Tijd voor de Feniks strategie

Tue May 1 13:46:27 CEST 2007

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Frans Verhagen stelt zich officieel kandidaat als voorzitter.
Hieronder zijn verhaal.

Tijd voor de feniks strategie

Optimisme is een mooie eigenschap die echter ook kan leiden tot 
blikvernauwing en gemakzucht. Zo dreigt D66 door te gaan op de vertrouwde 
weg, volgens een bekend patroon en dat terwijl er een geweldige 
mogelijkheid ligt om onze partij te heractiveren en een stabiele plek in 
het Nederlandse politieke spectrum te geven. Laten we de tijd nemen, een 
beroep doen op onze grass roots en onszelf de kans geven om D66 te 
heruitvinden.

Door Frans Verhagen
Sommige mensen bezitten een jaloers stemmend optimisme. Ze vinden dat we 
het eigenlijk wel goed deden in november: van nul in de peilingen naar drie 
zetels. Bij de Provinciale Staten verkiezingen haalden we alweer een paar 
tienden van een procent meer. Onze fractieleden zijn vaak te zien en te 
horen in de media. De parlementaire pers weet ons te vinden. Het gaat 
hardstikke goed!
Het optimisme dat spreekt uit deze analyse doordesemt ook het document dat 
het bestuur samen met de beide fractieleiders heeft opgesteld. Klaar voor 
de klim stelt dat we voldoende geanalyseerd hebben, dat we een prachtig 
programma hebben en prima mensen en dat we het gewoon beter moeten 
verkopen. We moeten vooral zo doorgaan.
Helaas deugt deze diagnose niet. Geheugens zijn kort en hoe verleidelijk 
ook, er is geen reden voor optimisme . Laten we onszelf niet voor de gek 
houden: D66 krijgt al jaren om de oren van de kiezer. Waarom dat proces 
maar doorettert, hebben we nog steeds niet goed geanalyseerd. 
Regeringsdeelname en de regenteske trek in D66 zijn niet voldoende 
verklaring voor onze val. 
Niettemin heeft het zittende bestuur van de partij besloten om precies dat 
te doen waarvoor Arjen de Wolff in januari op deze plek waarschuwde: 
doorgaan op de vertrouwde weg. ‘Gebrek aan hervormingsgezindheid,’ schreef 
De Wolff, ‘is het laatste dat D66 op dit moment kan gebruiken.’ Hij vreesde 
dat we weer te gemakkelijk vertrouwen op een aansprekende leider in de 
oppositiebankjes, op korte termijn denken dat leidt tot ‘opgeluchte 
gemakzucht in de partijtop’ en ‘berustende lankmoedigheid’ van de leden. 
Ik deel die vrees en net als De Wolff denk ik dat simpelweg doorgaan een 
fatale keuze is. Inderdaad, het is tijd voor ‘onderhoud en bezinning’ en we 
hebben drie jaar tot de volgende verkiezingen. Als we die goed gebruiken 
heeft D66 een unieke kans. Met dank aan het sjorren van mevrouw Verdonk, 
aan de scheiding der geesten in Groen Links en de crisis in de PvdA, ligt 
er in het Nederlandse politieke spectrum een geweldig gat open voor een 
brede liberale partij. 
Kiezers die zich liberaal voelen, en zoals de oude John Stuart Mill al 
schreef omvat dat begrip ook sociaal-liberaal en liberaal-democratisch, 
voelden zich de afgelopen verkiezingen ontheemd. Aan de ene kant werd 
individualisme verward met liberaal denken, aan de andere kant zochten 
partijen hun toevlucht in een klef communitarisme. De kiezers hadden het 
nakijken. Deze lamentabele situatie biedt aan D66 een eenmalig kans om het 
gedachtegoed dat als vanzelfsprekendheid al tot haar grondslagen behoort, 
ook daadwerkelijk te claimen: we zijn de enige echte liberale partij in 
Nederland. Laten we dat opeisen.
Daarvoor moeten we wel aan het werk. We moeten diep in onszelf graven en 
onze enorme energie heractiveren. In mijn visie moet D66 drie serieuze 
problemen oplossen. Om te beginnen weten we met zijn allen niet goed wat 
het mens- en maatschappijbeeld is dat ons verenigt en op basis waarvan we 
tot beleidskeuzes komen. Ik zeg het verkeerd: we weten dat wél en we zijn 
het er waarschijnlijk ook over eens, maar we formuleren het niet. Ik denk 
dat we nu definitief de omslag moeten maken naar een partij van beginselen 
en dat we met elkaar die beginselen moeten opstellen. 
Daarmee worden we niet, zoals sommigen te denken, een ideologische partij 
met een vastomlijnd doel. Integendeel. Zo worden we juist die partij van 
vrijzinnige mensen die niet elke keer ad hoc een pragmatische oplossing 
bedenken maar die vanuit hun beginselen tot vanzelfsprekende keuzes komen. 
Niemand, kiezers noch leden, kan dan nog twijfelen over waar D66’ers staan, 
welke vragen ze zich stellen en hoe ze aankijken tegen de rol van de 
overheid. Niet onze antwoorden zijn voorspelbaar, wel de vragen die we 
stellen. Met zijn allen moeten we deze beginselen vastleggen in een kort 
maar scherp geformuleerd document zodat we vol zelfvertrouwen kunnen zeggen 
waar onze partij voor staat. 
We kunnen dat doen door het tweede probleem van D66 aan te pakken: het 
gebrek aan partijdemocratie, onacceptabel in een partij met onze naam. D66 
moet recht doen aan zijn democratische wortels door een structuur op te 
zetten waarin leden van de partij meer invloed hebben. Iedereen mag op 
congressen komen. Dat is een mooie verworvenheid, maar de werkelijkheid is 
dat er buiten die congressen geen structuur is waar leden zich kunnen doen 
