aanzet tot een DEMOCRATISCH MANIFEST

[John Wijsmuller]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl


DEMOCRATISCH MANIFEST                  



Inhoud

Inleiding
1. Geschiedenis en de toekomst
2. Democratie in Nederland
3. Democratische literatuur
4. Standpunt D66



Inleiding 

De spoken van het communisme en het fascisme zijn gelukkig uit onze directe omgeving verdwenen. 

Na de ondergang van het communisme en het fascisme in Europa en het begin van een zich democratiserend Europa staan democraten van alle landen nu voor de zware taak de turbulente sociale, economische en politieke transformatie in de wereld in goede banen te leiden. 

Geboorteregeling, gezondheidszorg, onderwijs en innovatie zijn de belangrijkste middelen die wij hebben om van onze planeet een voor alle mensen bewoonbare wereld te maken. 

De grootste opgave voor democraten is om fanatieke en dogmatische groeperingen en partijen te overtuigen van de mogelijkheden om met democratische middelen en zonder de inzet van onbeperkt geweld een betere wereld voor alle mensen te realiseren. 



Hoofdstuk 1 Geschiedenis en de toekomst:

Geschiedenis:

De geschiedenis van de mens wordt gekenmerkt door periodes met toenemende welvaart en vrijheid en periodes met heftige crises en grote tekorten. Overal en in alle tijden waren er periodes waarin door technische en sociale innovaties de marginale opbrengsten toenamen. De welvaart en de bevolking namen in zo'n periode toe, totdat de met de nieuwe vindingen te bereiken voordelen waren behaald, de marginale opbrengsten door bevolkingsgroei en beperkte expansiemogelijkheden weer afnamen en er niet meer voldoende geproduceerd werd om het gehele sociale systeem in stand te houden. Na een periode van welvaart volgde een periode van onrust en heftige conflicten, waarna de cyclus soms opnieuw kon beginnen.  

In het oude Egypte bijvoorbeeld ging het vooral om innovatie in de landbouw en dan met name in de irrigatietechniek. Doordat men er in slaagde samen dijken, kanalen en stuwen te bouwen en te onderhouden kon steeds weer de oppervlakte landbouwgrond worden uitgebreid en een grotere produktie worden gerealiseerd. Een aantal malen kwam er zo na een periode van welvaart en expansie onrust en weer een nieuwe periode van bloei door de ontwikkeling van nieuwe irrigatietechnieken. 

In de loop van de geschiedenis hebben vele innovaties een rol gespeeld bij de ontwikkeling van een gouden eeuw van een volk of een land. Het ging  bijvoorbeeld om landbouwtechnische, rechtskundige, maritieme, militaire, civieltechnische, werktuigbouwkundige, transporttechnische en gezondheidskundige innovaties. Daarnaast speelden natuurlijk geografische, klimatologische, ecologische en gezondheidskundige factoren en processen een grote rol.

De geschiedenis toont een complexe opeenvolging van positieve en negatieve ontwikkelingen. In de geschiedenis vinden we bijvoorbeeld koninkrijken, republieken en dictaturen. De democratie is een vorm van samenleven die vooral in periodes van welvaart en rust tot ontwikkeling kan komen. Er moet voldoende ruimte zijn voor het individu om zelfstandig zaken te ondernemen en de wereld naar eigen inzicht in te richten. Democratie komt alleen tot stand met zelfstandige mensen. 

Mensen groeien op verschillende plaatsen onder totaal verschillende omstandigheden op. In een onveilige vijandige wereld waarin mensen voortdurend met alle middelen moeten proberen te overleven voelen en denken de mensen geheel anders, dan in een wereld van vrede en overvloed. Dat voelen en denken heeft met oude geloven en culturen geen directe relatie. 

