[D66] Fantoomgroei recensie

[R.O.]

Losse flodder

https://globalinfo.nl/Recensies-enzo/fantoomgroei-idealistisch-geschreven


  Fantoomgroei – Idealistisch geschreven

    Door: Hans Boot/Solidariteit 
    Gepubliceerd: 10 augustus 2020 
    Tags:

      * economie <https://globalinfo.nl/tag/203-economie>
      * corporate power <https://globalinfo.nl/tag/606>
      * financialisering <https://globalinfo.nl/tag/788>

Fantoomgroei – een boek en een website – fantoomgroei.com 
<https://www.fantoomgroei.com/>. De suggestie van het recht op gelijke 
kansen voor ieder is hardnekkig. /Ze ondermijnt de democratische belofte 
en bedreigt onze samenlevingsvorm met een moreel en ideologisch 
faillissement./ Een pittige zin die onder het kopje "Een spook waart 
door Europa" te vinden is in de proloog (p. 15) van het boek /Fantoomgroei/.

/(Door Hans Boot, oorspronkelijk verschenen bij solidariteit.nl 
<https://www.solidariteit.nl/extra/2020/idealistisch_geschreven.html>)/

De verwijzing naar de opening van Het Communistisch Manifest van Marx en 
Engels (1872) blijkt echter een frivoliteit. De lotgevallen van "het 
spook van het communisme" komen niet ter sprake, noch de actuele 
klassenverhoudingen. Wel de naam van Marx, één keer, als volle neef van 
de bewonderde Frederik Philips ('goed voor zijn personeel') uit het 
Oosten van Brabant. Frivool of niet, de schrijvers van het boek, Sander 
Heijne en Hendrik Noten, hinken regelmatig op 'twee gedachten'. De 
vaststelling dat de beschikbare cijfers een /structurele ongelijkheid/ 
laten zien, wordt voorafgegaan door de aankondiging dat het boek 
/allerminst een aantijging tegen ondernemend Nederland is/. Ze zeggen 
dan ook bewust te hebben gekozen voor het zelfstandige ondernemerschap 
na jaren journalist te zijn geweest bij de Volkskrant (Sander) en 
bestuurskundige bij de Algemene Nederlandse Werkgeversvereniging 
(Hendrik). Pikant genoeg om het toegankelijke boek te lezen.


      CEO's,

De aanleiding voor /Fantoomgroei/ was een onderzoek van de Rabobank in 
2018 over de ongelijke ontwikkeling gedurende de afgelopen veertig jaar 
tussen de aanzienlijke groei van de Nederlandse economie ('bedrijven') 
en de vrijwel gelijk gebleven reële huishoudinkomens ('lonen'). De 
schrijvers noemen deze ongelijkheid in tegenspraak met het 
gelijkheidsbeginsel van de Grondwet: een scheefgroei, een kloof tussen 
idee en werkelijkheid, een waanbeeld, een mythe, een spook, een fantoom. 
Heijne en Noten schrijven met een al of niet geveinsde argeloosheid en 
verbazing, "we zijn geen economen" en zijn op zoek naar een antwoord op 
de vraag, tevens de ondertitel, /Waarom we steeds harder werken voor 
steeds minder/.

De verschijningsdatum van juni 2020 geeft hun de mogelijkheid via de 
corona crisis in te gaan op zowel het beslissende belang als de kaalslag 
van de gezondheidszorg en in het algemeen de publieke sector. Ze hekelen 
het overheidsbeleid dat rust op de door Rutte bij herhaling uitgesproken 
veronderstelling dat economische groei automatisch tot meer welvaart en 
betere lonen leidt. Voor velen is het tegengestelde het geval. Het 
'collectieve' lijdt onder het 'private'. Uit een reeks van voorbeelden 
springt de kwestie van de vennootschapsbelasting naar voren. Het aandeel 
daarvan aan de totale belastinginkomsten bedroeg tussen de jaren 1995 en 
2006 gemiddeld 9,5 procent en zakte vervolgens naar 6,5 procent (p. 34). 
Daarnaast snijden Heijne en Noten de huizenspeculatie aan: 'geld 
verdienen zonder er zelf voor te werken'. Vergelijkbaar met het inkopen 
van de eigen aandelen, waarbij de prijsstijging van de resterende 
aandelen in handen komt van een kleinere groep en bovendien de CEO's 
ruim beloond worden. Geld met geld verdienen. Vaak ten koste van 
vernieuwende investeringen. idealistisch geschreven2


