[D66] Zonder kernenergie gaat het ons niet lukken en nog 26 lessen over de energietransitie

Wed Nov 7 09:43:48 CET 2018

Ik mis je Garmanbozia Marc-A!

Groeten, Bert

Op ma 5 nov. 2018 om 11:34 schreef Dr. Marc-Alexander Fluks <
fluks at combidom.com>:

> Bron:   Vrij Nederland
> Datum:  5 november 2018
> Auteur: Marco Visscher
> URL:    https://www.vn.nl/energietransitie-27-lessen/
>
>
> Zonder kernenergie gaat het ons niet lukken en nog 26 lessen
> over de energietransitie
> ------------------------------------------------------------
>
> De overgang van fossiele naar duurzame bronnen kent in Nederland
> aanjagers en tegenstribbelaars. Het debat tussen hen lijkt wel een
> gesprek tussen doven. Journalist Marco Visscher schreef een boek, De
> energietransitie, om dat debat te ontrafelen en te onderzoeken of een
> snelle overgang haalbaar en betaalbaar is. Hier zijn inzichten in 27
> handzame lessen.
>
> Als journalist volg ik de verduurzaming al bijna twintig jaar. Ik
> schreef over cradle-to-cradle, de waterstofeconomie,
> klimaatvluchtelingen, transition towns, de invloed van vleesconsumptie
> op de CO2-uitstoot, you name it. Van dichtbij heb ik gezien hoe
> onderwerpen rondom de duurzame energie doorbraken naar een groter
> publiek.
>
> En net toen niemand het meer verwachtte, drong het onderwerp zelfs door
> tot Mark Rutte. Aan het Binnenhof wordt nu eindelijk werk gemaakt van
> een ambitieus klimaatbeleid. Wel is de glans er een beetje af, nu is
> gebleken dat sommige van de sectortafels te vrijblijvend werk hebben
> geleverd, dat door de rekenmeesters onmogelijk valt te beoordelen.
>
> Terwijl de belangstelling voor de energietransitie groeide en de
> overheidsplannen duidelijker werden, werd het steeds onduidelijker of we
> nu wel of niet konden afkicken van onze verslaving aan fossiele
> brandstoffen. De ene dag lezen we dat de overgang naar duurzame bronnen
> heel goed mogelijk is, als we het maar willen, en dat die ook nog prima
> betaalbaar is - ja, zelfs goed is voor de economie. De andere dag wordt
> gewezen op een technische hindernis die zo'n overgang fundamenteel
> belemmert waardoor de hele transitie een economische ramp van immense
> proporties zal zijn.
>
> Wat en wie moeten we nu geloven?
>
>
> Optimisten en zwartkijkers
>
> Toen ik me had voorgenomen een boek over de energietransitie te
> schrijven, worstelde ik gaandeweg met steeds meer vragen. Is het nu wel
> of niet haalbaar om de samenleving in grote mate te elektrificeren en de
> stroom voornamelijk te halen uit duurzame bronnen als zon, wind en
> biomassa? Is dat nu wel of niet betaalbaar? Kan zo'n transitie snel of
> duurt zoiets lang?
>
> Mijn worsteling met deze basale vragen kwam niet in de laatste plaats
> doordat ik me begon te realiseren dat ik lange tijd vrij naief was
> geweest in mijn vertrouwen in de overgang van fossiel naar duurzaam. Het
> blijkt dat je de mondiale opwarming niet zomaar eventjes stopt door wat
> zuiniger te zijn en steeds meer windmolens bij te bouwen en zonnepanelen
> te plaatsen.
>
> Ook zag ik in dat er geen helder en eenduidig antwoord op deze vragen
> bestaat. Het hangt vooral af van wat je leest. In de ene bubbel (Trouw,
> De Correspondent, de Twitter-feed van een activist als Jan Rotmans)
> lezen we over de successen en potentie van sympathieke voorlopers,
> meedenkende actiegroepen en initiatiefrijke burgers. Die
> can-do-mentaliteit, dat optimisme over verandering: het is buitengewoon
> aanstekelijk. Maar: is het niet ook wat kortzichtig?
>
> In de andere bubbel (Elsevier Weekblad, De Telegraaf) wordt soms stevig
> tegengestribbeld. Hier is veel aandacht voor de technische
> struikelblokken en de economische onhaalbaarheid. Het ziet er bij vlagen
> uit als de nukkigheid van een zwartkijker die halsstarrig weigert met
> zijn tijd mee te gaan. Maar: hebben ze niet toch een punt?