Een goed leven was ook niet vanzelfsprekend in de wereld van het oude testament en de koran. Mozes en Mohammed hebben beide met het zwaard in de hand de wereld verbeterd. Oog om oog en tand om tand. Israel en Palestina zijn het hedendaagse gezicht van een leven van strijd. In die wereld is de ontwikkeling van een democratie niet vanzelfsprekend of eenvoudig. Toch zijn er veel voorbeelden in de geschiedenis waar joden, christenen en moslims vredig en in harmonie naast elkaar leefden. Het waren altijd sociale en economische factoren die kruistochten en pogroms mogelijk maakten. 

Het is de snelle groei van de wereldbevolking die door de geschiedenis heen steeds weer een vredige ontwikkeling en toenemende welvaart onmogelijk hebben gemaakt. Ook nu nog groeit de bevolking in vele landen sneller dan de produktie. De bevolkingsgroepen die het snelst groeien, hebben bovendien vaak het minste profijt van die produktiegroei. In de Gazastrook bijvoorbeeld was de fertiliteit de hoogste in de gehele wereld. 

In de vorige eeuw hebben we de onbegrensde mogelijkheden van de moderne wetenschap leren kennen. De moderne wetenschap heeft geleid tot zowel kernenergie als de atoombom. Maar de grootste uitvinding van de twintigste eeuw is zonder twijfel de algemeen toepasbare geboorteregeling. Geboorteregeling maakt eindelijk een wereld denkbaar waarin niemand meer door een tekort aan voedsel of beschutting behoeft om te komen. Eindelijk is er uitzicht voor de mens op een iets meer duurzame manier van leven op onze aarde en daarmee op een democratische samenleving. 

Alle uitvindingen hebben in de twintigste eeuw niet voorkomen dat er oorlogen en wereldoorlogen zijn uitgebroken met een ongekende vernietiging en bloeddorst. Ook nu nog zijn er vele landen waar de mensenrechten niet worden gerespecteerd en waar mensen door moord en gebrek omkomen. Nederland is betrokken bij pogingen om de vrede te handhaven en Afganistan wordt wat dat betreft een grote beproeving. 

Na de tweede wereldoorlog was vrede en enige welvaart voor de meeste mensen in Nederland normaal, totdat de moorden van Fortuyn en Van Gogh onze rust wreed verstoorden. De geringe dreiging van een klein aantal fanatici heeft een overdreven ontwrichtende uitwerking op onze samenleving en onze democratie. Veel mensen vallen door angst terug in primitieve reactiepatronen. Wij moeten alles doen om te voorkomen dat onze democratie hierdoor wordt opgeofferd. 

Wij hebben nu alle middelen om een toekomst met vrede, welvaart en democratie mogelijk te maken. Op termijn kan met deze middelen de gehele wereld worden bereikt. Op de democraten van de wereld rust een grote verantwoordelijkheid. 


Toekomst:

Onze samenleving gaat sterk veranderen. Globalisering, vergrijzing, verkleuring en veranderingen in het milieu en de energiehuishouding zijn daar de oorzaak van. 

Wij geloven dat die grote bewegingen geen bedreiging vormen, maar juist kansen bieden om een nog veel betere samenleving te bouwen. Dat bouwen gaan wij zélf doen. 

De politiek moet duidelijk maken wat de overheid voor de mensen kan doen om ze daarin te steunen. Soms moet een sterke overheid het voortouw nemen omdat er werken verricht moeten worden die de mensen niet makkelijk zelf kunnen of willen doen. Soms kan solidariteit beter, efficiënter én ook goedkoper via de overheid geregeld worden.

D66 was altijd al het ontmoetingspunt van mensen die verzet aantekenen tegen de heersende politieke cultuur. Een van die antwoorden die wij hebben is democratisering van het bestuur op alle niveaus, met als doel om mensen meer zeggenschap te geven over hun eigen leven. We zullen blijven pleiten voor meer democratie, op lokaal én landelijk niveau. 

Wat wij willen is een overheid die ten dienste staat aan ons doel: te komen tot die meest uitdagende, welvarende en aantrekkelijke samenleving die de aarde kent. Wat wij vooral van de politiek mogen verwachten is een overtuigende visie die schetst hoe wij die samenleving gaan bewerkstelligen.

