictatuur (1939-1975) samengevoegd met 
Castilië. Sindsdien vormen de voormalige koninkrijken de autonome regio 
Castilië en Léon; een gebied met een oppervlakte van bijna twee keer 
Nederland, even groot als Portugal, dat in totaal negen provincies telt.

"Dat is veel te groot", klaagt Moreda, "wij kunnen in Léon beter onze 
zaakjes zelf regelen, want iedereen trekt hier nu weg." De kastelein 
merkt het in zijn zaak: op wat uitwisselingsstudenten en pelgrims van de 
Santiago-route na vergrijst zijn klantenbestand zienderogen, want veel 
toekomstperspectief is er bij gebrek aan werk niet.

De 'onafhankelijkheidsgemeenten' willen nu dat de drie provincies Léon, 
Zamora en Salamanca zich losweken van Castilië. Maakt Léon zich na de 
afscheidingsperikelen in Catalonië, dat sinds het 
onafhankelijkheidsreferendum van 2017 de Spaanse politiek in zijn greep 
houdt, zich op om dezelfde weg in te slaan?

Nee, bezweert de linkse burgemeester José Antonio Díez in zijn 
werkkamer. "Wij willen niet zoals de Catalanen breken met Spanje, maar 
een eigen autonome regio vormen binnen Spanje", zegt hij.

Naast zijn bureau ligt een reusachtig exemplaar opengeslagen van de 
Spaanse grondwet van 1978 die de deur opende voor vergaande 
decentralisatie van het land. Nadat de historische regio's Baskenland, 
Catalonië en Galicië direct een eigen autonome regio konden vormen, 
zette allerhande regio's - soms zonder al te veel bindende historie en 
cultuur - hier ook op in. Het proces, dat café para todos (koffie voor 
allen) ging heten, mondde uit in zeventien autonome regio's en twee 
autonome steden, waaronder Castilië en Léon.

De autonome regio's in Spanje hebben een eigen regiopresident en een 
parlement met zeggenschap over belangrijke zaken als onderwijs, 
gezondheidszorg en sociale zekerheid. Sommige regio's hebben ook eigen 
politiekorpsen. Baskenland mag zelfs een deel van de eigen belastingen 
heffen en herverdelen.

Waarom Léon nooit een zelfstandige autonome regio werd tijdens de 
turbulente democratische transitie van eind jaren zeventig komt volgens 
Díez omdat men in het van oudsher behoudende gebied een robuust 
conservatief tegenwicht wilde vormen voor progressieve en 
separatistische regio's. "Wij zijn daardoor nu de enige historische 
regio zonder autonomie", zegt Díez hoofdschuddend.

Roemruchte demonstratie

Het onafhankelijkheidssentiment is niet nieuw in Léon. Een jaar nadat de 
regio Castilië en Léon was opgericht, vond in 1984 een roemruchte 
demonstratie voor een eigen autonome regio plaats waar naar verluidt een 
vijfde van de bevolking op afkwam.

Léon heeft ook al jaren haar eigen onafhankelijkheidspartij, de Union 
del Pueblo Léones (UPL) dat kantoor houdt boven een Chinese supermarkt. 
Op de burelen van de UPL, waar de muren volhangen met schilderijen die 
de gloriedagen van het koninkrijk afbeelden, heeft men mierzoete 
herinneringen aan het massaprotest in de jaren tachtig.

Nauwkeurig worden vanuit hier nu de stemmingen over de 
'onafhankelijkheidsmoties' aangestuurd. En waarom niet net als de 
Catalanen proberen om in Europa aandacht voor de eigen zaak te krijgen 
vragen, of anders een nieuwe massademonstratie of zelfs een referendum? 
Voorzitter van de UPL Luis Mariano Santos en zijn rechterhand Eduardo 
López sluiten niets uit en vertellen in de vergaderzaal dat zij 
inderdaad goed hebben gekeken naar de Catalaanse aanpak. "Natuurlijk 
willen wij nu ook een dialoogtafel, net als Catalonië", zegt López, die 
meent dat dit alleen maar recht zou doen aan de jarenlange 
achterstelling en de onmiskenbare eigen identiteit van Léon.

Zo heeft Léon een eigen worstelkunst, de 'Lucha leonesa', een eigen 
hondenras en natuurlijk de taal. De leiders van de UPL menen dat het 
conservatieve regiobestuur meer investeert in de Castiliaanse provincies 
en het aandeel van de geschiedenis van Léon onderwaardeert in de 
lesstof. De feestdag van Castilië en Léon slaan de nationalisten dan ook 
over. "Wij noemen die dag 'San Ikea'. Want dan gaat Léon massaal meubels 
kopen in plaats van naar de feestelijkheden", zegt Santos. Al overwegen 
zij dit jaar in 'de geest van '84' de straat op te gaan.

'Dat is toch geen democratie?'

De regeringspartij van premier Pedro Sánchez, de PSOE, zit in haar maag 
met de onafhankelijkheidsmoties in Léon. De burgemeester van Léon is 
verteld dat hij uit de PSOE kan worden gegooid als hij zich niet schikt 
naar de partijlijn. Ook ploffen er volgens de burgervader brieven op de 
deurmat van gemeenteraadsleden om hen te waarschuwen tegen de motie te 
stemmen. "Dat is toch geen democratie? Waarom zouden wij ons niet vrij 
mogen uitspreken?", zegt Díez verbolgen.

