Stabiliteits- en groeipact (was: Prinsjesdag: een bak ellende)

[Herman Beun]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Ernst Debets schreef:

> Het is duidelijk dat deze maatregelen ingegeven zijn met de
> hete adem van het Euro-Stabiliteitspact in de nek (van Zalm).
> Nederland moet weer zonodig het braafste jongetje van de klas
> zijn. Als deze regering nog enige moed heeft zal ze moeten
> erkennen dat het stabiliteitspact volledig mislukt is en dat
> we die sleuro beter kunnen afschaffen.

Met de Euro heeft het allemaal niets te maken, wel met het Stagnatie- en
Snoeipact (zoals ik het noem wanneer ik in een recalcitrante bui ben
;-)). Of eigenlijk: met de interpretatie die Zalm aan dat pact geeft.
Het punt is dat Zalm zich als geen ander in Europa heeft hardgemaakt
voor een strikte interpretatie van het pact. Het heeft hem in Italië de
bijnaam Il Duro opgeleverd. Nu Nederland zelf in een recessie zit, kan
hij het dus niet maken om het pact ruimer te gaan interpreteren.

Nu kan de geloofwaardigheid van meneer Zalm ons natuurlijk geen ene biet
schelen. Wat voor ons van belang is, is alleen de geloofwaardigheid van
het pact zelf. De regels van het pact stellen dat de staatsschuld niet
hoger mag zijn dan 60% van het BNP en dat het begrotingstekort niet
hoger mag worden dan 3%. De achterliggende economische rationale is dat
de staatsschuld van de euro-landen niet te ver mag oplopen, omdat dat
leidt tot stijgende rente en dus tot hogere overheidsuitgaven (en
belasting) en lagere economische groei. De vraag is dan alleen waarom
het begrotingstekort, en niet de staatsschuld zelf (of, nog beter, een
combinatie van die twee) in het pact als criterium gebruikt wordt. Het
maakt tenslotte nogal wat uit of Nederland (met een staatsschuld van
52.6% van het BNP (2002)) een tekort van 3% heeft, of Italië (met een
schuld van 106.7%).

Dat onderscheid tussen schuld en tekort is met name van belang, omdat de
3%-grens op zich wel te handhaven zou zijn als de begrotingen van de
verschillende landen structureel op evenwicht zouden zijn. In tijden van
groei kan dan een overschot gecreëerd worden, waardoor in tijden van
(niet al te zware) recessie (zoals nu) het tekort wel onder de 3% kan
blijven. Dat is echter niet het geval: de meeste landen, inclusief
Nederland, hebben de afgelopen jaren veel te weinig gedaan om het
*structureel tekort* tot nul terug te brengen (i.e. een
begrotingsoverschot te creëren dat groot genoeg is). Bert Bakker heeft
op deze lijst al aangegeven hoe dat komt: Als het geld in tijden van
economische groei met bakken tegelijk binnen stroomt, valt het politiek
bijna niet te verkopen dat je als overheid toch zuinig aan blijft doen -
laat staan dat je uitkeringsstelsels herstructureert of WAO-ers gaat
herkeuren. Dat is de grote zwakte van de politiek en het is heel
kwalijk, maar zeker de linkse partijen hebben op dit moment erg weinig
recht van spreken omdat zij de eersten waren die toen begonnen te roepen
om hogere uitgaven. Ook Zalm zelf heeft trouwens geen recht van spreken,
hij is immers verantwoordelijk voor een flinke lastenverlaging tijdens
Paars II terwijl er een hoogconjunctuur aan de gang was en het
structureel tekort nog lang niet weg was (zoals nu blijkt).

Het probleem is, dat het inderdaad niet verstandig lijkt om de 3%-grens
voor iedereen strikt te handhaven terwijl de meeste landen hebben
nagelaten om de benodigde reserve de afgelopen jaren op te bouwen. Dan
snijdt je alleen maar in je eigen vlees. Het dilemma is echter, dat je
als je het pact loslaat, politici beloont voor hun eigen falen. En dan
is het hek van de dam, stijgen de schulden, de rente en de belastingen
en daalt de economische groei. Onder bankiers overheerst bovendien nog
de mening dat je in een moderne westerse democratie niet meer ongestraft
een Keynesiaans beleid kunt voeren. Vroeger kon je het overheidstekort
laten oplopen en wakkerden de overheidsinvesteringen in de economie het
vertrouwen aan. Tegenwoordig zouden consumenten en bedrijven echter meer
"tekortbewust" zijn, en zich realiseren dat die oplopende
overheidstekorten op langere termijn leiden tot hogere lasten. Dan heeft
Keynesiaans stimuleren dus geen effect meer, en moet je iets anders
bedenken voor die grote massapsychologische operatie die "herstel van
het economisch vertrouwen" heet.

Alles afwegend is mijn eigen analyse daarom is dat D66 het lef moet
hebben om voor te stellen het pact te hervormen. Het huidige pact wordt
sowieso geschonden: Duitsland en Frankrijk doen dat immers al, of Zalm
nu hoog of laag springt. Opleggen van de hoge boetes die in het pact
zijn ingebouwd zou, zeker op korte termijn, ook in niemands belang zijn:
dan zijn er nog minder Duitsers die Nederlandse producten kopen en daar
zijn we wel van afhankelijk. Ook daarom is er weinig animo in Europa om
het pact volgens de letter na te leven. Maar een pact dat niet wordt
nageleefd is helemaal geen pact, en dat is zeker niet wenselijk.
Nederland zou zich daarom moeten inzetten voor een pact waar de
onredelijke effecten uit verwijderd zijn, zodat het wel gehandhaafd
wordt omdat het wel de steun heeft van degenen die het moeten naleven.
In plaats van een maximaal tekort van 3% zou het pact moeten uitgaan van
een combinatie van tekort en de hoogte van de staatsschuld, waarbij voor
landen met een lagere schuld (die dus gespaard hebben) iets ruimere
tekortregels gelden. Daar staat dan wel tegenover dat ook tijdens
hoogconjunctuur en begrotingsoverschotten strakke regels gaan gelden
(want die zijn er nu niet), waardoor landen gedwongen worden serieus te
werken aan het creëren van een structureel begrotingsevenwicht.

Misschien moet de EU zich zelfs wel gaan bemoeien met de structurele
sociaal-economische hervormingen (denk aan de arbeidsmarkt) die nodig
zijn om zo'n begrotingsevenwicht te bereiken. En het sanctiemechanisme
moet anders: het heffen van hoge boetes tijdens een laagconjunctuur is
contraproductief. Nuttiger lijkt mij om landen die zich niet aan de
pactregels houden bijvoorbeeld hun stemrecht in de Raad af te nemen, of
bv economisch onder curatele van de Commissie te stellen (analoog aan
artikel 12 gemeentes in Nederland). Ook draconisch, inderdaad, maar
economisch verstandiger dan die procyclische boetes.

-------------------------------------------------------------
Herman Beun                       http://www.hermanbeun.info/
Herman.Beun at tiscali.be                    Brussel, Vlaanderen
-------------------------------------------------------------
*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
-------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********