Dit manifest is bedoeld als de aanzet tot zo’n plan waarin D66 die samenleving van over pakweg dertig jaar tekent en de manier om er te komen uitstippelt. Deelt u die visie met ons dan nodigen wij u uit. Doe met ons mee en help die samenleving te realiseren. 

De wereld globaliseert en de economie verandert. Wat gaan we doen?

Met het kleiner worden van de wereld verdwenen grenzen en werden nieuwe verbonden tussen landen gesmeed. We delen munt, markten en besturen met onze buurlanden en straks met hún buurlanden. Wij profiteren van de mogelijkheden die hun markten, werknemers en consumenten bieden en we zullen hen ook van ons laten profiteren. 

Onze ondernemingen grijpen die mogelijkheden en zullen doorgaan met het verhuizen van hun productiecapaciteit naar de nieuwe werelden, ons definitief in het postindustriële tijdperk achterlatend. Over pakweg enige tientallen jaren zullen we heel anders denken over vaste waarden als ‘land’ of ‘natie’ dan nu. 

We moeten er voor zorgen dat in het vergrote Europa het Europese bestuur beslist over de zaken die Europa als geheel aangaan, maar dat de mensen in de regio alle instrumenten krijgen om hun samenleving ‘om de hoek’ naar eigen goeddunken kunnen inrichten. 

In onze wereld van over enkele decennia zal het aantal hoger opgeleiden nog weer hoger zijn. Kortom, terwijl in andere landen goederen en diensten worden geproduceerd, gaan Nederlanders de kennis voortbrengen waarmee die zaken worden gemaakt, en ontwerpen wij hoe de bedrijven en processen eruit moeten zien. 

De kern van onze beroepsbevolking zal bestaan uit een creatieve klasse. Nederlandse kenniswerkers spelen al een hoofdrol in de technologieën en markten van de toekomst, zoals de wereld van de digitale video, computergames en de wereldmarkt voor navigatiesystemen. Of neem Nederlandse banken en verzekeraars die een voortrekkersrol spelen in markten wereldwijd met nieuwe financiële diensten, of de mondiale media waar creatieve producenten en mediaspecialisten met hun vondsten een wereldpubliek vermaken. 

Daarop voortbouwend gaan we zo veel mogelijk mensen stimuleren en helpen om nieuwe kennis en creativiteit te ontwikkelen, nieuwe producten en diensten te bedenken en daarmee nieuwe ondernemingen te bouwen die de wereldmarkten kunnen veroveren. We hebben een onderwijssysteem nodig dat nauw samenwerkt met bedrijven, en dat zo precies weet in welke kansrijke kennisgebieden studenten opgeleid moeten worden. 

Met het verdwijnen van het industriële tijdperk verdwijnen de klassieke verschillen tussen werknemer en werkgever. Niet een lichamelijk handicap of massaontslag, maar achterblijvende kennis en het niet meer kunnen bijbenen van nieuwe technieken zijn de risico’s die we lopen. We moeten dus ons leven lang blijven leren, geholpen door faciliteiten waarmee de overheid dat ondersteunt. 

Wie onverhoopt zonder werk en inkomen komt te zitten, kan rekenen op een snelle terugkeer in het onderwijs dat haar of hem weer klaarstoomt voor een volgend project op de arbeidsmarkt. Sociaal-liberalen zijn niet bereid om het individu aan zijn lot over te laten. Daarom garanderen we ook in de samenleving van straks een fatsoenlijk bestaansminimum. 

Nu al kiezen steeds meer mensen ervoor hun kwaliteiten als zelfstandigen op de markt aan te bieden. Verschillen tussen werkgevers en werknemers vervagen. Het dichtgetimmerde arbeidscontract, met zekerheden voor het leven en dat ook nog eens wordt volgehangen met kralen en spiegels uit de poldercao, wordt minder de norm. Ook hier geldt dat de keuzevrijheid van individuen boven alles gaat. Maar voor die mensen die niet in staat zijn om voldoende voor zichzelf op te komen blijft de solidariteit bestaan. 

