Rechts/ links: maar wat te doen?

[Erik van Buiten]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste Wim en Henk (en andere lijsters),

Dank voor jullie analyses. Ik betwijfel of rechts en links nog zinvolle
aanduidingen zijn voor politieke bewegingen, behalve dat het oude vertrouwde
begrippen zijn, die snel duidelijk maken wat er bedoeld wordt. Als we echt
willen begrijpen waarom de trend naar rechts gaande is, zullen we serieuzer
moeten kijken naar de achtergronden.

Wat mij opvalt is dat we in vrijwel het hele Westerse deel van de wereld een
verandering naar conservatieve, rechtse partijen zien. Waar in de jaren'90
de linker-georienteerden regeerden (Blair, Schroder, Kok, Clinton, Jospin)
zien we nu dat de conservatieven/anti-overheidsdenkers de bovenstroom
voeren. Dit is al het geval in de VS, Australie, Oostenrijk en in Zuid
Europa, maar je ziet deze opkomst ook in bv Duitsland, Nederland en
Engeland. Rechts komt weer terug op het niveau waar ze in de jaren'80 ook
zaten. Kan iemand mij duidelijk maken dat ik onzin praat als ik een
trendmatige politieke beweging zie van steeds ongeveer een decennium?

Volgens mij komt deze behoefte aan verandering bij de kiezer voort uit een
permanente onvrede over de regering. Een regering kan nooit alles waarmaken
wat ze beloofd, heeft uit politiek opportunisme voor bepaalde onderwerpen
een blinde vlek/dovemansoren en verliest naar verloop van tijd aan ambitie
en vernieuwingsdrang. Macht corrumpeert immers, maar smaakt vooral naar
meer. Fouten worden dus niet ruiterlijk erkend, opstappen is taboe en een
minister vervangen is politiek not-done geworden. We houden elkaar liever
het handje boven het hoofd. Dit klinkt veroordelend, maar is nu eenmaal een
fact of politics (goed engels, jongens?). Ook D66 is aan deze wetmatigheden
niet ontkomen. We hebben zelf niet durven offeren, maar ook andere
coalitie-partijen gesteund in het vasthouden aan het pluche. En dat vooral
omdat het zo verrotte moeilijk is om wetmatigheden te veranderen. Dat vraagt
lef, discipline en doelgerichtheid (lange termijn). Maar korte
termijn-doelen maken dat deze wetmatigheden niet van binnen uit veranderd
worden.

Gevolg is dat de emoties van burgers rond bijvoorbeeld de zorg, veiligheid
en mobiliteit genegeerd worden. Door de VVD, PvdA, maar ook door D66!
Borst, Korthals en Netelenbos worden beschermd, en de burger baalt hiervan.
Niet omdat ze bloed willen zien, maar omdat de regerende partijen de roep om
verandering bij de verantwoordelijken niet gehonoreerd zien worden. De
burger voelt zich genegeerd en krijgt dus oog voor alternatieven. Bij ons is
dat Fortuyn, bij de Duitsers is dat Stoiber en in Italie is Berlusconi al
gekozen. Mensen die met veel geluid en een gelikte presentatie de onvrede
kunnen mobiliseren.

Uitgaande van de politieke trends die per decennium veranderingen brengen in
de politieke voorkeuren, moeten we rekening houden met een lastige tijd,
maar ook weer mogelijkheden voor de toekomst. Rond 2010 staat de kiezer
immers weer te schreeuwen om vernieuwing! Willen ze af van die kille
anti-overheidsdenkers. Willen ze dat de overheid weer dienstbaar is naar de
burgers. Willen ze een redelijk alternatief. En daar liggen de echte kansen
voor D66. Niet nu alleen een beetje opportunistisch links en/of rechts
meelullen om een paar zeteltjes meer binnen te halen, maar D66 moet zich
voorbereiden op de volgende verandering. Er moet dus een goede gefundeerde
campagne komen, die de basis legt voor de toekomstige rol van de partij,
over 4 of 8 jaar. En dan kunnen we echt successen boeken. Maar dat vereist
een lange-termijn stratgie en regie voor de toekomst.

Kan dat? Kan D66 een regie voeren naar de toekomst? Lastig. Van Mierlo bleek
begin jaren'90 perfect te kunnen appeleren aan de behoefte aan verandering.
Met een redelijk verhaal, maar duidelijk gericht op ondermijning van de
natuurlijke rol van het CDA. Een politiek meesterwerk. Maar de partij was
niet klaar voor dat succes. Het succes van Van Mierlo kom door de partij
nauwelijks ingevuld worden. 24 zetels en veel kamerleden waar we meer last
van hadden, dan genoegen. Ook in het denkwerk (bestuur, fractie, SWB) was
onvoldoende structuur om een duidelijk profiel op te bouwen. En Van mierlo
gaf geen leiding aan het opbouwen van die politieke lijn. Een politieke
blunder 1e klas van de Meester. Helaas vulde niemand de leegte in. In de
schaduw van de Meester bleek weinig te groeien.

