<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<hgroup>
<address>Losse flodder<br>
<br>
<a class="moz-txt-link-freetext" href="https://globalinfo.nl/Recensies-enzo/fantoomgroei-idealistisch-geschreven">https://globalinfo.nl/Recensies-enzo/fantoomgroei-idealistisch-geschreven</a><br>
</address>
<h1>Fantoomgroei – Idealistisch geschreven </h1>
</hgroup>
<div class="img-fulltext-left"> <img
src="https://globalinfo.nl/images/stories/nweplaatjes13/fantoomgroeicover.jpg"
width="359" height="572"> </div>
<dl class="article-info">
<dd class="createdby"> <span class="dd-label">Door:</span> Hans
Boot/Solidariteit </dd>
<dd class="published"> <span class="dd-label">Gepubliceerd:</span>
10 augustus 2020 </dd>
<dd class="article-tags"> <span class="dd-label">Tags:</span>
<ul class="tags inline">
<li class="tag-203 tag-list0" itemprop="keywords"> <a
href="https://globalinfo.nl/tag/203-economie" class="label
label-info"> economie </a> </li>
<li class="tag-606 tag-list1" itemprop="keywords"> <a
href="https://globalinfo.nl/tag/606" class="label
label-info"> corporate power </a> </li>
<li class="tag-788 tag-list2" itemprop="keywords"> <a
href="https://globalinfo.nl/tag/788" class="label
label-info"> financialisering </a> </li>
</ul>
</dd>
</dl>
<div class="article-body">
<p>Fantoomgroei – een boek en een website – <a
href="https://www.fantoomgroei.com/" target="_blank"
class="external" title="Open in nieuw venster">fantoomgroei.com</a>.
De suggestie van het recht op gelijke kansen voor ieder is
hardnekkig. <em>Ze ondermijnt de democratische belofte en
bedreigt onze samenlevingsvorm met een moreel en ideologisch
faillissement.</em> Een pittige zin die onder het kopje "Een
spook waart door Europa" te vinden is in de proloog (p. 15) van
het boek <em>Fantoomgroei</em>.</p>
<p><em>(Door Hans Boot, oorspronkelijk verschenen <a
href="https://www.solidariteit.nl/extra/2020/idealistisch_geschreven.html"
target="_blank" class="external" title="Open in nieuw
venster">bij solidariteit.nl</a>)</em></p>
<p>De verwijzing naar de opening van Het Communistisch Manifest
van Marx en Engels (1872) blijkt echter een frivoliteit. De
lotgevallen van "het spook van het communisme" komen niet ter
sprake, noch de actuele klassenverhoudingen. Wel de naam van
Marx, één keer, als volle neef van de bewonderde Frederik
Philips ('goed voor zijn personeel') uit het Oosten van Brabant.
Frivool of niet, de schrijvers van het boek, Sander Heijne en
Hendrik Noten, hinken regelmatig op 'twee gedachten'. De
vaststelling dat de beschikbare cijfers een <em>structurele
ongelijkheid</em> laten zien, wordt voorafgegaan door de
aankondiging dat het boek <em>allerminst een aantijging tegen
ondernemend Nederland is</em>. Ze zeggen dan ook bewust te
hebben gekozen voor het zelfstandige ondernemerschap na jaren
journalist te zijn geweest bij de Volkskrant (Sander) en
bestuurskundige bij de Algemene Nederlandse Werkgeversvereniging
(Hendrik). Pikant genoeg om het toegankelijke boek te lezen.</p>
<h3>CEO's,</h3>
<p>De aanleiding voor <em>Fantoomgroei</em> was een onderzoek van
de Rabobank in 2018 over de ongelijke ontwikkeling gedurende de
afgelopen veertig jaar tussen de aanzienlijke groei van de
Nederlandse economie ('bedrijven') en de vrijwel gelijk gebleven
reële huishoudinkomens ('lonen'). De schrijvers noemen deze
ongelijkheid in tegenspraak met het gelijkheidsbeginsel van de
Grondwet: een scheefgroei, een kloof tussen idee en
werkelijkheid, een waanbeeld, een mythe, een spook, een fantoom.