In al deze ontwikkelingen is het cruciaal dat mensen die minder opleiding hebben genoten op de veel flexibeler arbeidsmarkt in de dienstverlening genoeg werk kunnen vinden. In die welvarende samenleving zal er nog meer behoefte zijn aan winkelpersoneel, verzorgers, kapsters, koks en obers in de horeca, bouwvakkers en werknemers in de entertainmentsector. 

We zullen de mogelijkheden voor mensen om zich op deze manier actief te begeven op de arbeidsmarkt stimuleren door laag betaald werk zo weinig mogelijk te belasten, beperkende regels op te heffen en de armoedeval tussen het bestaansminimum en betaald werk te minimaliseren. 

De samenleving vergrijst en verkleurt. Wie gaan het doen?

In 1940 stonden tegenover elke gepensioneerde meer dan vier werkenden. In onze samenleving van straks zal dat nog geen anderhalve werkende per gepensioneerde zijn. Door een uitstekende gezondheidszorg die deze mensen zelf voor een groot deel kunnen financieren praten we hier niet over een hulpbehoevende groep. 

Het betekent bijvoorbeeld nieuwe kansen voor de medische sector, een kennisintensief terrein waar Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven een voorhoederol in zullen spelen. Met de juiste stimulansen kunnen gezondheidszorg, farmacie en medische bedrijven veel hoogwaardige werkgelegenheid scheppen en een groeiende exportsector gaan vormen. 

En ook de dienstverlenende sectoren gaan groeien; er zullen daar meer banen ontstaan. Niet alleen voor zorg in en rond het huis of in de zorginstelling, maar zeker ook voor de horeca, detailhandel, cultuur, entertainment- en toeristische sectoren kunnen nieuwe kansen ontstaan omdat een grote groep consumenten met vrije tijd én geld daarom vraagt. 

In onze samenleving van straks zijn deze ouderen niet afgeschreven. We gaan ervoor zorgen dat ze volop mee kunnen en willen doen, ook op de arbeidsmarkt. Ze kunnen zelfs als ze dat willen langer doorwerken. 

In onze samenleving van straks moeten we het slinkende arbeidspotentieel door de vergrijzing opvangen. Dat kan door participatie van mensen die vroeger altijd meer drempels hadden te overwinnen om mee te kunnen doen. Niet alleen ouderen, maar ook vrouwen of mensen met een andere afkomst. 

Kennis vergaren is de beste manier voor iedereen, ook zij die beginnen met een achterstand, om een volwaardige plek te verwerven in de samenleving. Onderwijs en scholing is daarmee de beste aanjager van integratie. 

De sleutel ligt in de eerste plaats bij de ouders, die we gaan stimuleren mee te doen om het beste uit hun kinderen te halen. Omdat ouders het moeten doen, moet jeugdbeleid, gericht op de jongsten die al een achterstand dreigen op te lopen, altijd ook de ouders erbij betrekken en verantwoordelijk houden. 

Om dat alles mogelijk te maken zal onderwijs en welzijnsbeleid nog meer dan nu de grootste investeringen van de overheid vragen. Het onderwijsaanbod mag niet meer bestaan uit een paar richtingen, die al vroeg gekozen moeten worden en die vaak éénrichtingsstraten blijken te zijn. Een leven lang leren wordt een vanzelfsprekendheid. 

Wie minder goed met het hoofd kan leren, maar wel goed met de handen, krijgt de kans om via praktijkonderwijs zich te scholen voor een kansrijke positie op de arbeidsmarkt, desnoods telkens weer als het nodig is, een werkzaam leven lang. En het hogere onderwijs gaat zonder de last van het ouderwetse gelijkheidsideaal talenten scouten en stimuleren om te excelleren. 

De samenleving die we dan hebben zal iedereen, van jong tot oud, man of vrouw, nieuwkomer of autochtoon van generaties, stimuleren om mee te doen.