Volgens mij moeten we hieruit leren dat een stevige partij meerdere pijlers
heeft. Meedere personen die leiding geven aan meerdere processen in de
partij.
Ook op deze lijst is de fixatie op Thom's doen en laten groot. Prima, hoor,
maar als we onze toekomst in handen leggen van Thom alleen, maken we als
partij-leden zelf de grootste blunder. Een stevige partij wordt gedragen
door een groep mensen in bestuur, fracties, PC die elkaar scherp houdt,
elkaar op de flikker geeft als nodig, en vooral elkaar opstuwt naar betere
resultaten op de lange termijn. Als die focus in de partij ontbreekt,
ontstaan bedrijfsongelukken zoals het stemadvies van Wijers. Als de
politieke lijn duidelijk is, en de personele behoeften daarvoor duidelijk
zijn, dan weet iedereen in de partij wat we gaan doen, en wie daarvoor nodig
zijn. De partijleden zijn nu in verwarring over onze lijn, dus een grote
kans dat de kandidatenlijst volgende week die verwarring zichtbaar maakt. Ik
hoop dat de uitkomst van de interne verkiezing voldoende basis geeft om een
heldere lijn te gaan bouwen. We kunnen kiezen voor opportunistische
D66-kandidaten die primair hun eigen lijn kiezen, en de partij meer als
bijzaak zien en niet als fundament. Maar als de leden hier zelf voor kiezen,
zegt dat dan meer over de kandidaten, of over het fundament?

Groeten en bedankt voor de aandacht,

Erik van Buiten



-----Original Message-----
From: Wim Rampen (thuis) [mailto:w.rampen at planet.nl]
Sent: Monday, January 28, 2002 9:24 PM
To: Henk Minnaert; d66 at nic.surfnet.nl
Subject: Re: Rechtsaf! en links bijsturen (een analyse)


REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Henk,

Prima analyse. Ik steun je volledig in de gedachte dat de beweging naar
rechts er één is die we, hoe vervelend ik dat ook vind klinken, zullen
moeten accepteren. Ook je oplossing voor links (kritische begeleiding van de
draai naar rechts) spreekt me aan. Tegelijkertijd kan ik me voorstellen dat
er menigeen is die deze beweging naar rechts met afschuw aanschouwt.
Menigeen dient zich dan ook af te vragen wat het precies is dat deze afschuw
veroorzaakt. Is het de tendetieuze manier van discussiëren of orakelen van
deze of gene?; is het angst voor verandering van hetgeen we hebben bereikt?;
of is het angst voor wat het volk allemaal lijkt te willen en vooral niet te
willen?
Uit reacties in deze lijst maak ik op dat het wellicht een combinatie is van
allen, waarbij de laatste enigzins de boventoon lijkt te gaan voeren. (ruk
naar rechts/amerikanisme/eigenbelang etc).

In de angst voor het laatste schuilt mijns inziens direct het gevaar voor
een belangrijk grondbeginsel van onze partij: Democratie.
Je stelt het juist, Henk, als je zegt dat D66 de partij moet worden/zijn die
kritisch de waarden van democratie, rechtsstaat en open samenleving
verdedigt. Ik wil hier zelfs aan toevoegen: ongeacht welke uitkomst het
democratische stelsel voortbrengt. (Thom de Graaf pakte deze rol overigens
zeer aardig op in zijn discussie met Balkenende in Het Buitenhof afgelopen
zondag).

Mij persoonlijk maakt het weinig uit wat de uitkomst is van een
discussie/debat/verkiezing/referendum, zolang het maar zeker is dat dit
proces eerlijk is verlopen, dat iedereen zijn zegje heeft kunnen doen en dat
de regels vooraf duidelijk zijn vastgelegd en uitgelegd. D66 zal meer dan
tevoren moeten duidelijk maken dat het niet netjes is om de rente op
leningen die in het verleden zijn aangegaan niet meer aftrekbaar te maken,
ongeacht het feit dat D66 voorstander zou kunnen zijn van het niet
aftrekbaar zijn van deze rente. D66 moet duidelijk aangeven dat een
correctief referendum niet het doel bereikt als er geen bindende uitslag is.
D66 zal ook moeten aangeven dat een referendum met betrekking tot de keuze
voor Plan A of Plan 1 geen goed instrument is om betrokkenheid bij de
burgers te bewerkstelligen. D66 zal scherp moeten blijven op de wijze waarop
onze rechtstaat wordt vormgegeven, op de wijze waarop omgegaan wordt met
privacy-gevoelige gegevens en op de wijze waarop bewijsvergaring plaatsvindt
in justitiële onderzoeken. D66 moet doofpot-sessies aan het licht brengen en
afkeuren (ook als het eigen bewindslieden of bevriende bewindslieden
betreft). D66 zal ook meer moeten benadrukken welke gevolgen keuzes van
andere partijen/personen hebben voor deze waarden. Misschien moet je wel tot
de conclusie komen dat D66 wat minder tolerant moet worden..

D66 mag zich wat mij betreft ook nog meer richten op het vereenvoudigen van
procedures en processen en het inzichtelijker maken ervan. Want waar de
Nederlander een hekel aan heeft is volgens mij niet zo moeilijk: stroperige,
ondoorzichtige besluitvormingsprocedures en onvoldoende gehoor/zeggenschap
in zaken die hem echt raken.

In ruil voor de waarborging van deze waarden zal D66 ook meer moeten
berusten in de uitslag van het democratische proces; de maatschappij,
tenslotte, krijgt wat zij verdient....ook al is dit "Pimsalabim"

Wim Rampen
  ----- Original Message -----
  From: Henk Minnaert
  To: d66 at nic.surfnet.nl
  Sent: Monday, January 28, 2002 2:57 PM
  Subject: Rechtsaf! en links bijsturen (een analyse)


  REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
  Beste lijsters,

  Wat ga ik stemmen? Verkiezingen zijn jaren niet zo spannend en interessant
geweest, inclusief de verkiezingsstrijd en de verschuivingen in het
politieke landschap. De ene na de andere politieke partij gaat `rechtsaf'.
Dit is niet zo verwonderlijk, want er is geen geloofwaardig `linksaf'
voorhanden op dit moment. Bovendien onmogelijk. De samenleving is reeds
links teveel doorgeschoten en vraagt om een beweging naar rechts. Wat links
op dit moment het beste kan doen is de draai naar rechts kritisch begeleiden
en zich herbezinnen (m.n. op kwesties die nu door rechts worden opgepakt).
Het is aan rechts op dit moment om politiek te handelen.

  De tijd vraagt om een draai naar `rechts', dat wil zeggen: meer aandacht
(ook daadwerkelijk) voor orde en gezag, voor rechtshandhaving, voor strijd
tegen illegaliteit en criminaliteit, voor waarden, normen en tradities, en
voor een bevestiging van de eigen identiteit als onze samenleving als
Nederlands, Europees en Westers. Gedoogcultuur en tolerantie zijn mooie
zaken, maar tonen zich op dit moment van hun minder mooie kant. Tolerantie
is vrijblijvendheid geworden en excessen laten zien dat we zijn
doorgeschoten. Dat geldt ook voor de multiculturele samenleving (als
samenlevingsconcept): op dit moment staat zij voor waarden-loosheid, voor
desoriëntatie en voor uiteenvallen, disharmonie en conflict.

  Politiek en intellectueel komen op dit moment de meest interessante
geluiden van rechts: Balkenende (CDA), Pim Fortuyn (LN) en CU. In wat zij
zeggen wordt duidelijk wat er op dit moment aan de hand is. Dat maakt dat
zij recht van spreken hebben en ook worden gehoord. Niet vreemd dus dat zij
stemmen zullen winnen. Met hun opvattingen en posities articuleren zij de
leesbaarheid van de huidige situatie.

  Links heeft op dit moment weinig zinvols te melden, of het moet kritisch
zijn vanaf de zijlijn, zoals Marijnissen van de SP. Van PvdA en van
Groenlinks hoor je op dit moment slechts vage verhalen die niet iets
duidelijk maken, behalve dat ze de gevestigde orde willen voortzetten, met
hier en daar een bijstellinkje. Niet geloofwaardig dus. Veel kiezers zullen
op PvdA en Groenlinks stemmen, niet omdat die partijen interessant zijn in
hun politieke stellingnames, maar omdat die kiezers niet op rechts willen
stemmen.

  Er zijn twee partijen die nog geen duidelijke positie hebben gekozen in
deze Post-paarse situatie: VVD en D66. Alhoewel, in de VVD begint het
rechtse geluid aan kracht te winnen. Heel begrijpelijk, maar tamelijk laat.
De VVD zal nog de juiste toon moeten vinden. (Wat dat betreft heeft het CDA
met Balkenende geluk: iemand met gedrevenheid, brains en visie, wat je er
ook van vindt. Het beste dat het CDA na De Hoop-Scheffer heeft kunnen
overkomen.)

