<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<address class="title largetitle capitalizefirstletter"><br>
trouw.nl:<br>
</address>
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">Léon lonkt naar
een 'lexit'</h1>
<div id="landscapeSlides" class="slides-container landscape"
style="display: block;">
<div class="slides">
<div class="slideimage imagecontent top-large-image-container
landscape large" data-image-weight="5"><img
src="https://visiolink-persgroep.akamaized.net/v1/data/trouw/854/www/assets/a270146996i0027_max1024x.jpg"
alt="" width="380" height="288"></div>
</div>
</div>
<div class="content content-blurb">spanje - Een dialoogtafel die
volgende maand van start gaat, moet de politieke spanningen tussen
Madrid en de opstandige regio Catalonië verminderen. Intussen
ontvlamt ook in de noordwestelijke provincie Léon een
onafhankelijkheidssentiment.</div>
<div class="byline">ALEX TIELEMAN</div>
<div class="content">
<div id="portraitSlides" class="slides-container portrait"><br>
</div>
<div class="content-body">
<p class="drop-cap">De taveerne die Manolo Moreda al
decennialang bestiert, is geen 'taberna', maar een 'tabierna',
legt de kalende kastelein vol enthousiasme uit. Die ene letter
maakt voor hem een wereld van verschil. Want de extra e maakt
het onderscheid tussen het Castiliaans - Spanje's officiële
taal - en de regiotaal van Léon, het Leonees.<br>
<br>
Moreda's zaak, waar grote hammen aan het plafond bungelen en
een complete wand volhangt met klompen uit Léon, viert de
cultuur van dit gebied in het noordwesten van Spanje. En niet
alleen in de taveerne is men trots: verschillende gemeenten
waaronder de gelijknamige provinciehoofdstad, stemden onlangs
voor een motie voor zelfbestuur van Léon.<br>
<br>
Want hoewel Léon in de Middeleeuwen lange tijd een statig
koninkrijk was, heeft het tegenwoordig bestuurlijk nog maar
weinig in de melk te brokkelen. Tot ergernis van veel inwoners
werd Léon op de tekentafel van het nieuwe Spanje na de
Franco-dictatuur (1939-1975) samengevoegd met Castilië.
Sindsdien vormen de voormalige koninkrijken de autonome regio
Castilië en Léon; een gebied met een oppervlakte van bijna
twee keer Nederland, even groot als Portugal, dat in totaal
negen provincies telt.<br>
<br>
"Dat is veel te groot", klaagt Moreda, "wij kunnen in Léon
beter onze zaakjes zelf regelen, want iedereen trekt hier nu
weg." De kastelein merkt het in zijn zaak: op wat
uitwisselingsstudenten en pelgrims van de Santiago-route na
vergrijst zijn klantenbestand zienderogen, want veel
toekomstperspectief is er bij gebrek aan werk niet.<br>
<br>
De 'onafhankelijkheidsgemeenten' willen nu dat de drie
provincies Léon, Zamora en Salamanca zich losweken van
Castilië. Maakt Léon zich na de afscheidingsperikelen in
Catalonië, dat sinds het onafhankelijkheidsreferendum van 2017
de Spaanse politiek in zijn greep houdt, zich op om dezelfde
weg in te slaan?<br>
<br>
Nee, bezweert de linkse burgemeester José Antonio Díez in zijn
werkkamer. "Wij willen niet zoals de Catalanen breken met
Spanje, maar een eigen autonome regio vormen binnen Spanje",
zegt hij.<br>
<br>
Naast zijn bureau ligt een reusachtig exemplaar opengeslagen
van de Spaanse grondwet van 1978 die de deur opende voor
vergaande decentralisatie van het land. Nadat de historische
regio's Baskenland, Catalonië en Galicië direct een eigen
autonome regio konden vormen, zette allerhande regio's - soms
zonder al te veel bindende historie en cultuur - hier ook op
in. Het proces, dat café para todos (koffie voor allen) ging
heten, mondde uit in zeventien autonome regio's en twee
autonome steden, waaronder Castilië en Léon.<br>
<br>
De autonome regio's in Spanje hebben een eigen regiopresident
en een parlement met zeggenschap over belangrijke zaken als
onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid. Sommige
regio's hebben ook eigen politiekorpsen. Baskenland mag zelfs