De wereld wil meer, de natuur kent zijn grenzen. Hoe nu verder?

Oliemaatschappijen zoeken steeds fanatieker naar het zwarte goud, steken er meer geld in, landen beconcurreren elkaar steeds vaker om de aanvoer ervan, maar vroeg of laat komen we erachter: de makkelijke energiebronnen olie en gas zijn gewoon op. En dat geldt niet alleen daarvoor, ook andere grondstoffen worden schaarser. Het zal de stabiliteit op de wereld niet ten goede komen en voor internationale spanningen zorgen. 

Een simpele oplossing is er niet: er zal ook over enkele decennia bijvoorbeeld nog niet één goedkope, alom aanwezige energiebron zijn die de huidige heeft vervangen. Het is een illusie om te denken dat we het energievraagstuk en andere schaarsteproblemen lokaal kunnen oplossen. Dat vergt internationale samenwerking, samen financieren, elkaar delen van projecten gunnen en nationale belangen opzij schuiven. 

Europa moet zijn rol in de nieuwe geopolitieke verhoudingen opeisen, en op een andere manier dan de andere grootmachten dat wellicht zullen (blijven) doen. Bestuurlijke vragen rondom de productie en distributie van energie in Europa worden straks in Brussel opgelost, vragen rondom de relatie met landen om ons heen waar we brandstoffen van betrekken eveneens. De eenwording van Europa lijkt nu te stagneren, maar we kunnen het ons niet veroorloven dat in de wereld van straks Europa verdeeld is, zeker niet over de vraagstukken van energievoorziening en schaarste.

Mobiliteit, de mogelijkheid voor individuen om zich naar wens en behoefte te verplaatsten, is cruciaal in een samenleving die iedereen wil laten meedoen en die de welvaart zo goed mogelijk voor iedereen bereikbaar wil houden. Door de vergrijzing neemt de bevolkingsdruk eerder af dan toe, en zullen we niet meer de groeicijfers van autogebruik en vervoer kennen die we de afgelopen decennia zagen. 

De uitdaging is om niet alleen de auto’s, maar ook de verwarmingsketels, de vliegtuigen, de fornuizen en de energiecentrales op andere minder snel uitgeputte bronnen te laten werken. Om die nieuwe energiedragers op een duurzame wijze bij consumenten en bedrijven te krijgen is wel een initiërende en stimulerende rol van de overheid nodig. Die moet de zoektocht en ontwikkeling van nieuwe, duurzame energiedragers, vooral in het eerste deel van het traject waar de wetenschap en onderzoek een hoofdrol spelen, steunen en hier en daar zelfs initiëren. 

De overheid gaat zorgen voor de doorbraak van het klassieke kip-ei probleem, het creëren van voldoende massa om nieuwe technologieën geaccepteerd te krijgen. Particulieren, bedrijven én overheid moeten straks in gezamenlijke inspanning hun steentje hebben bijgedragen aan de oplossingen. 

In onze samenleving van straks moeten we het schaarsteprobleem met elkaar oplossen. En elkaar, dat is meer dan wij Nederlanders hier, dat is met landen en volken vlak bij ons in Europa, en verder weg in een wereld die door de globalisering altijd dichtbij is. 

Het is nooit af.

We moeten álle mensen toerusten om volop mee te kunnen doen in die grote wereld, door ze met het beste onderwijssysteem dat er is tot creatieve en kennisrijke mensen te maken, die zelf hun bestaan vorm kunnen geven. 

Zij zullen hun werkzame leven minder dan ooit in fabrieken of op het land doorbrengen, maar besteden aan creatieve activiteiten waarmee ze nieuwe producten en diensten ontwikkelen en verkopen op de wereldmarkten. 

We kunnen dan veel meer dan nu zelf kiezen waar en hoe we willen wonen, werken en recreëren, zeker als we ons best ervoor doen dat natuur en milieu daardoor niet aangetast worden. 

