[Irak oorlog (2)]

Fri Sep 13 08:43:35 CEST 2002

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Henk Vreekamp <vreekamp at knoware.nl> wrote:

dat niemand reageert op mijn stelling (n.a.v. commentaar Susan Sontag in
NYT) dat de komende Irak oorlog een metaforische is, in plaats van een
'echte'.
(knip)
Blijft natuurlijk wel staan - en dat was een kern in Bush' toespraak tot de
UNO - dat de Veiligheidsraad over zich heen laat gaan dat Saddam 56 moties van
diezelfde VR naast zich neer heeft gelegd. Kortom, de context voor enig
optreden is er wel, maar de motivatie tot een oorlog vraagt toch wel iets
meer. De Nederlandse steun aan de USA ipv aan de UN vind ik dus voorbarig en
disproportioneel.

En wat zegt de TK-fractie?
----

Dit zegt de Tweede-Kamerfractie (van de website):

05-09-2002 - Dankzij D66 en PvdA heeft er op 5 september een debat plaats
gevonden in de Tweede Kamer met de Minister van Buitenlandse Zaken, Jaap de
Hoop Scheffer, over een mogelijke oorlog tegen Irak. D66 wijst een eenzijdige
actie van de Amerikanen voor een aanval op Irak af. " D66 meent dat het
internationale recht met voeten zou worden getreden als Amerika militair zou
optreden zonder een duidelijke daavoor expliciet ruimte scheppende uitspraak
van de Veiligheidsraad", aldus de Thom de Graaf. 

Bijdrage van fractievoorzitter Thom de Graaf in het spoeddebat over een
mogelijke aanval op Irak

We spreken vandaag over een mogelijke oorlog tegen Irak, volgens minister De
Hoop Scheffer vorige week nog een zuiver hypothetische zaak, maar hij was
ongeveer de enige op de wereld die dat zo zag. Mogelijk is allang
waarschijnlijk geworden. Daar hoeven we niet de uitlatingen van President Bush
of vice-president Cheney voor na te slaan, maar alleen maar te horen hoe de
Britse premier Blair de afgelopen dagen zijn eigen land +IBM en vooral zijn
eigen partij +IBM voorbereidde op militaire acties waar ook de Britten wellicht
hun aandeel aan zullen leveren.

Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat de fracties van PvdA en D66 twee dagen
geleden om een brief van de regering over Irak moesten vragen. De minister van
Buitenlandse Zaken vond het kennelijk, op het moment dat er in alle
hoofdsteden over niets anders wordt gesproken, zelf niet nodig om contact te
zoeken met de Kamer en draagvlak te krijgen voor een Nederlands standpunt. Dat
standpunt wordt wel volgende week en marge van de Algemene Vergadering van de
VN aan de Amerikanen meegedeeld.
Het debat van vanavond is dus urgent. Ook en vooral omdat de brief van de
minister niet overtuigend is. Niet over het belang van de internationale
rechtsorde, niet over de inbreng van Nederland in EU-verband en niet over de
inschatting van de risico+IBk-s die verbonden zijn aan een al dan niet
gelegitimeerde Amerikaanse aanval op Irak.

Laat ik eerst iets zeggen over het belang van een duidelijk Nederlands
standpunt. Het is evident dat de Amerikaanse regering daar niet echt wakker
van ligt. Maar helemaal relativeren moeten we het niet. Nederland was een
loyale bondgenoot in de alliantie van de Golf-oorlog, droeg meer dan evenredig
bij aan de Kosovo-acties en levert in de strijd tegen het internationaal
terrorisme sinds vorig jaar een stevige bijdrage. Zowel in NAVO als in
Europees verband mag de stem van Nederland worden gehoord en dat gebeurt ook.

Dat de Verenigde Staten zo nu en dan kriegel worden van de opstelling van de
Europese partners heeft, denk ik, minder te maken met de opvattingen als
zodanig als wel met het gebrek aan eenheid binnen Europa en met het gebrek aan
eigen capaciteit om waar nodig als een politieke en militaire eenheid op te
treden. Een zo groot mogelijke eenheid binnen de EU over Irak is daarom
belangrijk. Nederland mag dat niet alleen aan de grote landen overlaten.

De wel erg oppervakkige brief van de minister van Buitenlandse Zaken getuigt
niet van een duidelijk en consistent standpunt van de regering. In de eerste
plaats wil ik van de minister een toelichting hebben op zijn stelling dat er
geen enkele twijfel over bestaat dat Irak is doorgegaan met de ontwikkeling
van massavernietigingswapens en dat die een re+AOs-le dreiging vormen. Dat is nu
net iets dat we niet weten, maar alleen vermoeden omdat de inspectie daarvan
wordt geblokkeerd. Hoe kan de minister nu zeggen dat onverwijld de
wapeninspecteurs weer moeten worden toegelaten om te controleren als hij zelf
het bewijs daarvoor al in handen heeft? Wil hij dat bewijs dan ook hier
presenteren?
Natuurlijk geldt ook voor D66 dat de weigering van toelating van de UNMOVIC
een zwaar vermoeden voor die aanwezigheid betekent, maar het gaat hier om de
zorgvuldige volgorde. 
Die volgorde is van groot belang voor de legitimiteit van een eventuele
militaire actie. Het gaat nu om het uitoefenen van druk op Saddam Hoessein om
de VN-resoluties onvoorwaardelijk uit te voeren. Pas als is vastgesteld dat
die druk niet werkt, kan militaire actie worden overwogen om de naleving van
de resoluties af te dwingen. Het is de vraag hoe dit nieuwe kabinet aankijkt
tegen de internationale rechtsorde en de legitimerende werking van de
Veiligheidsraad. Ik mag aannemen dat de minister zorgvuldig geschreven heeft.
Maar wat staat er dan over? Ik citeer:

+IBw-Een dergelijk militair optreden zou, zowel in de regio als daarbuiten het
gewenste politieke draagvlak kunnen verwerven door een nieuwe VR-resolutie
terzake. De regering acht een dergelijke resolutie wenselijk.+IB0

Hier kan ik niets anders uit lezen dan dat minister De Hoop Scheffer een
VR-resolutie alleen ziet als een opportuun instrument om het draagvlak in de
wereld voor een Amerikaanse militaire aktie groter en breder te maken. Het is
dus geen legitimiteitsvraag voor hem, maar een opportuniteitsvraag. Anders
gezegd: als er in de regio en daarbuiten al genoeg draagvlak was, zou een
VR-resolutie overbodig zijn. De minister vindt een VR-resolutie dan ook niet
noodzakelijk, maar alleen wenselijk. 
De minister zal dat moeten toelichten. Wat is in zijn visie dan de rechtsgrond
voor een militaire aktie als dat niet noodzakelijk een nieuwe VR-resolutie is.
De VR-resoluties uit 1991 of de resoluties die oproepen tot de terugkeer van
de wapeninspecteurs? Ik kan me dat niet voorstellen. Ook een beroep op art. 51
Handvest VN voldoet niet, het gaat immers om een preventieve actie en niet om
zelfverdediging.
D66 meent dat, nog los van de wenselijkheid van optreden nu, het
internationale recht zwaar in verlegenheid komt als Amerika militair zou
optreden zonder een duidelijke daarvoor expliciet ruimte scheppende uitspraak
van de Veiligheidsraad. Wij vinden dan ook dat juist Nederland als
vestigingsplaats van het internationaal Hof van Justitie, van het ICC en
andere internationale juridische organen, daar binnen en buiten EU-verband op
zal moeten wijzen. 

Legitimiteit en wenselijkheid is niet hetzelfde. Niet alleen de formele
rechtsgrond is van belang maar ook de proportionaliteit van het optreden, de
effectiviteit, het doel daarvan, de risico+IBk-s voor de burgerbevolking en,
niet in het minst, de gevolgen van de aktie voor de stabiliteit in de regio en
in de gehele wereld. Mijn fractie maakt zich over dat laatste zeer grote
zorgen. 
Draagvlak voor een oorlog tegen Irak lijkt in de regio maar ook daarbuiten
maar mondjesmaat aanwezig. In politieke zin zijn zelfs de Verenigde Staten
zelf geen eenheid. De vroegere veiligheidsadviseur van President Bush sr.,
Scowcroft, wijst militaire actie op dit moment af. Kissinger, Holbrooke, ze
zijn allemaal zeer terughoudend. Zij wijzen er terecht op dat het medicijn wel
eens erger kan zijn dan de kwaal. 
In de eerste plaats omdat de internationale alliantie tegen het terrorisme,
die vorig jaar zo krachtig werd gesmeed, ogenblikkelijk kan en zal breken. En
juist die alliantie was toch sinds 11 september de eerste prioriteit van de
westerse wereld. Anders gezegd: wat zetten we in de waagschaal? De oorlog
tegen Irak gaat immers niet om Al-Quaeda, maar om de bedreiging van
massavernietigingswapens. 
In de tweede plaats omdat de buitengewoon kwetsbare situatie in het
Midden-Oosten onder een onaanvaardbare druk komt te staan, waarvan de effecten
niet zijn te overzien. Om de woorden van bondskanselier Schr+APY-der te
gebruiken: het Midden-Oosten heeft een nieuwe vrede nodig, geen nieuwe
oorlog.
De Arabische Liga verklaart vandaag dat een aanval op Irak de poorten van de
hel zal openen. Zelfs onder aftrek van de bekende retoriek, blijft er toch een
ernstige waarschuwing over.

Ik vind het onvoorstelbaar dat de minister in zijn brief deze mogelijke
effecten absoluut niet bespreekt en dus kennelijk ook niet betrekt bij zijn
standpunt. Terwijl dat nu juist een van de meest wezenlijke vragen is. Ik
vraag de minister nadrukkelijk om hier op in te gaan.

D66 komt vooralsnog tot de conclusie dat de argumenten voor een oorlog van
Amerika, al dan niet ondersteund door andere landen, tegen Irak voorlopig niet
opwegen tegen de ernstige risico+IBk-s voor de stabiliteit in het Midden-Oosten
en voor de internationale anti-terrorisme-alliantie. Bovendien menen wij dat
een preventieve aanval op Irak nu geen enkele rechtsgrond heeft. Ik wil er
geen misverstand over laten bestaan: het regime van Saddam Hoessein is moreel
onaanvaardbaar en zeker bedreigend. Mijn fractie bestaat niet uit pacifisten
die vinden dat je nooit mag optreden, integendeel. Maar voorlopig heeft het
Amerikaanse avontuur meer weg van een wilde aktie dan van een bezonnen daad.
Nederland mag daar niet zo maar achter aan lopen. 
**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********