Heijne en Noten schrijven met een al of niet geveinsde
argeloosheid en verbazing, "we zijn geen economen" en zijn op
zoek naar een antwoord op de vraag, tevens de ondertitel, <em>Waarom
we steeds harder werken voor steeds minder</em>.</p>
<p>De verschijningsdatum van juni 2020 geeft hun de mogelijkheid
via de corona crisis in te gaan op zowel het beslissende belang
als de kaalslag van de gezondheidszorg en in het algemeen de
publieke sector. Ze hekelen het overheidsbeleid dat rust op de
door Rutte bij herhaling uitgesproken veronderstelling dat
economische groei automatisch tot meer welvaart en betere lonen
leidt. Voor velen is het tegengestelde het geval. Het
'collectieve' lijdt onder het 'private'. Uit een reeks van
voorbeelden springt de kwestie van de vennootschapsbelasting
naar voren. Het aandeel daarvan aan de totale belastinginkomsten
bedroeg tussen de jaren 1995 en 2006 gemiddeld 9,5 procent en
zakte vervolgens naar 6,5 procent (p. 34). Daarnaast snijden
Heijne en Noten de huizenspeculatie aan: 'geld verdienen zonder
er zelf voor te werken'. Vergelijkbaar met het inkopen van de
eigen aandelen, waarbij de prijsstijging van de resterende
aandelen in handen komt van een kleinere groep en bovendien de
CEO's ruim beloond worden. Geld met geld verdienen. Vaak ten
koste van vernieuwende investeringen. <img
src="https://globalinfo.nl/images/stories/nweplaatjes13/idealistisch_geschreven2.jpg"
alt="idealistisch geschreven2"></p>
<h3>Scheefgroei</h3>
<p>Het boek telt drie delen. Het eerste beschrijft de scheefgroei
en tracht te achterhalen waarom de bedrijven in 'de nieuwe
economie' <em>de verhouding met het collectief zijn
kwijtgeraakt</em>. Als verklaring wijzen Heijne en Noten naar
de internationale productieketens, de distributiecentra,
digitale koop en verkoop, uitbesteding via uitzendbedrijven en
de verstrengeling van staat en bedrijven. Een ontwikkeling die
de afgelopen decennia kenmerkt en tot een breuk heeft geleid met
de eerdere sociale verantwoordelijkheid van grote bedrijven als
Philips en de PTT. En dat veelal in samenwerking met de
vakbonden die inmiddels hun traditionele onderhandelingspositie
en hun invloed in de periode van verregaande flexibilisering
zien verdampen. De polder is ondergelopen.</p>
<p>Het tweede deel is gewijd aan de hogepriesters van de
Nederlandse economie. Van de bloeitijd van de sociaaldemocratie
onder leiding van Den Uyl en de dragende rol van de vakbeweging
tot en met de grondleggers van de neoliberale economie en hun
leermeesters als Friedman. Met veel aandacht aan personen:
ministers, hoge ambtenaren en prominente ondernemers. Plezierig
om te lezen, met interessante bijzonderheden en leuke anekdotes,
ook in de paragrafen die teruggaan tot de wederopbouwjaren. Mooi
journalistiek werk, zij het met weinig diepgang. De
uiteindelijke conclusie is dat deze langdurige revolutie van
ideeën uitmondde in een onaanvaardbare, economische scheefgroei
die roept om een nieuw verhaal dat in het derde deel verteld
wordt.</p>
<h3>Nieuw ondernemerschap</h3>
<p>Dat verhaal begint met de zoektocht naar een 'nieuwe economie'
die niet gebaseerd is op fantomen: <em>onzichtbare constructies
die slechts bestaan bij de gratie van het geloof in de
verhalen die we elkaar vertellen</em> (p. 171). Hoewel niet zo
gezegd, wordt de heersende economische wetenschap als ideologie
verklaard. Met suggesties over objectiviteit door formules en
cijfers uit de exacte wetenschappen.</p>
<p>Daar tegenover stellen Heijne en Noten (vetgedrukt): economie
is niets meer (of minder) dan het vermogen van een groep mensen
om samen een probleem op te lossen (p. 177). Een nieuw kompas is
nodig, want het kapitalisme is – zoals lijkt tijdens de corona
crisis – niet kapot, maar het kompas is ernstig ontregeld.
Daarin biedt de maatschappelijke ontreddering door de pandemie
alle mogelijkheid tot een keerpunt. Geen speculerende banken
meer, geen winstgevende vervuiling en geen oneindige, materiële
groei. Maar een breed debat over milieu, veiligheid, toegang tot
de publieke sector, over welvaart en welzijn: een <em>Green New
Deal</em>. In deze transformatie ligt voor een 'ontpolderde'
vakbeweging een belangrijke taak te wachten, georganiseerd van
onderop met veel aandacht voor werknemerscoöperaties. Aan die
coöperaties – pioniers – is het slot van het boek gewijd. Met
praktische voorbeelden, in het algemeen op kleine schaal, van
vallen en opstaan naar een vaak succesvolle continuïteit in
Denemarken en Italië tot de Verenigde Staten.</p>
<p>In de concluderende laatste bladzijden keert de kritiek terug
op banken, het selectieve belastingstelsel en de graaiende
CEO's, maar ook een herhaald pleidooi voor ondernemerschap.
Visionaire ondernemers die samen met hun personeel bouwen aan
een nieuwe bedrijfsvoering en een betere samenleving – socialer
en duurzamer. <em>Het moment is nu</em> (p. 224).</p>
<p>Wie weet? Aan ambitie, moed, hoop en idealisme ontbreekt het de
schrijvers niet. Hun geloof in meedenkende ondernemers heeft
veel weg van een illusie. Macht is geen fantoom. Vooralsnog
lijkt het er sterk op dat het kapitalisme dit alternatieve
stootje wel kan hebben.</p>
</div>
</body>
</html>