We moeten ervoor zorgen dat zij voor dat alles gebruik kunnen maken van de belangrijkste grondstof voor onze welvaart, energie, zonder dat die nog langer een bedreiging vormt voor klimaat en leefomgeving. 

We willen dat de mensen dan een overheid aantreffen die hen niet in de weg staat, hen niet bevoogdend toespreekt maar die hen bijstaat waar nodig, en daarnaast vooral veel vrijheid en ruimte biedt.

Kortom, een samenleving waar mensen nog beter dan nu zijn toegerust om die meest aantrekkelijke, uitdagende en welvarende gemeenschap te scheppen die ons voor ogen staat. 

Laten we met iedereen die zich hierin herkent een brede sociaal-liberale beweging vormen. 

Een kwestie van denken, durven, doen.


Hoofdstuk 2 Democratie in Nederland:

nog uitwerken:

Tekorten van onze Nederlandse democratie en voorstellen voor verbetering.
(geen kreunjuwelen maar pragmatische verbeteringen met argumenten)

Hoofdstuk 3 Democratische literatuur:

nog uitwerken:
Korte beschrijving van de theorieen van belangrijke denkers op dit gebied.

428 v. Chr. - 347 v. Chr.     Plato                         http://nl.wikipedia.org/wiki/Plato
384 v. Chr. - 322 v. Chr.     Aristoteles                 http://nl.wikipedia.org/wiki/Aristoteles
  354 -  430                       Augustinus                http://nl.wikipedia.org/wiki/Augustinus_van_Hippo
1225 - 1274                      Thomas van Aquino    http://nl.wikipedia.org/wiki/Thomas_van_Aquino 
1469 - 1527                      Machiavelli                 http://nl.wikipedia.org/wiki/Niccolo_Machiavelli
1588 - 1679                      Hobbes                      http://nl.wikipedia.org/wiki/Thomas_Hobbes
1632 - 1704                      Locke                        http://en.wikipedia.org/wiki/John_Locke
1712 - 1778                      Rousseau                  http://nl.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau
1723 -1790                       Smith                        http://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith
1724 -1804                       Kant                          http://nl.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kant
1748 - 1832                      Bentham                    http://en.wikipedia.org/wiki/Jeremy_Bentham
1770 - 1831                      Hegel                         http://nl.wikipedia.org/wiki/Georg_Hegel
1806 - 1873                      Mill                            http://nl.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Mill
1818 - 1883                      Marx                          http://nl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx
1921 - 2002                      Rawls                        http://en.wikipedia.org/wiki/John_Rawls
1926 - 1984                      Foucault                     http://nl.wikipedia.org/wiki/Michel_Foucault
1929 -                              Habermas                  http://en.wikipedia.org/wiki/J%C3%BCrgen_Habermas
1931 -                              Charles Taylor            http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Taylor_(filosoof)
1938 - 2002                      Nozick                       http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Nozick
1952 -                              Francis Fukuyama      http://en.wikipedia.org/wiki/Francis_Fukuyama
1953 -                              Michael Sandel           http://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Sandel



Internet willekeurig:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Democratie
http://www.arjennijeboer.nl/directedemocratie/verdiependemocratie.pdf
http://www.prevos.net/cultuur/c23211/ethiek06.htm
http://www.d66.nl/news/item/D66%20wil%20nieuw%20sociaal%20contract/3318?mid=
http://www.minez.nl/content.jsp?objectid=26666
http://www.liberales.be/cgi-bin/showframe.pl?essay&bolkesteinrawls
literatuurlijst van het referendumplatform: http://www.referendumplatform.nl/product_info.php?products_id=64


Hoofdstuk 4 Standpunt D66: 

Uitgangspunten 

D66 stelt de mens centraal: vrij, betrokken, gelijkwaardig en mondig. Wij streven naar een democratische, duurzame en open samenleving, waarin individuele vrijheid even vanzelfsprekend is als sociale cohesie; een samenleving waarin burgers verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen voor zichzelf en hun omgeving; een samenleving waarin arbeid, persoonlijke ontwikkeling, vrije tijd en zorg goed te combineren zijn. D66 wil actief kansen scheppen voor mensen om hun talenten te benutten en hun kennis toe te passen. D66 heeft vertrouwen in de beslissingen die mensen nemen over wat hen aan het hart gaat. 

