D66-leider wil macht

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:   Groene Amsterdammer
Datum:  11 augustus 2006
Auteur: Aukje van Roessel
URL:    http://groene.alias.nl/index.php?show=article&source=issue&article_id=f4b6478f6e47146bc0003cc2f38fe763


De leider wil zijn macht
------------------------

Het is een opmerkelijke paradox in het huidige politieke klimaat. De roep om
meer democratie is groot. Maar zodra de leider is gekozen, zie d66, wil hij zijn
macht.

Lousewies van der Laan, fractievoorzitter van d66, zal zich de laatste weken
toch af en toe de haren uit het hoofd hebben willen trekken over het niet bij
haar karakter passende gebaar dat ze in 2003 maakte. Ze was bij de verkiezingen
van dat jaar als nieuweling in de binnenlandse politiek pats boem op de tweede
plaats op de lijst gekomen en had een gigantisch aantal voorkeurstemmen in de
wacht weten te slepen, meer dan de al langer in de Tweede Kamer zittende Boris
Dittrich. Maar toen lijsttrekker Thom de Graaf wegens de tegenvallende verkie-
zingsuitslag besloot terug te treden als politiek leider deed ze geen gooi
naar het fractievoorzitterschap. Dat was bijzonder voor de vrouw over wie oud-
minister Laurens-Jan Brinkhorst eens heeft gezegd dat haar meest opvallende
eigenschap gebrek aan existentiele onzekerheid is. Toch wilde Van der Laan toen
eerst zien of het zou klikken tussen haar en Den Haag. Waardoor Dittrich frac-
tievoorzitter werd.

Misschien was alles anders gelopen als Van der Laan drie jaar geleden haar kans
had gegrepen en langere tijd als fractievoorzitter en politiek leider had kunnen
oefenen, maar zo is het niet gegaan en nu heeft ze besloten zich niet opnieuw
kandidaat te stellen voor de Tweede Kamer. Niet omdat het niet klikt tussen haar
en Den Haag, maar omdat het niet klikt tussen haar en haar voormalige opponent
in de strijd om het lijsttrekkerschap, Alexander Pechtold. Winnaar Pechtold
heeft geen enkele poging gedaan Van der Laan voor de Tweede Kamer te behouden.
Alleen op het verkiezingscongres eind juni vroeg hij haar te blijven, maar dat
was toen blijkbaar evenzeer voor de bühne als haar antwoord dat zij hem
natuurlijk zou steunen.

Bij d66 komt er dus geen tandem van twee voormalige opponenten, zoals bij de
vvd. Daar nodigde lijsttrekker Mark Rutte tegenkandidaat Rita Verdonk al uit bij
hem achter op de fiets te springen toen zijn aanhang de vreugdetranen over het
verlies van Verdonk nog moest drogen. Die uitnodiging van Rutte was geen
beleefdheidsfrase, maar gemeend. Niet uit altruisme, maar uit welbegrepen
eigenbelang omdat hij Verdonk echt liever achter op de eigen tandem heeft dan
als opponent bij een nieuwe, rechts van de vvd opererende partij. Het is
overigens aan de vvd-leden of Verdonk daadwerkelijk op die tweede plaats op de
lijst komt te staan. Als straks de voorlopige verkiezingslijst er is, kunnen
alle leden met de kandidaten gaan slepen en mogelijk wordt ook Verdonk dan
nog versleept.

Zo hebben de twee interne lijsttrekkersverkiezingen van wat toen nog twee
regeringspartijen waren een groot verschil in uitkomst: de positie van de
verliezer. De een blijft, de ander vertrekt. Toen Alexander Pechtold vooraf
aankondigde alleen voor de eerste plaats te gaan en niet lager op de d66-
verkiezingslijst te willen, werd hij daarom gehoond. Nu Lousewies van der
Laan doet wat hij gedaan zou hebben terwijl zij vooraf anders beweerde, is er
vooral begrip.

Het is tekenend voor het meten met verschillende maten. Toch wist Van der Laan
toen ze zich kandidaat stelde al dat zij en Pechtold over wezenlijke zaken,
zoals het politiek manoeuvreren rondom Uruzgan en het belang van bestuurlijke
vernieuwing, totaal verschillend denken en had zij ook al geruimde tijd de kans
gehad te kijken of het klikt tussen haar en Pechtold. Een ding was toen echter
anders: ze had het kabinet nog niet laten vallen en van Pechtold nog geen
ambteloos burger gemaakt.

Naast het verschil in de manier van omgaan met de verliezer is er echter ook een
overeenkomst tussen de twee partijen, die beide zo trots zijn op hun interne
democratie. Nu de leden hebben gesproken, willen de nieuwe leiders de lijntjes
aantrekken. Zowel Rutte als Pechtold is voorstander van een strakke regie.
Volgens Van der Laan neemt Pechtold zelfs Jan Marijnissen van de sp als voor-
beeld: hij bepaalt de politieke koers.

Met de twee zetels waarop d66 in de opiniepeilingen staat, kan lacherig worden
gedaan over een politiek leider die zegt de touwtjes stevig in handen te willen
nemen. Maar het is een trend in Den Haag. Ook bij pvda en cda is de regie strak.
Bij de pvda klagen sommige kamerleden over hun partijleider Wouter Bos, eveneens
door de leden gekozen na interne verkiezingen, al was dat al in 2002. Bos laat
zich alleen wat gelegen liggen aan een select groepje mensen, kamerleden en
niet-kamerleden, dat hij om zich heen heeft verzameld. De rest heeft niet veel
in te brengen. Bij de cda-fractie is het niet anders. Er zijn cda-kamerleden die
niet frank en vrij met journalisten durven te praten en van dissidenten is daar
al in geen tijden meer sprake. Burgemeester Gerd Leers van Maastricht heeft dit
klimaat onlangs als 'Befehl ist Befehl' gehekeld.

Het is een opmerkelijke paradox in het huidige politieke klimaat. De roep om
meer democratie is groot. Het aantal keren dat wordt gezegd dat er beter naar de
kiezer moet worden geluisterd is niet te tellen. d66 wordt op het terrein van de
bestuurlijke vernieuwing als het ware overbodig gemaakt door veranderingen in
het denken daarover bij onder meer vvd en pvda. Het is voor het eerst dat heel
Nederland heeft meegekeken naar de interne, democratische lijsttrekkersstrijd
bij twee regeringspartijen. Maar vervolgens lijkt het wel of de politiek zo veel
democratie niet echt aankan. Zodra de stembussen dichtgaan, wil de leider zijn
macht.

--------
(c) 2006 Groene Amsterdammer

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********