een deel van de eigen belastingen heffen en herverdelen.<br>
<br>
Waarom Léon nooit een zelfstandige autonome regio werd tijdens
de turbulente democratische transitie van eind jaren zeventig
komt volgens Díez omdat men in het van oudsher behoudende
gebied een robuust conservatief tegenwicht wilde vormen voor
progressieve en separatistische regio's. "Wij zijn daardoor nu
de enige historische regio zonder autonomie", zegt Díez
hoofdschuddend.<br>
<br>
Roemruchte demonstratie<br>
<br>
Het onafhankelijkheidssentiment is niet nieuw in Léon. Een
jaar nadat de regio Castilië en Léon was opgericht, vond in
1984 een roemruchte demonstratie voor een eigen autonome regio
plaats waar naar verluidt een vijfde van de bevolking op
afkwam.<br>
<br>
Léon heeft ook al jaren haar eigen onafhankelijkheidspartij,
de Union del Pueblo Léones (UPL) dat kantoor houdt boven een
Chinese supermarkt. Op de burelen van de UPL, waar de muren
volhangen met schilderijen die de gloriedagen van het
koninkrijk afbeelden, heeft men mierzoete herinneringen aan
het massaprotest in de jaren tachtig.<br>
<br>
Nauwkeurig worden vanuit hier nu de stemmingen over de
'onafhankelijkheidsmoties' aangestuurd. En waarom niet net als
de Catalanen proberen om in Europa aandacht voor de eigen zaak
te krijgen vragen, of anders een nieuwe massademonstratie of
zelfs een referendum? Voorzitter van de UPL Luis Mariano
Santos en zijn rechterhand Eduardo López sluiten niets uit en
vertellen in de vergaderzaal dat zij inderdaad goed hebben
gekeken naar de Catalaanse aanpak. "Natuurlijk willen wij nu
ook een dialoogtafel, net als Catalonië", zegt López, die
meent dat dit alleen maar recht zou doen aan de jarenlange
achterstelling en de onmiskenbare eigen identiteit van Léon.<br>
<br>
Zo heeft Léon een eigen worstelkunst, de 'Lucha leonesa', een
eigen hondenras en natuurlijk de taal. De leiders van de UPL
menen dat het conservatieve regiobestuur meer investeert in de
Castiliaanse provincies en het aandeel van de geschiedenis van
Léon onderwaardeert in de lesstof. De feestdag van Castilië en
Léon slaan de nationalisten dan ook over. "Wij noemen die dag
'San Ikea'. Want dan gaat Léon massaal meubels kopen in plaats
van naar de feestelijkheden", zegt Santos. Al overwegen zij
dit jaar in 'de geest van '84' de straat op te gaan.<br>
<br>
'Dat is toch geen democratie?'<br>
<br>
De regeringspartij van premier Pedro Sánchez, de PSOE, zit in
haar maag met de onafhankelijkheidsmoties in Léon. De
burgemeester van Léon is verteld dat hij uit de PSOE kan
worden gegooid als hij zich niet schikt naar de partijlijn.
Ook ploffen er volgens de burgervader brieven op de deurmat
van gemeenteraadsleden om hen te waarschuwen tegen de motie te
stemmen. "Dat is toch geen democratie? Waarom zouden wij ons
niet vrij mogen uitspreken?", zegt Díez verbolgen.<br>
<br>
Het regionationalisme van Léon overstijgt hier vaak de
partijkleur, zegt de burgemeester, maar is sterker aanwezig
bij links in de conservatieve regio. De grondwet in zijn
nieuwe werkkamer was door de vorige conservatieve burgemeester
opengeslagen bij artikel 155, waarmee de autonomie van een
regio naar de centrale regering kan worden overgeheveld. Onder
Díez ligt het wetboek nu open bij artikel 143 dat juist
voorschrijft hoe een regio autonomie kan verkrijgen.<br>
<br>
Nee, Díez ziet zich niet als de nieuwe Puigdemont, de
Catalaanse leider die de politieke druk op Madrid tot
recordhoogte opvoerde met zijn onafhankelijkheidsstreven. "Ik
ben een burgemeester van een stad waar het heel slecht mee
gaat", zegt hij. De meest vergrijsde stad van het land, in een
provincie (Léon) waarvan de economische cijfers het afleggen
tegen Castilië en de rest van Spanje, verduidelijkt Díez.<br>
<br>
Het lijkt wel erg toevallig dat net nu er een nieuwe regering
in Madrid zit, er in Léon een onafhankelijkheidsvuur ontvlamt.