D66 bedrijft praktische en resultaatgerichte politiek vanuit haar idealen, zonder blauwdrukken of dogma’s. Maatschappelijke besluitvorming moet toetsbaar en transparant zijn. D66 is vooruitstrevend en wil maatschappelijke ontwikkelingen benutten om aan zo’n samenleving te bouwen; grenzen hebben daarbij geen betekenis. D66 wil mensen blijvend in staat stellen hun eigen keuzes te maken. Dat is ons democratisch perspectief, dat noemen wij sociaal-liberaal.

Vrij, mondig, betrokken en gelijkwaardig

D66 wil vrijheid voor ieder mens om zich naar eigen inzicht te kunnen ontplooien en om te leven volgens eigen normen en waarden. Allereerst geestelijke vrijheid zoals die tot uiting komt in de keuze van levensbeschouwing en politieke richting, in ongecensureerde beoefening van wetenschap en kunst, in het onvervreemdbaar recht op vrije meningsuiting. Daaruit voortvloeiend de vrijheid van leefvorm en de wijze van (samen)wonen, in natuurlijke samenhang met de eigen seksuele geaardheid. Zelfbeschikking over het eigen lichaam, zoals bij euthanasie en abortus, is voor D66 vanzelfsprekend, evenals de vrije keus door wie, waar en waarmee men zich wil laten behandelen voor het behoud van een zo goed mogelijke gezondheid. 

Voor een vrije persoonlijke ontplooiing is meer nodig dan de formele liberale vrijheden. Aan persoonlijke vrijheid moet ook inhoud worden gegeven. Daarom stellen sociaal-liberalen aan de samenleving sociale randvoorwaarden, zoals hoogwaardige en toegankelijke gezondheidszorg en onderwijs in een goed functionerende rechtsstaat die veiligheid, werk en sociale zekerheid biedt. Vereiste daarvoor is ook een duurzame ontwikkeling naar een leefbare samenleving, nu en in de toekomst. De samenleving moet de voorwaarden scheppen voor de persoonlijke ontplooiing van mensen. Dit geldt in het bijzonder voor minder bevoorrechte groepen, binnen en buiten de landsgrenzen, voor huidige en toekomstige generaties. Onderlinge betrokkenheid is nodig om deze ontplooiing voor alle burgers mogelijk te maken. Betrokkenheid is verantwoordelijkheid en respect voor jezelf en voor anderen, voor de maatschappij. Betrokkenheid is ook verantwoordelijkheid voor duurzame ontwikkeling. Vrijheid en betrokkenheid zijn de twee kanten van de sociaal-liberale medaille. 

D66 koestert de verschillen tussen mensen en de verscheidenheid van hun opvattingen en beschouwt deze als een bron van maatschappelijke vernieuwing. Het uitgangspunt van de gelijkwaardigheid van mensen gaat daarmee veel verder dan het simpelweg tolereren van andere meningen, culturen en voorkeuren. Gelijkwaardigheid betekent naast verdraagzaamheid en respect voor ieders levensstijl ook dat pluriformiteit wordt ervaren als verrijking van het leven en als noodzaak voor creativiteit en productiviteit. Verdraagzaamheid eindigt echter waar de verdraagzaamheid zelf wordt geschonden, waar de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen wordt ontkend en waar geweld en dwang de plaats van vrijheid en recht willen innemen.

Mens en Samenleving: alle stemmen tellen

D66 verzet zich tegen een regenteske bestuursstijl. De politiek, de democratische besluitvorming door alle betrokken burgers gezamenlijk, behoort de gemeenschappelijke regels te stellen. Zij stelt regels waar dat moet en laat vrijheid waar dat kan. De samenleving moet voorwaarden scheppen waardoor burgers vertrouwen in elkaar kunnen en willen hebben, thuis en op straat. De overheid waarborgt de rechtsstaat en de openbare orde, omdat een democratie alleen goed kan functioneren als de veiligheid van individuen gegarandeerd is. 

