Zembla

[Hein van Meeteren]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Waarom heeft Zembla de documentaire over Ayaan Hirsi Ali uitgezonden?
Zes maanden geleden is op de redactie van Zembla een voorstel besproken van een van de redacteuren die onderzoek had gedaan naar de uitspraken van Ayaan Hirsi Ali over haar vlucht naar Nederland. Hem was opgevallen dat zij (in interviews, artikelen en boeken) verschillende versies gaf van haar leven vóór zij in Nederland kwam. Hij zou dit verder onderzoeken en mensen benaderen die Ayaan in die tijd hebben meegemaakt. Waarom dat onderzoek?

Ayaan Hirsi Ali is niet zomaar een vluchteling. Zij was woordvoerder integratie van een politieke partij die de architect en uitvoerder is van een strikt en restrictief immigratiebeleid. De VVD is een regeringspartij die een strenge minister van Vreemdelingenzaken levert aan het kabinet Balkenende II.

Zag niemand binnen de VVD dat dit een probleem opleverde voor de positie van Ayaan Hirsi Ali? Zij zelf zag dat wel, getuige haar telefoongesprek met Rita Verdonk waarin ze naar eigen zeggen verklaarde ‘ook gelogen’ te hebben. Viel het niemand op dat de Nederlandse regering in het eigen parlement een voorbeeld van klassenjustitie liet rondlopen? Hirsi Ali kan rekenen op invloedrijke vrienden. Dat kunnen de duizenden asielzoekers die ons land worden uitgezet niet. Dat betekent dat er sprake is van hypocrisie en van een onrechtvaardige situatie. En daarmee alleen al is het een onderwerp voor Zembla.


Ook met haar opvattingen over de onderdrukking van moslimvrouwen, eerwraak en vrouwenbesnijdenis kwam Ayaan Hirsi Ali prominent in het nieuws. Haar eigen ervaringen speelden daarbij, zo zei ze, vaak een grote rol.


De afgelopen maanden hebben twee Zembla-redacteuren vrijwel alles gelezen en gezien wat er over en rond Ayaan Hirsi Ali is gepubliceerd en uitgezonden. Over heel veel onderwerpen is zij talloze keren geïnterviewd, maar haar complete vluchtverhaal was nog nooit aan de openbaarheid prijsgegeven. Wij wilden een uitzending maken waarin dat beeld wél werd gegeven en deze Zembla-aflevering zou ergens in mei (een volstrekt willekeurige datum) worden uitgezonden. Vervolgens begon de moeizame zoektocht naar mensen die Ayaan destijds hadden meegemaakt en daar met ons over wilden praten. De meeste van hen waren nog nooit door een journalist benaderd.

We legden contact met talloze (verre) familieleden, clangenoten, (ex-)vrienden en vriendinnen en andere mensen uit de Somalische gemeenschap in diverse landen. Iedereen hebben we verteld dat de uitzending niet zou gaan over haar opvattingen ten aanzien van de islam, maar over haar leven totdat ze in Nederland kwam en de eerste periode in Nederland. Het onderzoek leverde uiteindelijk genoeg relevant materiaal op voor een uitzending.

Wij hebben op 27 april een aantal fragmenten van onze opnamen laten zien aan Ayaan Hirsi Ali en haar aanvullende vragen gesteld. Op woensdag 10 mei is er een persbericht verstuurd waarin, in grote lijnen, de inhoud van het programma werd aangekondigd. Daarop belden diverse kranten en televisieprogramma’s met de vraag om meer informatie én of er nieuws in de uitzending zat. Vervolgens is een tweede persbericht verstuurd met als kop: 'VVD wist dat Ayaan Hirsi ALi haar vluchtverhaal heeft verzonnen'.