Wil Léon niet gewoon geld lospeuteren? "Als men ons in deze
autonome regio, hoe artificieel die ook is, goed behandeld zou
hebben (...) dan zouden we nog steeds onze identiteit
uitdragen. Maar als er geen investeringen zijn is het niet gek
dat dat wij harder roepen."<br>
<br>
Hoewel er in het Spaanse parlement weinig animo lijkt om groen
licht te geven aan een nieuwe autonome regio Léon, heeft Díez
zijn hoop gevestigd op conservatieven uit Léon om de
Volkspartij te bewegen om toch een 'lexit' voor elkaar te
krijgen. "De brexit zag men ook niet aankomen", zegt de
burgemeester opgetogen, "en kijk, op 1 februari is het zo
ver."<br>
<br>
'Léon sin Castilla es una maravilla' (Léon zonder Castilië is
een wonder), staat er op de bar naast de 'tabierna' van Manolo
Moreda. De buren, die op vakantie zijn in januari, hielden bij
wijze van grap op de dag van het afscheidingsreferendum in
Catalonië in 2017 ook een referendum om de bar onafhankelijk
te maken van Spanje. Wijn uit Castilië is er naar verluidt uit
principe niet verkrijgbaar.<br>
<br>
Dat 'tabierna' van Moreda heet Los Cazurros (de stijfkoppen),
de bijnaam van de bewoners van Léon. Hij hoopt dat het met de
nieuwe regering in Madrid nu eindelijk zal lukken om een eigen
autonome regio te verkrijgen, want Moreda is bezorgd: zijn
vader en andere familieleden waren allemaal afhankelijk van de
mijnbouw, maar nu de laatste mijn twee jaar terug de deuren
sloot ziet hij niet waar een nieuwe generatie zijn brood mee
moet verdienen. "Er moet geïnvesteerd worden hier, anders
vertrekt iedereen."</p>
<div class="h3">gaat spanje op de schop?</div>
<p>De Catalaanse dialoogtafel is ondanks de hooggespannen
verwachtingen niet direct een aanzet tot een grote
territoriale reorganisatie van Spanje, verwacht politicoloog
Jean-Baptiste Harguindeguy. "Het is wéér een nieuw
overlegorgaan erbij tussen de centrale regering en een
autonome regio. Vooral het politieke signaal dat ervan uitgaat
om de Catalaanse crisis op te lossen, is belangrijk", zegt
hij.<br>
<br>
De onderzoeker aan de Pablo Olavide Universiteit in Sevilla
verwacht dat het hoogst haalbare voor premier Sánchez is om
terug te keren naar een enigszins normale omgang met
Catalonië. Veel meer, zoals een echt federaal Spanje, ligt
politiek ingewikkeld, aangezien zijn linkse
minderheidscoalitie leunt op flinterdunne steun uit het
parlement. De grote meerderheden ontbreken die nodig zijn om
(grond)wetsartikelen over dit thema te wijzigen.<br>
<br>
De autonome regio's willen volgens de politicoloog het
onderste uit de kan halen nu er na een lange periode van
politieke instabiliteit weer een regering in Madrid zit en er
nieuwe geldstromen vrijkomen. Harguindeguy ziet dat het spelen
van de 'identitaire kaart' goed gebruik is geworden om als
regio iets voor elkaar te krijgen. De ontstane concurrentie
tussen de autonome regio's heeft er volgens hem voor gezorgd
dat zij tegen elkaar op gaan bieden: "Als Catalonië meer geld
uitonderhandelt, dan moet een andere regio een verbinding
krijgen met een hogesnelheidstrein, enzovoort. Het is een
imperfect systeem dat op de een of andere manier wel werkt."</p>
</div>
</div>
</body>
</html>