>
>
> 'Warmtepompmaffia'
>
> Het debat is verhit en soms vermoeiend. Het is ook flink uit de hand
> gelopen, met populisten en populaire blogs die spreken van een
> 'klimaatelite' en een 'warmtepompmaffia' die profiteert van zelfbedachte
> fiscale maatregelen ten koste van de rest. En dan was er deze zomer nog
> de dreigbrief van burgers uit Groningen en Drenthe die protesteren tegen
> de komst van windmolens op 'hun' akkers die het uitzicht zouden
> verpesten.
>
> Aan de kant van de aanjagers wordt intussen gezucht en geklaagd over
> zoveel weerstand in de samenleving. Een Volkskrant-columnist verzuchtte
> dat we niet democraten, maar autocraten nodig hebben om iets aan het
> klimaat te doen. Weerman Gerrit Hiemstra noemde het een goed idee als
> alleen jongeren tot 30 jaar nog zouden mogen stemmen over het
> klimaatbeleid, want: 'De toekomst is aan hen.'
>
> Het viel me steeds meer op dat er veel vooringenomenheid bestaat bij
> alle deelnemers aan dit debat, zowel bij de pleitbezorgers als bij de
> tegenstanders. Hun woordkeuze en argumenten zijn soms onjuist, of ze
> baseren zich op dubieuze aannames. En ze preken vooral voor eigen
> parochie, waar dus weinig inhoudelijke tegenstand is, stevig vasthoudend
> aan hun eigen overtuigingen.
>
> Met het risico dat ik me aan precies hetzelfde bezondig, besloot ik
> lezers mee te nemen in mijn eigen twijfels en ze wegwijs te maken in dit
> sterk gepolariseerde debat. In De energietransitie probeer ik gekleurde
> redeneringen te herkennen en het speelveld enigszins te overzien.
>
> Ik heb veel geleerd van mijn eigen zoektocht. Hieronder een kleine greep
> uit mijn inzichten.
>
>
> De 27 handzame lessen
>
> 1. Op sommige momenten leveren in sommige landen, zoals Duitsland en
> Denemarken, duurzame bronnen (zon, wind, biomassa, waterkracht) 100
> procent van de vraag naar elektriciteit. Dat leidt wel eens tot
> krantenberichten met citaten van deskundigen die zeggen dat dit het
> bewijs is van een 'historische doorbraak' en een 'nieuw tijdperk'. Maar
> deze momenten verdienen wel precisering, ontdekte ik, want het blijkt
> dan vaak 's nachts of een feestdag, oftewel momenten waarop de
> energievraag heel laag is.
>
> 2. Bovendien gaat het bij zonnepanelen en windmolens alleen om
> elektriciteit, en elektriciteit beslaat momenteel niet meer dan zo'n 20
> procent van het totale energieverbruik. De rest is voor warmte,
> transport en industrie.
>
> 3. Op dit moment bestaat er nog geen schaalbare, betaalbare mogelijkheid
> om de stroom uit zonnepanelen en windmolens langdurig op te slaan in
> batterijen, of om te zetten waterstof, of om vraag en aanbod slim op
> elkaar af te stemmen in een hypermodern smart grid. Volgens experts is
> er nog een lange weg te gaan om daar te komen.
>
> 4. In toekomstscenario's die voorrekenen dat een duurzame
> energievoorziening binnen handbereik is, wordt aangenomen dat zo'n
> oplossing bestaat. En wanneer deze scenario's wel uitgaan van de huidige
> stand van de technologie, houden ze geen rekening met de praktische of
> financiele haalbaarheid.
>
> 5. Een andere aanname in dergelijke scenario's is dat het
> energieverbruik opeens een stuk lager is dan experts verwachten dat die
> zal zijn. In westerse landen zijn er dan ongekende prestaties op het
> gebied van efficiency en besparing, en in arme en opkomende landen zou
> de energiebehoefte niet noemenswaardig toenemen ondanks de voorspelde
> groei in bevolking en economie.
>
> 6. Energietransities kunnen snel gaan. Na de ontdekking van het
> Groningse gasveld in 1959 werd aardgas in slechts twaalf jaar tijd een
> bron die de helft van alle energie in Nederland leverde. Nadat de
> Fransen in 1962 hun eerste kerncentrale openden, duurde het nog geen
> twintig jaar voordat kernenergie in hun land de belangrijkste bron van
> elektriciteit werd.
>
> 7. Op grotere schaal wordt het lastiger om zulke snelle veranderingen te
> bereiken. Dan verloopt het allemaal wat trager, simpelweg omdat onze
> huidige beschaving afhankelijk is van activiteiten en processen die op
> elkaar aansluiten - en die zijn nog altijd grotendeels gebaseerd of
> fossiele brandstoffen.
