Instortende Twin Towers, een botsing van beschavingen?

Thu Sep 27 02:01:04 CEST 2001

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste lijsters,
Door mijn hoofd spelen al lange tijd een aantal gedachten over het
veranderende wereldtoneel en spanningen tussen de islamitische wereld en het
Westen. Ze zijn door de aanslagen in NY en Washington nog weer explicieter
geworden. Ik leg ze hier voor als hypothese. Het zou natuurlijk kunnen
blijken dat die hypothese niet steekhoudend is.
Met vriendelijke groet,
Dries Boele

............................

Op 11 september werden we opgeschrikt door televisiebeelden van
kamikaze-vliegtuigen en instortende torens van het WTC in New York, en
berichten over duizenden doden. Angst greep om zich heen. Wat heeft dit te
betekenen en in welke richting zouden we een oplossing moeten zoeken?

Analyse van de situatie

De aanslagen in de VS zijn niet alleen te beschouwen als terreuraanslagen
maar ook als oorlogsdaden. Moslim-extremisten zijn volgens eigen zeggen al
enkele jaren in oorlog met de VS. Osama Bin Laden bijvoorbeeld is hierover
heel duidelijk geweest. Dit is evenwel jarenlang niet serieus genomen door
de VS en andere westerse landen. Het is nu duidelijk geworden. VS-president
Bush heeft de oorlogsverklaring beantwoord.

Het belangrijkste in die oorlog is niet de gerichtheid tégen de VS of het
Westen (zoals wij veelal menen); het is een strijd vóór een bevrijding van
de islamitische wereld. De islamitische wereld wordt vernederd,
geïnfiltreerd en klein gehouden door het Westen, althans in de ogen van veel
moslims. Moslim-extremisten proberen hier verandering in te brengen. Zij
doen dit met middelen die weliswaar veel schade toebrengen aan hun vijand,
maar ook aan hun eigen imago en m.n. aan dat van de Islam en de beschaving
waar zij voor staat. Dit raakt velen, ook de moslims die in Nederland wonen.

Het is van groot belang in dit verband om zich te realiseren dat te zeggen
`ik ben moslim' heel iets anders betekent dan te zeggen `ik ben protestant
of katholiek'. `Protestant' verwijst naar een persoonlijk geloof. `Moslim'
verwijst naar een beschaving waarmee men zich identificeert. `Ik ben moslim'
is dan ook eerder vergelijkbaar met de uitspraak `ik ben Europeaan' of
`westerling'.

De islamitische wereld streeft naar erkenning als grootse beschaving. Zij
heeft het gevoel dat zij die erkenning niet krijgt en wordt gezien als
tweede- of derderangs in de wereld. Er wordt geen rekening gehouden met haar
wensen. De VS meet met twee maten, m.n. in het conflict tussen Israëli's en
Palestijnen (een terugkerend refrein in commentaren vanuit de islamitische
wereld). Ook heeft de VS nog steeds troepen gestationeerd in Saoedie-Arabië
(afgesproken was dat zij die zouden terugtrekken ná de Golfoorlog), wat voor
veel moslims een bezoedeling betekent van de heilige plaatsen aldaar: Mekka
en Medina. Over symboliek gesproken.

Verder wordt het Westen tot zondebok gemaakt van de negatieve effecten van
de sociale en economische veranderingen in de moslimwereld. Om deze
veranderingen moreel en politiek het hoofd te bieden, wordt een beroep
gedaan op de fundamenten van cultuur en samenleving in die landen: de
islamitische beschaving. Deze beschaving heeft een rijk en bloeiend
verleden, tot aan de 16de eeuw ongeveer, toen vervolgens het eens zo
`achterlijke' Westen (wij leefden eerder in de `Middeleeuwen') de overhand
nam. Velen in de islamitische wereld grijpen terug op dat glorieuze verleden
van de eigen beschaving. Men wil die weer tot grondslag maken van het
maatschappelijke, politieke en culturele leven, en daarin ook erkend worden
door de rest van de wereld. De invloed van het Westen (met zijn verdorven
waarden en verderfelijke praktijken) dient daartoe te worden teruggedrongen
en verwijderd uit de islamitische wereld.

