Rechtsbescherming burger verdwenen?

[Martin Lentink]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Medelijsters,

Onlangs is een boek verschenen van e hand van Prof. Antoine Tak van de UvM. Een lijvig en ook prijzig boek (€ 115,-) dat ik dus nog niet gelezen heb. 
Maar het schijnt dat hij daarin een aantal conclusies trekt waarvan ik me afvraag of (1) we daar als d66 niet iets mee kunnen, en (2) hoe u allen daarover denkt.

Ik citeer een artikel hierover dat ik van het net heb geplukt, en dat naar ik meen oorspronkelijk in het Limburgs Dagblad o.i.d. is verschenen:

"Op het oog heeft de Nederlandse burger via een stelsel van bezwaar- en beroepsprocedures de kans zijn recht te halen. In de praktijk blijft daar volgens Tak niets van over.
Om te beginnen heeft bestuursrechter en/of de Raad van State volop mogelijkheden de indiener "niet ontvankelijk" te verklaren op grond van procedurefouten. Bovendien zit de weg die de bezwaarmakende burger moet volgen volgens Tak vol juridische valkuilen die alleen een "geroutineerd en gespecialiseerd rechtspleger " weet te vermijden. Is die horde genomen dan volgt een nieuw obstakel. De bestuursrechter kijkt alleen naar het algemeen belang waarop de overheid als het goed is haar besluiten baseert.
Daartegen trekt de individuele burger, ook als hij vanuit zijn positie in zijn recht staat, altijd aan het kortste eind.
Zelfs als de burger gelijk krijgt is het maar de vraag of hij daar iets mee opschiet. Formeel kan bestuursrechter of Raad van State een bestreden overheidsbesluit vernietigen. Maar, zegt Tak, de overheid mag dan een nieuw besluit nemen dat vaak verpakt in een ander juridisch jasje - inhoudelijk gewoon hetzelfde is en vervolgens wél door de rechters wordt geaccepteerd Zeker bij de Raad van State, volgens Tak "een vazal van de kroon", kan die overheid altijd rekenen op een herkansing. Soms zelfs meer dan eens. En als de nood aan de man komt, is er nog altijd het - volgens Tak "bedenkelijke" - ultieme wapen van de wetswijziging. Desnoods met terugwerkende kracht."

Naar mijn waarneming begint dit eigenlijk al op het gemeentelijk niveau bij de commissie Beroeps- en bezwaarschriften, waar de burger te maken krijgt met dezelfde raadslieden en ambtenaren die de beschikking, waartegen de burger zich verweert, even tevoren hebben voorbereid en aangenomen. Ik ben te weinig rechtskundig onderlegd om een uitsproaak te kunnen doen over de RvS.

Voorts (begin citaat):
" Alweer een illusie minder: als puntje bij paaltje komt, heeft de burger die in conflict is met de overheid geen poot om op te staan?
Tak: "Helemaal correct. In Nederland kan een burger alleen in verzet gaan, tegen een besluit. Als je je daardoor in je recht voelt aangetast, ben je kansloos. In Europa, kan dat wel. Volgens artikel 6 van het Europees Verdrag kun je naar de rechter stappen als je je in je recht voelt aangetast.
Een besluit impliceert een algemeen belang. Dan leg je als burger dus per definitie het loodje. Dat zegt de Raad van State ook altijd. Alleen de overheid mag belangen tegen. elkaar afwegen, alleen de overheid mag keuzes maken. De rechtspraak moet daar buiten blijven."

Beschikt u over cijfers die uw stelling van de kansloze burger onderbouwen?
"Jazeker. Tussen 1975 en 1994 heeft de afdeling rechtspraak van de Raad van State 249 keer op inhoudelijke gronden een protesterende burger in het gelijk gesteld. De rechter had daarin een ander oordeel dan de overheid.
Na 1994 is dat nog precies nul keer voorgekomen. De rechter controleert in feite alleen nog of de overheid procedurefouten heeft gemaakt. Daar komt bij dat de overheid tijdens de behandeling nog mag aanvullen en wijzigen. De burger mag dat niet.

"Is het burgerverzet tegen vuilverbranders van Enci in Maastricht en Nuon Power in Buggenum dan tot mislukken gedoemd?
"Nee, dat is juist het gekke. In deze gevallen gaat het niet om het recht of belang van individuele burgers. Het zijn actiegroepen die opkomen voor groepsbelangen, zeg maar onderdelen van het algemeen belang. Omdat ze zich vaak opstellen als pseudo-overheidjes die zich bezighouden met het algemeen belang, boeken ze nog wel eens succes. Dan kan met succes bijvoorbeeld een milieubelang worden afgewogen tegen het belang van een autoweg."

Hoe beoordeelt u zo'n noodwet waardoor Binnenlandse Zaken naar eigen inzicht in woonwijken vijftig meter hoge zendmasten mag plaatsen?
"Die wet past precies in het beeld van de kansloze burger. Volgens, de gedachtengang van de overheid moet een buurman die ergens aantoonbaar last van ondervindt, niet zeuren. Dan wordt in Den Haag gewoon de verguriningsplicht afgeschaft.
Eerder is ook bij Schiphol en de Westerscheldetunnel alle rechtsbescherming van individuele burgers afgeschaft. Niet alleen de Raad van State, ook de wetgever is daar mee bezig. De burgerlijke rechter wordt in Nederland steeds meer buiten spel gezet."

Is de wereld van Kafka werkelijkheid geworden, of is er nog hoop?
"Ik weet niet of dat de wereld van Kafka is, maar we zijn verworden tot een mechanische mierenmaatschappij die uitsluitend bezig is met welvaart. We denken dat het goed gaat niet onze samenleving als we de patronen blijven volgen om die welvaart veilig te stellen. Er zijn geen prikkels meer die erin slagen deze mechanische mieren van hun pad af te brengen, zelfs geen wetenschappelijke". 

Er is geen hoop meer..
"Ik ben zéér pessimistisch. In dit land bestaat geen effectieve rechtsbescherming van de burger door een onafhankelijke, onpartijdige rechter. In juridische termen leven we daarom niet in een rechtsstaat, maar in een dictatuur. Een fluwelen dictatuur, zo u wilt. Ik zie dat niet meer veranderen.""



Einde citaat.



Ik hoorde een tijdje geleden een interview op Radio 1 met deze Twan Tak en aangezien ik net, bij mijn herlezing van Rousseau's Maatschappelijk Verdrag weer was toegekomen aan de tegenstelling tussen algemeen en bijzonder belang, vroeg ik me af of wij hier niet een visie op zouden moeten ontwikkelen. De vraag stellen is 'm beantwoorden.....





ben benieuwd naar de reacties....







Martin Lentink

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********