>
> 8. Al enkele tientallen jaren schommelt het aandeel fossiele
> brandstoffen in het totale energieverbruik in de wereld rond de 80
> procent, met slechts marginale fluctuaties. De wereld, die in die tijd
> steeds meer energie is gaan produceren en verbruiken, is vandaag dus
> minstens zo afhankelijk van fossiel als dertig jaar geleden.
>
> 9. Het aandeel energie in de wereld uit zonnepanelen en windmolens is
> ongeveer 1 procent.
>
> 10. De prijs van zonnepanelen en windmolens gaat voortdurend omlaag, net
> als de prijs van zonnestroom en windstroom, maar zonne- en windenergie
> verhogen de prijs van elektriciteit. De reden: het grootste deel van de
> elektriciteitsrekening bestaat uit kosten voor het netbeheer (vastrecht,
> aansluitkosten, meterhuur) en heffingen (energiebelasting, Opslag
> Duurzame Energie, btw). Dergelijke kosten lopen op, onder meer vanwege
> groene subsidies en de aanpassing en uitbreiding van het
> elektriciteitsnet.
>
> 11. Binnen Europa gelden Denemarken en Duitsland als de pioniers van de
> energietransitie, waar al jaren vol wordt ingezet op energie uit zon en
> wind. In deze landen zijn de prijzen voor elektriciteit het hoogst in
> heel Europa.
>
> 12. Meer weetjes over gidsland Duitsland:
> - Zo'n 40 procent van de elektriciteit in Duitsland komt van
> kolencentrales.
> - Ongeveer de helft daarvan is afkomstig van verbranding van bruinkool,
> dat bekendstaat als de meest vervuilende fossiele brandstof.
> - Duizenden jaren oude bossen worden gekapt en hele dorpen ontruimd,
> zodat gigantische graafmachines in dagbouw bruinkool kunnen ontginnen.
> - Zeven van Europa's meest vervuilende kolencentrales staan in
> Duitsland.
> - De CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking in Duitsland daalt al jaren
> niet noemenswaardig.
> - De Duitsers zijn verantwoordelijk voor 20 procent van alle uitstoot in
> de Europese Unie: twee keer zoveel als de Fransen. Feitelijk is
> Duitsland Europa's grootste klimaatvervuiler.
>
> 13. Iedere energietransitie kan altijd rekenen op argwaan en verzet.
>
> 14. Elke energiebron heeft een vermogensdichtheid, uitgedrukt in watt
> per vierkante meter. Vaclav Smil, een gerenommeerde energie-expert, kwam
> op basis van eigen berekeningen met een lijstje, waarbij biomassa
> onderaan bungelt met ongeveer 0,5 watt per vierkante meter (W/m2). Voor
> windenergie is dat de ondergrens, met 1,5 W/m2 als maximum. Zonnepanelen
> komen ergens uit tussen de 4 en 9 W/m2. Critici vinden die cijfers te
> conservatief, maar ook hun eigen cijfers steken schril af bij de
> vermogensdichtheid van fossiele brandstoffen: voor steenkool tussen de
> 100 en 1000 W/m2 en voor aardgas tussen de 200 en 2000 W/m2.
>
> 15. Met alleen nationale ambities, maar zonder internationaal beleid
> gaat het ons niet lukken om de mondiale opwarming binnen de perken te
> houden.
>
> 16. Zonder kernenergie gaat het ons trouwens ook niet lukken. Als we
> niet of nauwelijks de CO2-vrije energie uit kerncentrales gebruiken,
> laten we een enorme kans liggen. Het IPCC, het klimaatpanel van de
> Verenigde Naties, schetste onlangs diverse scenario's waarin de mondiale
> opwarming onder de anderhalve graad Celsius zou blijven en concludeerde,
> met enige tegenzin, dat kernenergie in elk van die scenario's zou
> toenemen.
>
> 17. Weet u nog, dat eerste 'subsidieloze' windpark, eerder dit jaar? Dat
> was gerekend buiten de kosten die de netbeheerder had gemaakt om voor de
> kust een 'stopcontact' te plaatsen, waarop de windmolens konden worden
> aangesloten. Normaal gesproken vormt de aansluiting op het net een
> flinke kostenpost voor een nieuw windpark. De Algemene Rekenkamer
> berekende dat de kosten van de aansluiting op het landelijk netwerk ruim
> een derde van de energieprijs beslaan. Daarom concludeerde dit
> onafhankelijke orgaan dat er voorlopig nog geen sprake is van windparken
> zonder subsidie.
