[D66] 'D66 heeft de attitude van een ziekmakende klefheid'

[J.N.]

http://www.volkskrant.nl/dossier-thomas-von-der-dunk/is-de-pvda-nog-te-redden~a3919390/

Is de PvdA nog te redden?

Opinie Dertig jaar geleden haalde de PvdA in de Tweede Kamer nog
moeiteloos vijftig zetels. Ze mag blij zijn als er straks vijftien
overblijven.

Door: Thomas von der Dunk 22 maart 2015, 13:00


Een van de cruciale verschillen tussen de VVD en de PvdA is dat de VVD
de schuld voor eigen puinhopen bij anderen zoekt, en de PvdA de schuld
voor andermans puinhopen bij zichzelf. De VVD laat ook het meest
complete morele falen blijmoedig van zich afglijden, de PvdA neemt het
leed van de hele wereld op zich. Van dat eerste zagen we recent een
voorbeeld met Edith Schippers, die de geur van bederf die uit eigen
kring opsteeg maar aan een complot ging wijten.

Sinds een jaar kiest echter ook de PvdA in dat opzicht voor de VVD-lijn:
dat zij nu voor de derde keer op rij bij verkiezingen verpulverd is,
ligt niet aan de ingeslagen koers 'waarvan de resultaten alleen helaas
nog niet zichtbaar zijn', maar aan het onbegrip daarvoor van de
ongeduldige kiezer. De partijtop lijkt nog in staat van ontkenning te
verkeren. Met verbijsterende lankmoedigheid werd woensdag het zoveelste
catastrofale verlies afgedaan als 'pijnlijk, maar verwacht'.

Dertig jaar geleden haalde de PvdA in de Tweede Kamer nog moeiteloos
vijftig zetels. Ze mag blij zijn als er straks vijftien overblijven.
Toen de partij in 2002 na Paars-II gehalveerd werd (wat nu dus opnieuw
gebeurd is), trad Ad Melkert direct af. Voor alle duidelijkheid: zijn
stemmenpercentage lag toen nog altijd vijftig procent hoger dan dat van
Samsom van de week.

Met een enorm contingent van het sociaal-democratische kernelectoraat
uit de lagere en middeninkomens, wier zorg niet is - althans niet op de
eerste plaats - of nieuwe Minerva-ministers wegens iets als 'te hoge
lastendruk' (speerpunt van het rechtse trio VVD, CDA en D66) nog de
financiering van hun feodale kasteel rond kunnen krijgen, verkeer ik
sinds twee jaar mentaal dakloos in het niemandsland tussen PvdA en SP,
wanhopig op zoek naar een partij die niet bestaat.

Met veel andere gewone linkse kiezers voel ik mij door Den Haag verraden
en verkracht. Voor het eerst van mijn leven heb ik dan ook serieus
overwogen niet te gaan stemmen, omdat mij steeds sterker het gevoel
bekruipt dat het niets uitmaakt. Dat was in feite ook de boodschap van
het kabinet. Het maakte zichzelf tot inzet van de verkiezingen, maar
verklaarde tegelijkertijd: wat de uitslag ook is, wij gaan door. Met
andere woorden: de kiezer doet er bij verkiezingen niet toe.

Geen wonder dat na zo'n schijnvertoning de opkomst zo laag was. En dat
ook met elke nieuwe verkiezingscampagne het niveau van de tv-debatten
verder zinkt door politiek tot een personenstrijd te reduceren, met de
uit kijkcijfersgeilheid opgeklopte freefight tussen de terror-oehoe en
de geblondeerde wolf als dieptepunt.

Zoals Niels Feitsma maandag in de NRC betoogde: wat de uitslag ook is,
het beleid ligt vast. Wat rest is gefrummel in de marge. De politiek is
dood, omdat het debat tussen botsende maatschappijvisies de facto uit
Den Haag is verdwenen. Als consument hebben we weliswaar individueel
meer keuzevrijheid dan ooit, als burgers hebben we collectief echter
niets meer over onze samenleving te zeggen.

Wat dat betreft vormt de ervaring die Griekenland nu opdoet ook een
voorbode van onze toekomst. Als gevolg van de neoliberale afbraak van de
staat heeft de politiek zichzelf in Nederland net als elders machteloos
gemaakt en aan de grillen van de financiële markten overgeleverd. Die
dicteren verdere bezuinigingen en privatiseringen, gekoppeld aan meer
ongelijkheid en meer onzekerheid.

Ook de PvdA, die zich in 2012 op miraculeuze wijze wist te herstellen
door zich tegen het 'rechtse rotbeleid' van Rutte-I te keren, blijkt
niet bij machte dit denkframe te doorbreken. Niet zonder reden
onderschreven veel kiezers de SP-visie dat de PvdA VVD-beleid uitvoert
en haar ziel aan de VVD heeft verkocht.

'Het landsbelang'


Zelfs van de nog gebleven PvdA-kiezers wenst nu bijna de helft het einde
van dit kabinet. Van de sinds 2012 naar SP en GroenLinks weggelopenen is
dat de overgrote meerderheid. Die keren zich terecht tegen de toenemende
één-pot-nat-praktijk en het bijbehorende impotente Haagse
bestuurdersgebabbel over 'verantwoordelijkheid nemen', 'doorzetten',
'hervormen' - plus het meest misbruikte apolitieke chantagewoord: 'het
landsbelang' - dat er voor zorgen moet dat ook de laatste serieuze
oppositiepartijen zich via onzichtbare achterkamertjes (in plaats van
via een open ideeënstrijd in het parlement) aan Rutte-II gaan committeren.

Vooral D66, met haar beroep op CDA, SP en GroenLinks om nu ook eens mee
te doen, gaat daarin zeer ver. Ooit opgericht om duidelijkheid te
scheppen, is haar attitude thans van een ziekmakende klefheid.

Voor de PvdA bestaat er alleen enige kans op overleven, als zij zich
eindelijk realiseert dat het aangaan van deze coalitie de grootste
vergissing uit haar bestaan is. Al in de verkiezingsnacht ging het mis,
toen Samsom, aangemoedigd door de commentatoren van enkele grote kranten
die allang de kluts kwijt zijn, omwille van de 'regeerbaarheid' het
eigen verkiezingsprogramma opzij zette.

Vervolgens werd de PvdA, voorspelbaar, slachtoffer van vier zaken. Ten
eerste van een regeeraccoord, waarbij het VVD-frame van dogmatische
begrotingsdiscipline elk verstandig neokeynesiaans beleid - zie Obama's
economische succes! - onmogelijk maakte. Ten tweede de doorgeslagen
reorganisatiedrift: alles overhaast op de schop, met de pgb-puinhoop als
gevolg. Ten derde dat de uit PVV-angst voortgekomen VVD-aanval op de
rechtsstaat, waarmee de PvdA in het regeeraccoord had ingestemd, met
hulp van anderen moest worden gecorrigeerd. Ten vierde dat de PvdA uit
coalitietrouw moest zwijgen in pijnlijke dossiers als gas en zorg,
alsmede bij de Opstelten-incompetentie plus morele smurrie van de VVD.

Voor de PvdA zijn er nu twee alternatieven: of op korte termijn breken,
bijvoorbeeld op de cruciale herziening van het belastingstelsel, waar
rechts af wil van de progressie in het systeem. Of het uitzingen tot
2017 om definitief door de kiezer en dan ook door de coalitiepartner bij
het grofvuil te worden gezet.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus