Cijfertrucs spelen een hoofdrol in campagnes

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Wie houdt wie voor de gek?
En wie is dan de grootste gek?

Groet / Cees

Cijfertrucs spelen een hoofdrol in campagnes. NRC 26mei10
Partijen profiteren van ‘weglekken’
Bij het doorrekenen van alle verkiezingsplannen onderschat het CPB de
nadelen van saneringen en overschat het de voordelen. Fijn voor
mooiweerpolitici.

Door onze redacteur JEROEN WESTER

DEN HAAG, 26 MEI. Politici zijn illusionisten. Want hoe kan het bestaan
dat vrijwel alle politieke stromingen de komende jaren meer dan 30
miljard euro op de overheidsfinanciën denken te besparen, maar dat
burgers daarbij nauwelijks koopkracht verliezen?
Vanavond mogen acht lijsttrekkers in het eerste grote televisiedebat op
RTL 4 uitleggen waar de pijn zit in hun plannen – de economie staat
centraal. Dat vereist magische krachten.
In de gemodelleerde werkelijkheid van het Centraal Planbureau (CPB) kan
het inderdaad gebeuren dat de burger niets in zijn portemonnee zal
voelen, zoals sommige politici beloven. Voor die paradox van extreme
saneringen bij de overheid en de voorgespiegelde rust voor de
individuele burger zijn een aantal oorzaken.
Allereerst heet het dat het Centraal Planbureau de effecten van
verkiezingsprogramma’s ‘doorrekent’. Maar de plannen die partijen bij
het CPB inleveren, hoeven niet te stroken met het verkiezingsprogramma.
Directeur Coen Teulings zei vorige week niet eens naar die verschillen
te kijken, daar is het CPB niet voor. Het bureau analyseert sec de
plannen die partijen indienen – of die nu van de programma’s afwijken of
niet. Het CPB is geen democratisch controleorgaan, maar een bureau voor
beleidsanalyse.
Zo kon de PvdA een ander AOW-plan bij het planbureau aanmelden dan in
het verkiezingsprogramma staat. Het was de afgelopen dagen bron van de
verwarring die de verkiezingscampagne domineerde. PvdA-leider Job Cohen
betuigde er vanochtend zijn spijt over.
De aanpak van de PvdA was „niet goed”, het is een „fout geweest” om dat
te doen. De sociaal-democraten zijn niet de enigen die een ander gezicht
tonen bij het loket van het planbureau. Hield het CDA zich in zijn
programma op de vlakte over de kilometerheffing, bij het CPB zetten de
christen-democraten een streep door het rekeningrijden van CDA-minister
Camiel Eurlings en meldden zij een nieuwe variant aan waarbij
automobilisten straks 4 à 5 cent per kilometer betalen in plaats van
vaste autobelastingen – ongeacht wanneer en waar zij rijden.
Het verschil in beelden wordt versterkt door de beperkte tijd die het
CPB ditmaal had om de plannen van politici te analyseren. De economen
uit Scheveningen kondigden dit ruim van tevoren aan. Het biedt nu een
verklaring voor opmerkelijke uitkomsten.
Zo was het CPB niet in staat om koopkrachteffecten goed te berekenen.
Teulings en de zijnen hebben zelfs even met de gedachte gespeeld om
helemaal maar geen cijfers hierover te publiceren. Het enige berekende
koopkrachtcijfer is een totaalbedrag voor de wijziging in het
beschikbaar inkomen van huishoudens tot en met 2015. Gevolgen voor de
inkomensverdeling zijn onbekend. En, nog belangrijker, alle
lastenverzwaringen die na 2015 worden geïntroduceerd tellen niet mee.
Juist vanaf 2015 kiezen veel partijen voor drastische ombuigingen,
bijvoorbeeld op het vlak van verhoging van de AOW-leeftijd, versobering
van de hypotheekrenteaftrek of stelselmatige verhoging van de huren.
De linkse partijen hebben daar ook ideologische redenen voor. Zij vinden
de economie te broos om nu al fors te bezuinigen. Zij houden vast aan de
Keynesiaanse benadering dat de overheid de vraaguitval in de samenleving
moet opvangen. Het is mooi meegenomen dat bij de prognose van het
begrotingstekort op lange termijn alle maatregelen vanaf 2015 voor het
volle pond meetellen. Het CDA heeft in 2020 de AOW-leeftijd al met 2
jaar verhoogd, de PvdA doet dit vijf jaar later. Maar voor de
verbetering van de overheidsfinanciën maakt het niet uit: beiden mogen
van het CPB 4,6 miljard euro progressie inboeken.
CDA-minister Jan Kees de Jager kondigde eerder deze maand het einde van
de Keynesiaanse ‘revival’ aan. Het CDA hakt op korte termijn harder in
de overheidsfinanciën, de VVD ook. Maar de meeste pijn zit pas na 2015.
Zie het plan van de liberalen om de huurtarieven 57 procent extra te
laten groeien. Het is een belangrijke verklaring waarom de koopkracht
bij de VVD niet scherp daalt.
De rechtse partijen profiteren er op hun beurt van dat het CPB niet de
macro-economische effecten op middellange termijn berekent.
Linkse partijen mogen bang zijn dat de economie kapot wordt bezuinigd,
in de analyses wordt dit niet meegnomen. De wijze waarop de hardere
bezuinigingen van met name VVD en CDA de economie beschadigt is onbekend.
En alle partijen profiteren ervan dat tijdelijke ‘weglek’-effecten van
bezuinigingen – op korte termijn gemiddeld zo’n 40 procent van de
getroffen maatregelen – genegeerd worden.
Bij het regeerakkoord kan dat nog tot onwelkome verrassingen leiden. Dán
heeft het planbureau wel genoeg tijd om gedragseffecten,
koopkrachtplaatjes en netto/bruto-verschillen in kaart te brengen. Het
zal ertoe leiden dat de miljardenbedragen waar nu mee gepocht wordt
onhaalbaar blijken. Dat resultaten van voorgenomen beleid tegenvallen en
dat de burgers toch iets meer in hun portemonnee voelen dan nu door
sommigen wordt voorgespiegeld.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********