>
> 18. De mondiale CO2-uitstoot stijgt al jaren, ondanks de spectaculaire
> toename in subsidies voor en investeringen in duurzame energie uit zon
> en wind. Mijn conclusie: die technieken zijn niet goed genoeg.
>
> 19. Een verstandig klimaatbeleid is er niet op gericht om specifieke
> technieken, zoals zonnepanelen en windmolens, te bevorderen (via
> subsidies, belastingvoordelen, gegarandeerde prijzen of gunstige
> financieringsvoorwaarden), maar algemeen gericht op CO2-reductie. Beleid
> moet sturen op het doel, niet een mogelijk middel.
>
> 20. Zowel de scheepvaart met zijn zwaar vervuilende stookolie als de
> luchtvaart met zijn zwaar vervuilende kerosine worden ontzien in de
> politieke plannen voor een energietransitie.
>
> 21. De beste batterij voor opslag van groene stroom is de Tesla
> Powerwall, omschreven als 'compact' en 'betaalbaar' (6500 euro). Hiermee
> kun je 14 kWh opslaan, ongeveer genoeg voor een dag stroomverbruik van
> een gemiddeld gezin in Nederland met drie kinderen. Het totale verbruik
> van elektriciteit in Nederland is de laatste jaren vrij stabiel, rond
> 120 miljard kWh. Een maand zonder enige opwekking van duurzame energie
> is onrealistisch, maar laten we ervan uitgaan dat je in de winter een
> maand stroomopslag nodig hebt, wanneer alle stroom van zon en wind zou
> moeten komen. Met wat opslag- en omzettingsverliezen kom je dan in het
> gunstige geval op ongeveer een miljard Tesla Powerwalls. De kosten voor
> een maand stroomopslag zijn dan 6500 miljard euro, exclusief btw. Zet al
> die batterijen voor Nederland achter elkaar en je hebt een rij van 1
> miljoen kilometer: van de aarde tot aan de maan en weer terug.
>
> 22. In een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit
> 2016 werd deze stelling voorgelegd: 'Nederland moet veel sneller dan nu
> het geval is het gebruik van fossiele brandstoffen verminderen.' Nog
> niet eens de helft was het daarmee eens.
>
> 23. In andere, periodieke opinieonderzoeken van het SCP wordt
> respondenten gevraagd spontaan woorden op te schrijven die hen te binnen
> schieten als hen wordt gevraagd naar het belangrijkste maatschappelijke
> probleem. Het percentage dat 'klimaat', 'energie' of 'duurzaamheid'
> noemt, schommelt al jaren rond 1 tot 2 procent.
>
> 24. Slechts een derde van de Nederlanders, meldt opnieuw het SCP, heeft
> vertrouwen in overheidsinformatie over klimaatverandering, duurzame
> energie en de energietransitie. Ter vergelijking: bij vaccinaties
> vertrouwt meer dan 60 procent de overheid.
>
> 25. Bij eerdere energietransities verruilden we zwakke, logge bronnen
> voor alternatieven die bij hetzelfde volume veel meer energie opleveren.
> Het hout dat we eeuwen geleden kapten, had veel land nodig. Een blok
> hout geeft bij verbranding veel minder energie die eenzelfde hoeveelheid
> steenkool opbrengt. Anders gezegd: de energiedichtheid van hout is laag.
> Toen we overstapten op fossiele brandstoffen en kernenergie, werd dat
> anders: bij steenkool, olie, aardgas en uranium had je telkens minder
> nodig om steeds meer energie op te wekken. Met onze huidige voorkeur
> voor zon en wind maken we een einde aan die beweging naar steeds grotere
> efficientie, een steeds hogere energiedichtheid en een groter gemak. We
> zullen met zon en wind juist meer land en meer materialen nodig hebben
> voor wat voorlopig een minder stabiele energievoorziening is.
>
> 26. Geen enkele energiebron is perfect. Alle energiebronnen hebben voor-
> en nadelen, plussen en minnen. Fossiel, duurzaam, kernenergie, alles...
> De kunst is om voor elke bron nuchter de balans op te maken.
>
> 27. In het debat over het klimaatbeleid rekent iedereen alles naar
> zichzelf toe.
>
> --------
> Marco Visscher: De energietransitie: Naar een fossielvrije toekomst,
> maar hoe?, uitgeverij Nieuw Amsterdam, EU 16,99.
>
> --------
> (c) 2018 Vrij Nederland
> _______________________________________________
> D66 mailing list
> D66 at tuxtown.net
> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66
>
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20181107/3e42e668/attachment-0001.html>