[D66] Op zoek naar de uitgang

[Antid Oto]

  Op zoek naar de uitgang

By
dereactor.org
8 min
View Original 
<https://getpocket.com/redirect?url=https%3A%2F%2Fwww.dereactor.org%2Fteksten%2Fop-zoek-naar-de-uitgang>

Net toen ik begon te lezen in /Doctor Faustroll/ (1911) van schrijver en 
patafysicus Alfred Jarry kreeg ik /Het drinkgelag. Een trilogie van de 
dorst/ (1939) toegestuurd, van de mij onbekende auteur René Daumal 
(1908-1944). Ook deze schrijver wordt wel eens een patafysicus genoemd. 
Volgens Jarry is patafysica ‘de wetenschap van de imaginaire 
oplossingen’. ‘Zij bestudeert de wetten die de uitzonderingen regeren en 
zal de verklaring vormen van het universum dat naast het onze bestaat’. 
Volgens de Nederlandse Academie voor Patafysica 
<http://www.batafysica.nl/> worden patafysici ‘omschreven als 
encyclopedisten op zoek naar een methode, en satirici op zoek naar een 
moraal. Door het scheppen van denkbeeldige werelden en het construeren 
van eenmanstheorieën beproeven ze de idiotie en kunstmatigheid van het 
bestaan.’

Die laatste definitie is grotendeels van toepassing op het meesterlijke 
/Het drinkgelag/, waarin Daumal methodisch te werk gaat, met als ultieme 
doel de aannames omtrent zichzelf en de anderen, bijvoorbeeld wat de 
sociale positie betreft, te ontmaskeren en zo tot een in zichzelf 
gekeerde verzuchting te komen. Wat dat laatste betekent, zal voor 
eenieder afzonderlijk moeten blijken, want in die afwending van het 
rumoer van de wereld en afbraak van het illusoire zelf moet een eigen 
taal worden gevonden. Wie dat proces toch wil meedelen, doet dat via de 
omweg van de allegorie of de groteske, zoals Daumal deed. In de uitkomst 
of het voorlopige eindpunt wordt het immers stil: ‘[Z]o bestaat er ook 
een intensiteit van de gedachte waar geen woorden meer aan te pas 
komen.’ Men heeft zichzelf aan de voeten opgehangen, leeg van zichzelf. 
Dit staat deels haaks en is een antwoord op het surrealisme van André 
Breton, die in zijn manifest een oproep deed tot kunst ‘geleid door 
fantasie, zonder enige gecontroleerde ratio en los van morele waarden’. 
Daumal schreef in zijn /Open brief aan André Breton/ (1930) dat de 
surrealisten zich verloren in ‘gezelschapsspelletjes’ en ‘pittoreske magie’.

Mijn eerste begrip van /Het drinkgelag/ is schatplichtig aan het 
onderlegde en uitnodigende nawoord van vertaler Maarten Elzinga, die 
aanvankelijk het gevoel kreeg ‘elke grip op de tekst te verliezen’. 
‘[D]it was een onvertaalbaar want onbegrijpelijk boek.’ Uiteindelijk 
geeft het motief van de roman zich wel bloot. Elzinga leest zich in: 
‘Een paar biografieën en duizend pagina’s /Correspondance/ verder, heb 
ik nog steeds niet het gevoel, veel minder dan bij andere schrijvers, de 
“mens” achter de ik-figuur, achter de verteller, achter de auteur te 
leren kennen.’ Zijn nawoord bewijst echter het tegendeel. René Daumal 
treedt mij, dankzij Elzinga, tegemoet als een mens die ik ken. Daarin 
schuilt het gevaar van mijn liefdevolle toe-eigening die blind maakt, 
maar ik ontkom er niet aan begeesterd te worden door dit portret van een 
schrijver wiens schoenen ik maar al te graag zou dichtknopen en weer 
losmaken, keer op keer. Dat heeft veel te maken met zijn biografie en 
zijn poging om aan het zelfbeeld te ontsnappen.

De roman bestaat uit drie delen: ‘Moeizame dialogen over de macht van 
woorden en de zwakte van het denken’; ‘Kunstmatige paradijzen’; ‘Het 
gewone daglicht’. Vertaald naar vandaag, en het is natuurlijk van 
hieruit dat ik lees, gaat het eerste deel over het onophoudelijke 
gepraat, van journalisten, opiniedraaiers, filosofen, politici, 
kunstenaars, schrijvers, wetenschappers en salonverontwaardigden, dat 
ons als mediajunks oorverdovend in de actualiteit plaatst, ‘maar dankzij 
al dat retorische, technische, filosofische, algebraïsche, logistische, 
journalistische, romanische, artistische en esthetisjoem taalgebruik is 
de mens vergeten hoe hij zich echt van het woord zou kunnen bedienen’.


[...]

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20200411/6cd24bc3/attachment.html>