gelden. Daar moeten we wat aan doen en we kunnen beide problemen samen 
aanpakken. 
In het proces van gedachtewisseling over onze beginselen, met alle leden, 
met alle actieve groepen en ook met oud leden, kunnen we tegelijkertijd de 
basis herijken van ons lidmaatschap én proberen een structuur op te zetten 
die de leden de mogelijkheid geeft serieus bij te dragen aan 
meningsvorming. Hoe dat precies moet, dat zullen we met elkaar moeten 
bespreken. Zelf ben ik meer voor processen dan voor procedures, als er maar 
gepraat wordt, als we als leden maar gehoord worden. Laat het nieuwe 
bestuur langs gaan bij alle afdelingen en de discussie aangaan. Breng ze 
weer tot leven met inhoudelijke discussies. En laten we dan ook proberen 
onze typische D66 neiging in te tomen om steeds maar weer over concrete 
(Haagse) dingen te praten: dat slaat alle fundamentele discussie dood. De 
krantenkop van vandaag is morgen vergeten, onze grondslagen gaan langer 
mee. De ervaring van een aantal groepen waarin we de afgelopen tijd serieus 
debatteerden over wat ons motiveert was hoopgevend. Ineens kwam iedereen 
tot leven. 
Het derde probleem van D66 is minder gemakkelijk op te lossen. Of beter 
gezegd, de oplossing zal controversiëler zijn. Laten we elkaar echt in de 
ogen zien: het merk D66 is behoorlijk versleten. In de achtbaan van veertig 
jaar actieve politiek hebben we aan die frisse partij die in 1966 het 
systeem zou opblazen een geschiedenis meegegeven die op ons ligt als een 
loden deken. 
Dat weten we best. We probeerden er wat aan te doen door onszelf te tooien 
met de onderkop ‘sociaal liberaal’.  Natuurlijk was dat niet voldoende. We 
verbonden er geen inhoudelijke consequenties aan en gingen gewoon door met 
wat we toch al deden. Moeten we uit onze wedergang niet de conclusie 
trekken dat we het oude moeten afsluiten, om het als basis mee te nemen 
voor het nieuwe?
Laat ik het de feniks strategie noemen. We moeten D66 als een feniks uit de 
as laten herrijzen. 
Ik denk dat een echte, uitgesproken liberale partij een glanzende toekomst 
heeft. Vraag het om u heen, er is geweldige behoefte aan een partij van 
weldenkende mensen, van verstandige en betrokken burgers, die zich op deze 
grondslag met de samenleving bezig houden. Om die aan ons te binden moeten 
we bereid zijn onze oude vormen en gewoonten in een helend vuur te werpen. 
Als we deze drie dingen doen, ben ik ervan overtuigd dat D66 juist nu een 
fundamentele en blijvende bijdrage kan leveren aan de Nederlandse 
samenleving. Doorgaan op de vertrouwde weg, zoals Klaar voor de klim ons 
vraagt, frustreert die ontwikkeling omdat het overal opborrelend 
enthousiasme en zin voor debat en bezinning in de kiem smoort en doordat 
het ons vastnagelt aan ons per definitie tijdgebonden en onvolkomen 
verkiezingsprogramma met zijn kleurloze richtingswijzers.  
We moeten een grondige en vooral brede discussie starten. Dat kan alleen 
maar als we met een open geest daaraan beginnen. Klaar voor de klim is geen 
begin van dat traject want het bevriest de uitkomst al voordat de discussie 
is begonnen. Zo worden we als leden uitgeschakeld.
Dat is niet de manier om onze partij een nieuw leven te geven. Met Arjen de 
Wolff en vele anderen die ik hierover heb gesproken, zeg ik dat we niet de 
valse zekerheid moeten zoeken die het bestuur ons voorstelt maar dat we 
radicaler, fundamenteler en vooral inspirerender bezig moeten zijn.  Dan 
kunnen we inderdaad die leden werven die een knagende behoefte hebben aan 
echt liberalisme. Geavanceerde marketingtechnieken zijn nuttig en nodig, 
maar nooit voldoende als je product niet aantrekkelijk is. Als we denken 
dat we al aan marketing toe zijn met ons huidige product dan houden we 
onszelf voor de gek.
Nog één keer kan D66 zichzelf nuttig maken en een echt verschil betekenen. 
Die kans mogen we niet laten lopen. We zijn het aan ons zelf verplicht om 
niet gewoon door te gaan maar om de partij op zijn kop te zetten. Om vanuit 
de basis, vanuit de leden, D66 als een feniks te laten herrijzen. En 
daarbij moeten we niet terugschrikken om wat as te maken, bijvoorbeeld van 
Klaar voor de klim. Wie echt verandering, wil kan dat document niet 
accepteren.
Het afwijzen van deze notitie zal een waarschuwing zijn aan het bestuur. 
Het betekent dat leden hun stem opeisen. Ze willen meer. Leden verlangen 
dat een toekomst strategie gezamenlijk wordt opgesteld, door een fris 
bestuur, de politieke leiding én door de leden. Het betekent dat er leven 
in de brouwerij zit.
Dit is geen tijd voor de ‘berustende lankmoedigheid’ die De Wolff ziet als 
een terugkerende eigenschap van onze leden. We moeten niet voetstoots deze 
toekomst accepteren. Het is tijd voor de leden om op te staan, om actief te 
participeren, tijd voor assertiviteit en creativiteit. Zo’n partij zijn we 
toch?

Frans Verhagen is actief lid van de afdeling Amsterdam, voorzitter van het 
Platform Internationale Veiligheid en Defensie, lid van de platforms 
Internationale Zaken, Cultuur en media, Integratie, Europa en Liberaal-
Democraten.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********