[D66] In tijden van besmetting

[Antid Oto]

nrc.nl:

Recensie

Wiskunde is dé manier om angsten onder controle te krijgen
Getallen lijken het enige houvast voor wie hongert naar dagelijks nieuws 
over het coronavirus. Ook voor de Italiaanse schrijver Paolo Giordano is 
wiskunde vanaf zijn jeugd dé manier om zijn angsten onder controle te 
krijgen.

     Margot Poll

9 april 2020
Leestijd 2 minuten

Getallen lijken de enige houvast voor wie hongert naar dagelijks nieuws 
over het coronavirus. Ook voor de Italiaanse schrijver en natuurkundige 
Paolo Giordano is wiskunde vanaf zijn jeugd ‘dé manier om zijn angsten 
onder controle te krijgen’. Sinds 18 maart zit hij in quarantaine in 
Rome met vrouw en twee kinderen in een flat die is gebouwd voor drie.

Wiskunde is ‘een onmisbaar instrument om te begrijpen wat er aan de hand 
is en om ruis te negeren’. Giordano (o.a. De eenzaamheid van de 
priemgetallen en De hemel verslinden) publiceerde erover in de Corriere 
della sera en die essays zijn nu in zevenentwintig heel korte 
beschouwingen vertaald en gebundeld in In tijden van besmetting.

Natuurlijk gaan ze over hoe de besmetting begint en hoe die verloopt. 
Dus over het reproductiegetal R0, de verborgen kern van elke epidemie, 
en dat R0 kan veranderen afhankelijk van ons gedrag. Over de ‘wiskundige 
basis van voorzichtigheid’ aan de hand van een geplande wintersport waar 
hij beslist naar toe wilde. Sneeuwstorm, files en het advies van zijn 
vader – dat het in sommige situaties ook van moed getuigt om niet te 
gaan – voeren hem terug naar de formule over snelheidsduivels op de weg: 
dat de klap van een botsing vele malen harder aankomt dan je verwacht.
Na de epidemie

Giordano lanceert ook een nieuw dilemma: ‘Het dilemma van de 
quarantaine’. Je wordt uitgenodigd voor een verjaardagsfeest van een 
vriend. Je weet dat je er niet minimaal anderhalve meter afstand kunt 
houden. Alle genodigden zullen dezelfde twee mogelijkheden overwegen: 
gaan of niet gaan en wat daarvan de consequenties zouden kunnen zijn. 
Een variatie op het prisoner’s dilemma zou je kunnen zeggen. Voor het 
quarantaine dilemma geldt: ‘de beste beslissing is die welke zowel jouw 
berekening als die van alle anderen erbij betrekt’.

Na deze wiskundige dilemma’s, formules en statistieken, roept Giordano 
ons vooral op om na al dat tellen ook na te denken. We zitten thuis en 
hebben er de tijd voor. Laten we het besef inademen ‘dat we niet alleen 
deel uit maken van de gemeenschap der menselijke wezens, maar dat we de 
meest invasieve soort zijn in een fragiel en schitterend ecosysteem.’ We 
moeten daarom nadenken over wat er straks – als alles weer ‘normaal’ is 
– in ons eigen leven moet veranderen om epidemieën het hoofd te kunnen 
bieden. Want dat er weer een komt, weet ook Giordano als statisticus zeker.

De uitnodigende theses zijn een heldere aanzet op micro- en macroniveau. 
En Giordano zelf? ‘Ik ben bang voor alles wat de coronabesmetting kan 
veranderen. Ik ben bang dat de beschaving die ik ken een kaartenhuis is. 
Dat alles wordt uitgewist. Maar ik ben ook bang voor het 
tegenovergestelde: dat als de angst straks weg is, alles bij het oude is 
gebleven.’

Paolo Giordano: In tijden van besmetting. (Nel contagio). Vert. Pietha 
de Voogd. De Bezige Bij, 80 blz. € 9,99