Alle Holocaust onder één knop

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Alle Holocaust onder één
knop<http://www.vkgeschiedenis.nl/historisch_nieuws/historische_headlines/artikel/1052864>

"
Gepubliceerd op 16 november 2010, 11:00:00, bijgewerkt op 16 november 2010,
11:17:00

AMSTERDAM - Precies zeventig jaar nadat de nazi's de joden van Warschau in
het getto opsloten, wordt vandaag in Brussel de European Holocaust Research
Infrastructure (EHRI) gelanceerd; een online platform waarin twintig
onderzoeksinstellingen uit dertien landen hun archieven bundelen. Het moet
een samenwerking worden die de versnipperde Holocaustarchieven
standaardiseert en samenbrengt, en die van lokale geschiedenis Europese
geschiedenis maakt. De leiding van het project is in handen van het
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD).
'De EHRI gaat het Holocaustonderzoek in Europa ingrijpend veranderen', zegt
Conny Kristel, initiatiefneemster en coördinator van het project en
verbonden aan het NIOD. 'Het spannende is dat we nu nog niet kunnen overzien
waartoe EHRI precies gaat leiden. We zullen nieuwe, andere antwoorden
krijgen op de vragen die we al onderzoeken. En we zullen op nieuwe vragen
komen.'

Door de samenwerking van de archieven moeten persoonlijke verhalen vanuit
heel Europa voor iedereen toegankelijk zijn. Geschiedenissen uit Oost-Europa
kunnen worden gekoppeld aan herinneringen uit Amsterdam; hoe in Frankrijk
wordt teruggekeken, kan worden vergeleken met de Israëlische kijk.

*Relevant materiaal*
In de virtuele onderzoeksomgeving van de EHRI zijn de inventarissen van de
over Europa en Israël verspreide archieven te doorzoeken. Niet alleen die
van de deelnemende instanties, elk instituut zal in het thuisland weer
andere instellingen mobiliseren, en speciale teams zullen in
niet-deelnemende landen de archieven afstruinen op zoek naar relevant
materiaal.

Dat zal het Holocaustonderzoek eindelijk een echt Europees karakter geven,
is de idee. Want hoeveel onderzoek er ook naar de genocide is gedaan, bijna
altijd had dat een lokaal karakter. 'De geschiedschrijving van de Holocaust
was in naties gevangen', zegt Kristel, daartoe gedwongen door de
onoverzichtelijkheid en ontoegankelijkheid van de archieven. Dat moet nu
veranderen.

Kristel: 'De Holocaust is bij uitstek het onderwerp waarvan de archieven
over Europa zijn verspreid. Niet alleen doordat het in heel Europa
plaatsvond, maar ook omdat documenten zijn vernietigd of na de oorlog zijn
verplaatst. Ook met de mensen over wie de documenten gaan, is enorm
gesleept. De informatie over één persoon kan verspreid liggen over het Yad
Vashem in Israël, een archief in Parijs, het NIOD in Amsterdam.'

*Subsidie EU*
Het pan-Europese karakter van de EHRI is de reden dat de Europese Unie het
project omarmde en zeven miljoen euro doneerde voor de eerste vier jaar. Het
is voor het eerst dat historici geld uit Brussel ontvangen om Europees te
gaan samenwerken.

De EHRI komt dan ook niet alleen voort uit een wetenschappelijke wens, maar
ook uit een politieke: het borgen van het collectieve geheugen. Het project
kan de verschrikkingen van de Holocaust een gezicht geven, mensen eraan
herinneren dat Europa uit 'het as van Auschwitz' is opgekrabbeld. Zeker in
de onlangs tot de Unie toegetreden Oost-Europese landen is daar nog een
wereld te winnen.

Dat beaamt Kristel. 'In Oost-Europa is de terugblik anders. Zij hebben na de
oorlog het communisme er nog eens overheen gekregen. De oorlogsarchieven
zijn pas in 1989 opengegaan. Bewustwording is daar harder nodig dan in
Nederland. Zij hebben geen Anne Frank. Je moet niet vergeten dat het
bekendste gezicht van de Jodenvervolging uit Amsterdam kwam.

*West-Europese kijk*
'Wij hebben toch een West-Europese kijk op de Holocaust. Het gaat bij ons
steeds over Auschwitz, maar Oost-Europeanen zijn daar helemaal niet
terechtgekomen. Wat wij zien als de afgrond, was in Oost-Europa - al bestaan
er geen gradaties van erg - zeker zo verschrikkelijk. Het is de Holocaust
van de treinen, tegenover de Holocaust van de kogels.'

Het werd dan ook hoog tijd, vindt Kristel, dat na Israël en de Verenigde
Staten ook Europa 'een bundeling van krachten' krijgt op dit gebied. 'Op de
plek waar het is gebeurd.'

Daarbij krijgen de Joodse bronnen extra aandacht. Balans vinden in de
geschiedschrijving is soms moeilijk als het om de Holocaust gaat. Er is een
overvloed aan Duitse bronnen, aan administratie van overheden; persoonlijke
documenten van slachtoffers zijn veel spaarzamer en veel meer versnipperd.
Om ook het verhaal te kunnen vertellen van hen die het ondergingen, zijn
juist deze bronnen van groot belang. 'Je kunt geen geschiedenis schrijven
zonder de stemmen van de slachtoffers.'

*Groot manco*
Toch kent EHRI een groot manco. Want hoe geavanceerd de inventarissen ook te
doorzoeken zullen zijn, - verschillende schrijfwijzen worden herkend,
duizenden trefwoorden helpen de gebruiker - de documenten zelf staan nog
niet online. Wie op zoek gaat naar informatie over een bepaalde streek of
periode, zal snel kunnen vinden bij welke stukken in welk archief hij wezen
moet.

Om echt onderzoek te doen, zullen die archieven toch fysiek bezocht moeten
worden. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de miljoenen boeken die Google
online wil zetten, of alle in Nederland gepubliceerde kranten die de
Koninklijke Bibliotheek voor iedereen toegankelijk maakt.

'Dat zou inderdaad de ideale eindsituatie zijn', zegt Kristel. 'Maar behalve
geld- en technische problemen, hebben we te kampen met de privacy van
diegenen over wie de documenten gaan. Elk document zal gescreend moeten
worden of de privacy van de betrokkenen niet wordt geschonden.'

*Privacyregels*
Het wrange is dat juist van het Holocaustmateriaal al veel is
gedigitaliseerd, maar dat de instellingen er vooralsnog weinig extra's mee
kunnen. Gezien de aard van het onderwerp, en de subsidie van de EU, kan er
met de privacyregels niet lichtvoetig worden omgesprongen, meent Kristel.

Toch benadrukt ze de meerwaarde van het project. 'Toen ik onderzoek deed
naar enkele joodse organisaties, was ik alleen al anderhalf jaar kwijt met
uitzoeken in welke archieven ik moest zijn. Dat kan straks met één druk op
de knop.'


*Trefwoorden:* Geschiedenis<http://www.vkgeschiedenis.nl/historisch_nieuws/historische_headlines?kw=Geschiedenis>,
VkGeschiedenis<http://www.vkgeschiedenis.nl/historisch_nieuws/historische_headlines?kw=VkGeschiedenis>,
Wetenschap<http://www.vkgeschiedenis.nl/historisch_nieuws/historische_headlines?kw=Wetenschap>
"

FYI

Henk Elegeert

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********