Geïnteresseerde media hebben we daarna de mogelijkheid geboden om de uitzending eerder die donderdag, om drie uur ’s middags, te bekijken. Naar aanleiding daarvan wilde het NOS-Journaal graag de beschikking krijgen over een aantal fragmenten waarvan zij dachten dat die nieuwswaardig waren. In het Journaal van acht uur is er aandacht aan besteed. Na afloop van de Zembla-uitzending bracht het ANP een uitvoerig bericht en later op de avond stelde het Kamerlid Nawijn Kamervragen. De verdere afloop is bekend.


De dag na de uitzending werd Zembla beschuldigd van het omkopen en intimideren van de broer van Ayaan, Mahad Hirsi Magan. Deze beschuldiging is via een anonieme brief naar vrijwel alle dag- en weekbladen nog op de avond van onze uitzending gestuurd.


Het is wellicht een overbodige mededeling, maar toch: wij hebben nog nooit iemand betaald om een verklaring af te geven. Mahad Hirsi Magan heeft op ons verzoek met ons een ingewikkelde reis gemaakt naar Somalië. Hij heeft daarvoor een onkostenvergoeding gekregen van 20 dollar per dag. Hij heeft uit vrije wil zijn verklaring gegeven en is niet onder druk gezet. T enminste, niet door ons. Na de uitzending is hij gebeld door zijn zus Ayaan en Leon de Winter. Tegenover hen heeft hij zijn verklaring ingetrokken.


Als journalist hoop je altijd dat je werk gehoord en gezien wordt. Dat er, in sommige gevallen, Kamervragen worden gesteld. Of dat er een maatschappelijke discussie op gang komt. Zembla doet dat al meer dan tien jaar. Vaak met succes. Vaak opiniërend. Soms controversieel. Dat wordt ons niet altijd in dank afgenomen, maar dat hoort erbij. Het gaat tenslotte om de feiten, niet om de brenger daarvan. Wat ons de afgelopen week echter heeft verbaasd, is de verontwaardiging die zich - juist ook van collega-journalisten - op ons heeft gericht. Op de boodschapper dus en niet op de boodschap.


‘De heilige Ayaan’ was voor een aantal opiniemakers en journalisten aanleiding om ons te beschuldigen van een hetze tegen het voormalig VVD-Tweede-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali. Er werd veel beweerd en gesuggereerd, maar niemand heeft een feitelijke fout in het verhaal kunnen aanwijzen. Er zijn geen feiten verdraaid, er is hoor en wederhoor toegepast, kortom daar kan het allemaal niet aan liggen. Ons lijkt te worden kwalijk genomen dat we deze uitzending überhaupt hebben gemaakt. Het is blijkbaar een taboe om het verleden van een Kamerlid bloot te leggen, althans als het om Ayaan Hirsi Ali gaat.


Er zat geen nieuws in, was een ander verwijt. Als dat zo was, dan hebben wij in ieder geval de primeur van een programma zonder nieuws dat toch een aantal dagen volop het nieuws beheerste. Maar er zijn in ‘De heilige Ayaan’ wel degelijk nieuwe feiten aan de orde gesteld. Het was voor het eerst dat het verleden van Ayaan over de volle breedte werd neergezet. Bovendien creëerde de uitzending actualiteit doordat ze een discussie losmaakte over de consistentie van door de VVD gehanteerde standpunten ten aanzien van het asielbeleid.

Zembla heeft doelbewust karaktermoord op Ayaan Hirsi Ali willen plegen en haar haar Nederlanderschap willen doen ontnemen? Het antwoord lijkt me erg logisch: allerminst. Zembla is niet verantwoordelijk voor fouten van de VVD of voor de beslissingen van minister Verdonk. Maar de vraag wat wij wilden is journalistiek niet relevant. Wij zijn journalisten en geen lobbyisten. Maar hoge bomen vangen veel wind. Hoge bomen behoren ook veel wind te vangen. Journalisten behoren de macht te controleren, waar die zich ook bevindt. En Zembla zal dat blijven doen.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********