      Scheefgroei

Het boek telt drie delen. Het eerste beschrijft de scheefgroei en tracht 
te achterhalen waarom de bedrijven in 'de nieuwe economie' /de 
verhouding met het collectief zijn kwijtgeraakt/. Als verklaring wijzen 
Heijne en Noten naar de internationale productieketens, de 
distributiecentra, digitale koop en verkoop, uitbesteding via 
uitzendbedrijven en de verstrengeling van staat en bedrijven. Een 
ontwikkeling die de afgelopen decennia kenmerkt en tot een breuk heeft 
geleid met de eerdere sociale verantwoordelijkheid van grote bedrijven 
als Philips en de PTT. En dat veelal in samenwerking met de vakbonden 
die inmiddels hun traditionele onderhandelingspositie en hun invloed in 
de periode van verregaande flexibilisering zien verdampen. De polder is 
ondergelopen.

Het tweede deel is gewijd aan de hogepriesters van de Nederlandse 
economie. Van de bloeitijd van de sociaaldemocratie onder leiding van 
Den Uyl en de dragende rol van de vakbeweging tot en met de grondleggers 
van de neoliberale economie en hun leermeesters als Friedman. Met veel 
aandacht aan personen: ministers, hoge ambtenaren en prominente 
ondernemers. Plezierig om te lezen, met interessante bijzonderheden en 
leuke anekdotes, ook in de paragrafen die teruggaan tot de 
wederopbouwjaren. Mooi journalistiek werk, zij het met weinig diepgang. 
De uiteindelijke conclusie is dat deze langdurige revolutie van ideeën 
uitmondde in een onaanvaardbare, economische scheefgroei die roept om 
een nieuw verhaal dat in het derde deel verteld wordt.


      Nieuw ondernemerschap

Dat verhaal begint met de zoektocht naar een 'nieuwe economie' die niet 
gebaseerd is op fantomen: /onzichtbare constructies die slechts bestaan 
bij de gratie van het geloof in de verhalen die we elkaar vertellen/ (p. 
171). Hoewel niet zo gezegd, wordt de heersende economische wetenschap 
als ideologie verklaard. Met suggesties over objectiviteit door formules 
en cijfers uit de exacte wetenschappen.

Daar tegenover stellen Heijne en Noten (vetgedrukt): economie is niets 
meer (of minder) dan het vermogen van een groep mensen om samen een 
probleem op te lossen (p. 177). Een nieuw kompas is nodig, want het 
kapitalisme is – zoals lijkt tijdens de corona crisis – niet kapot, maar 
het kompas is ernstig ontregeld. Daarin biedt de maatschappelijke 
ontreddering door de pandemie alle mogelijkheid tot een keerpunt. Geen 
speculerende banken meer, geen winstgevende vervuiling en geen 
oneindige, materiële groei. Maar een breed debat over milieu, 
veiligheid, toegang tot de publieke sector, over welvaart en welzijn: 
een /Green New Deal/. In deze transformatie ligt voor een 'ontpolderde' 
vakbeweging een belangrijke taak te wachten, georganiseerd van onderop 
met veel aandacht voor werknemerscoöperaties. Aan die coöperaties – 
pioniers – is het slot van het boek gewijd. Met praktische voorbeelden, 
in het algemeen op kleine schaal, van vallen en opstaan naar een vaak 
succesvolle continuïteit in Denemarken en Italië tot de Verenigde Staten.

In de concluderende laatste bladzijden keert de kritiek terug op banken, 
het selectieve belastingstelsel en de graaiende CEO's, maar ook een 
herhaald pleidooi voor ondernemerschap. Visionaire ondernemers die samen 
met hun personeel bouwen aan een nieuwe bedrijfsvoering en een betere 
samenleving – socialer en duurzamer. /Het moment is nu/ (p. 224).

Wie weet? Aan ambitie, moed, hoop en idealisme ontbreekt het de 
schrijvers niet. Hun geloof in meedenkende ondernemers heeft veel weg 
van een illusie. Macht is geen fantoom. Vooralsnog lijkt het er sterk op 
dat het kapitalisme dit alternatieve stootje wel kan hebben.

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20200813/0820f96b/attachment-0001.html>