Het regionationalisme van Léon overstijgt hier vaak de partijkleur, zegt 
de burgemeester, maar is sterker aanwezig bij links in de conservatieve 
regio. De grondwet in zijn nieuwe werkkamer was door de vorige 
conservatieve burgemeester opengeslagen bij artikel 155, waarmee de 
autonomie van een regio naar de centrale regering kan worden 
overgeheveld. Onder Díez ligt het wetboek nu open bij artikel 143 dat 
juist voorschrijft hoe een regio autonomie kan verkrijgen.

Nee, Díez ziet zich niet als de nieuwe Puigdemont, de Catalaanse leider 
die de politieke druk op Madrid tot recordhoogte opvoerde met zijn 
onafhankelijkheidsstreven. "Ik ben een burgemeester van een stad waar 
het heel slecht mee gaat", zegt hij. De meest vergrijsde stad van het 
land, in een provincie (Léon) waarvan de economische cijfers het 
afleggen tegen Castilië en de rest van Spanje, verduidelijkt Díez.

Het lijkt wel erg toevallig dat net nu er een nieuwe regering in Madrid 
zit, er in Léon een onafhankelijkheidsvuur ontvlamt. Wil Léon niet 
gewoon geld lospeuteren? "Als men ons in deze autonome regio, hoe 
artificieel die ook is, goed behandeld zou hebben (...) dan zouden we 
nog steeds onze identiteit uitdragen. Maar als er geen investeringen 
zijn is het niet gek dat dat wij harder roepen."

Hoewel er in het Spaanse parlement weinig animo lijkt om groen licht te 
geven aan een nieuwe autonome regio Léon, heeft Díez zijn hoop gevestigd 
op conservatieven uit Léon om de Volkspartij te bewegen om toch een 
'lexit' voor elkaar te krijgen. "De brexit zag men ook niet aankomen", 
zegt de burgemeester opgetogen, "en kijk, op 1 februari is het zo ver."

'Léon sin Castilla es una maravilla' (Léon zonder Castilië is een 
wonder), staat er op de bar naast de 'tabierna' van Manolo Moreda. De 
buren, die op vakantie zijn in januari, hielden bij wijze van grap op de 
dag van het afscheidingsreferendum in Catalonië in 2017 ook een 
referendum om de bar onafhankelijk te maken van Spanje. Wijn uit 
Castilië is er naar verluidt uit principe niet verkrijgbaar.

Dat 'tabierna' van Moreda heet Los Cazurros (de stijfkoppen), de bijnaam 
van de bewoners van Léon. Hij hoopt dat het met de nieuwe regering in 
Madrid nu eindelijk zal lukken om een eigen autonome regio te 
verkrijgen, want Moreda is bezorgd: zijn vader en andere familieleden 
waren allemaal afhankelijk van de mijnbouw, maar nu de laatste mijn twee 
jaar terug de deuren sloot ziet hij niet waar een nieuwe generatie zijn 
brood mee moet verdienen. "Er moet geïnvesteerd worden hier, anders 
vertrekt iedereen."

gaat spanje op de schop?

De Catalaanse dialoogtafel is ondanks de hooggespannen verwachtingen 
niet direct een aanzet tot een grote territoriale reorganisatie van 
Spanje, verwacht politicoloog Jean-Baptiste Harguindeguy. "Het is wéér 
een nieuw overlegorgaan erbij tussen de centrale regering en een 
autonome regio. Vooral het politieke signaal dat ervan uitgaat om de 
Catalaanse crisis op te lossen, is belangrijk", zegt hij.

De onderzoeker aan de Pablo Olavide Universiteit in Sevilla verwacht dat 
het hoogst haalbare voor premier Sánchez is om terug te keren naar een 
enigszins normale omgang met Catalonië. Veel meer, zoals een echt 
federaal Spanje, ligt politiek ingewikkeld, aangezien zijn linkse 
minderheidscoalitie leunt op flinterdunne steun uit het parlement. De 
grote meerderheden ontbreken die nodig zijn om (grond)wetsartikelen over 
dit thema te wijzigen.

De autonome regio's willen volgens de politicoloog het onderste uit de 
kan halen nu er na een lange periode van politieke instabiliteit weer 
een regering in Madrid zit en er nieuwe geldstromen vrijkomen. 
Harguindeguy ziet dat het spelen van de 'identitaire kaart' goed gebruik 
is geworden om als regio iets voor elkaar te krijgen. De ontstane 
concurrentie tussen de autonome regio's heeft er volgens hem voor 
gezorgd dat zij tegen elkaar op gaan bieden: "Als Catalonië meer geld 
uitonderhandelt, dan moet een andere regio een verbinding krijgen met 
een hogesnelheidstrein, enzovoort. Het is een imperfect systeem dat op 
de een of andere manier wel werkt."

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20200129/c2562e0c/attachment-0001.html>