  D66 dreigt de verpersoonlijking te worden van de pragmatische en
`waarden-loze' lauwheid van Paars (zeker de tweede helft). Voor PvdA en VVD
is het nu heel slim om veel van Paars II op het conto te laten of te
schrijven van D66; dan kunnen die partijen zich anders profileren, door zich
van Paars te distantiëren, en het zal D66 slechts windeieren leggen om zich
te beroemen op de successen van Paars: weinig mensen die dat zal motiveren
om D66 te kiezen.

  D66 zal niet meegaan naar rechts; weinigen in de partij die daar voor
voelen. Bovendien is de concurrentie al groot wie het meest aantrekkelijk
rechts is: CDA, CU, VVD of LN. Wat dan wel? D66 zal z'n pragmatisme moeten
opgeven en zal de partij moeten worden die de komende tijd kritisch de
waarden van democratie, rechtsstaat en open samenleving verdedigt. Dat zal
nodig zijn in de komende periode waarin rechts de politiek zal domineren.
Alleen zo kan D66 zich profileren in de huidige turbulenties. Zij zal in
haar heroriëntatie `11 september' een belangrijke plaats moeten geven, niet
expliciet, maar wel als referentie voor ontwikkeling van een eigen visie.

  De slingerbeweging van de politiek slaat de komende tijd onvermijdelijk
door in rechtse richting. Niet vanwege populisten zoals Fortuyn. Zij
articuleren en geven vorm aan een reactie op ontwikkelingen die in de
samenleving zelf reeds wordt gevoeld. In die zin verdienen zij inderdaad de
naam `populist': zij hebben een goed zintuig voor wat er gaande is. Het
politieke establishment toont zich al enige tijd visueel en auditief
gehandicapt voor wat er leeft `onder het volk'. De samenleving is links
doorgeschoten en vraagt om een rechts antwoord. Wie dat niet wil zien doet
aan wensdenken.

  We zullen moeten accepteren dat de tijdgeest niet meer linksgestemd is.
Links zal zich op moeten maken voor oppositie en kritiek. Verdachtmakingen
aan het adres van rechts zal de positie van links niet redden. (Bijvoorbeeld
door Fortuyn c.s. af te schilderen als `fascisten' of (troetel)nazi's. Het
enige wat daarmee bereikt wordt is dat `fascist' op een gegeven moment geen
scheldwoord meer is.) De verschuiving naar rechts is geen kwestie van
partijen en politici, maar van ontwikkelingen in de samenleving en reacties
daarop.

  Op wie te stemmen? Voor mijzelf geldt dat ik de huidige verrechtsing in de
politiek niet verwelkom, maar wel begrijpelijk vind. Kritisch volgen en
links bijsturen lijken mij de belangrijkste optie. Het zal een tijd duren
voordat het politieke tij weer keert, richting links. Tot die tijd zijn
anderen aan zet. Wat ik ga stemmen weet ik nog niet. Het zal erg afhangen
van ontwikkelingen de komende maanden, en met name hoe partijen zich zullen
gaan profileren. Verder ben ik benieuwd naar politici die durven te
handelen.

  Voor rechts én links geldt dat politiek bedrijven niet slechts een kwestie
is van beantwoorden aan verwachtingen; het komt aan op handelen, d.w.z. de
moed hebben om daden te stellen en iets in gang te zetten, ook wanneer de
uitkomst ervan onzeker is en het effect van handelen niet voorspelbaar. Van
politici verwacht ik dat ze zullen handelen en niet slechts uitvoerders zijn
van programma's. (Daarvoor hebben we ambtenaren.) Ook al is het tij
rechtsgestemd dat verhindert niet dat ook linkse politici het vermogen
blijven houden te handelen. Ik ben benieuwd wie daartoe de moed heeft.

  Ik blijf links denken en ook stemmen, maar ik zou niet weten wat een
constructief links antwoord is op de huidige situatie. Dus zal mijn stem
vooral kritisch zijn.

  Met vriendelijke groet,

  Henk Minnaert









----------------------------------------------------------------------------
--
  Get your FREE download of MSN Explorer at http://explorer.msn.com.
  ********** Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
(D66 at nic.surfnet.nl). Aanmelden: stuur een email naar
LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 Afmelden:
stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen:
SIGNOFF D66 Het on-line archief is te vinden op:
http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html **********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
(D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op:
http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********