De organisatie en de regelgeving van het openbaar bestuur moeten zo eenduidig en transparant zijn, dat een ieder daaraan kan deelnemen en dat kan controleren. De overheid moet betrouwbaar en controleerbaar zijn. Haar integriteit en het ontbreken van vooringenomenheid moeten boven elke twijfel zijn verheven. Het is niet alleen aan de overheid om de nodige voorzieningen te realiseren, dat is een verantwoordelijkheid van de hele samenleving. Initiatieven van burgers, van hun organisaties en van de markt zijn nodig en gewenst; ingegeven door sociale betrokkenheid en gestimuleerd door economische motieven. 

Democratie gaat niet domweg over de wil van de meerderheid. De kwaliteit van een democratie bewijst zich in de manier waarop wordt omgegaan met de opvattingen van de minderheid. D66 vindt dat alle stemmen tellen om te komen tot goede oplossingen met een breed draagvlak. Democratie heeft niet alleen betrekking op de relatie tussen burgers en overheid. Maximale invloed en participatie van betrokken burgers zijn nodig bij alle maatschappelijke instellingen. Dat betekent voor iedereen vrije en gelijke toegang tot kennis en informatie. Alleen door deel te kunnen nemen aan de informatiemaatschappij kan de burger zijn weg vinden in de 21e eeuw. D66 wil de samenleving verder klaar maken voor de informatiemaatschappij. 

D66 kiest voor een directe democratie, niet van boven naar beneden, maar van beneden naar boven. Initiatieven van burgers moeten worden gestimuleerd en ondersteund waar dat maar kan. Samenwerkingsverbanden tussen burger, overheid en markt op alle niveaus van de samenleving zorgen voor betrokkenheid bij de democratie. Daarbij hoort een markt die aan mensen echte keuzes biedt: een markt zonder dominantie. 

Onze samenleving eindigt niet bij onze landsgrenzen of Europa. Met respect voor culturele diversiteit staat D66 voor het internationaal delen van kennis, ervaring en middelen. Democratie, vermindering van armoede en bestrijding van schendingen van universele mensenrechten hebben voor D66 prioriteit. Mensen die vluchten voor onrecht moeten bij ons een plaats kunnen vinden. 

VOORUITSTREVEND

Veranderingen volgen elkaar in hoog tempo op. Niet alleen in technologie en organisatie: ook in normen en waarden. Dat vraagt om toekomstgerichte politiek. Een overheid die niet afremt maar stimuleert. Een radicaal gedemocratiseerd openbaar bestuur dat zich voortdurend aanpast aan de zich steeds vernieuwende eisen van de samenleving. D66 is gericht op duurzame ontwikkeling. De huidige leefwijze mag geen wissel trekken op de samenleving van straks. Duurzaamheid is een voorwaarde voor economische ontwikkeling. Er moet een balans gevonden worden tussen het welbevinden van mensen, respect voor de levende natuur, behoud van een leefbare wereld en een voldoende economische welvaart. Deze generatie is verantwoordelijk voor de eigen mogelijkheden en die van volgende generaties om te leven in een wereld waarin verscheidenheid van mens en natuur regel is. 

D66 is gericht op vernieuwing en vooruitgang. Als toekomstgerichte politieke partij is het onze taak om de grote vraagstukken van morgen zo scherp mogelijk te definiëren en te zoeken naar concrete oplossingen. Dat betekent politiek bedrijven op een open en pragmatische wijze waar argumenten op hun waarde worden geschat en evenwichtig in de context van de probleemstelling worden gewogen. 



nog uitwerken:

Houding van D66 ten opzichte van de andere partijen, zoals de confessionelen, socialisten en liberalen.

De rug rechthouden! Wel pragmatisch maar niet opportunistisch!

"Democraten aller landen, verenigt U!"

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********