In dat streven is Iran een goed voorbeeld. In 1979 hebben radicale moslims
in Iran in praktijk gebracht wat in veel andere landen in de islamitische
wereld gewenst wordt door grote delen van de bevolking. Probleem zijn de
regimes. Behalve dat zij veelal corrupt zijn, proberen die regimes met
strakke en meedogenloze hand de politieke islam vleugellam en monddood te
maken. Gesteund door het Westen. Bijvoorbeeld in Egypte. Bijvoorbeeld in
Algerije. Dit is een andere reden waarom het Westen, met de VS voorop,
gehaat wordt door moslims die verbeteringen verwachten van een samenleving
op islamitische grondslag.

Het doel van degenen die de aanslagen organiseerden lijkt te zijn geweest om
de VS te provoceren tot reacties waardoor moslimbevolkingen zouden
radicaliseren en in verzet zouden komen tegen hun corrupte regeringen,
waardoor de weg vrij zou komen voor een `iranisering' van een toenemend
aantal landen in de islamitische wereld. Het behoedzame optreden van de VS
(tot nu toe) betekent echter een streep door die verwachting.

Oplossingen

De beste oplossing zou zijn dat landen in de islamitische wereld inderdaad
de regeringen krijgen die hun bevolking wil, ook al is dat niet altijd wat
het Westen zich voorstelt bij democratie en vrijheid. Niet alle landen
zullen het voorbeeld van Iran volgen, maar het is niet onmogelijk dat
sommige dat wel zullen doen. Het belangrijkste is dat landen in de
islamitische wereld zelf de historische ervaring maken wat het is om in een
fundamenteel islamitische samenleving te leven. Dit perspectief is nu vooral
een ideaal dat motiveert tot verzet, maar hoe zal dat ideaal in de praktijk
uitwerken?

Zoals nu ook al te zien is in Iran (20 jaar na de revolutie), zal men dan
zelf ontdekken welke ontwikkelingen nodig zijn om in deze tijd te leven.
Niet per se in westerse richting, wel in een eigen, zelfbepaalde richting.
Moslims zullen zelf hun samenleving en cultuur moeten kunnen ontwikkelen, en
wel op islamitische grondslag, als zij dat willen. Het is niet aan ons om
uit te maken hoe zij hun leven willen inrichten. Het Westen zal dus z'n
bemoeizucht moeten inperken.

Naast de op handen zijnde acties tegen Bin Laden c.s. dient dit laatste niet
vergeten te worden. De aanslagen in de VS waren extreme en onmenselijke
uitingen van een op zich gerechtvaardigd verlangen. Het is belangrijk om die
twee zaken te onderscheiden. Zoals ieder mens, ieder volk, iedere cultuur en
beschaving een eigen ontwikkeling willen doormaken en dat recht ook opeisen,
zo wil de islamitische wereld dat ook. Dit dient niet uit het oog verloren
te worden wanneer de wereld, met de VS voorop, ten strijde trekt tegen het
terrorisme.

Het is in het belang van Westen en van de islamitische wereld dat Bin Laden
c.s. worden gestraft voor de gruwelijke aanslagen in de VS. Voor het Westen
is het van belang om een gerechtvaardigd gevoel van wraak te bevredigen en
een gevoel van veiligheid te herstellen. Voor de islamitische wereld is het
van belang om duidelijk te kunnen maken dat Islam niet samenvalt met
terroristische aanslagen zoals op het WTC.

Het is evenwel ook van belang om de islamitische wereld zichzelf te laten
ontwikkelen, en niet per se volgens normen en doelen die door het Westen als
`universeel' worden voorgesteld. Dit is uiteraard van belang voor de
islamitische wereld zelf. En de tijd dringt: grote delen van de bevolking
leven nu een uitzichtloos bestaan.

Het is ook van belang voor het Westen om in te zien dat de islamitische
wereld een eigen dynamiek kent en niet een onderdeel is van een `universele'
ontwikkeling met de VS aan top. De tijd dat het Westen vrijwel de gehele
wereld beheerste (begin 20ste eeuw) is voorbij. Het is tijd geworden voor
differentie: de grote beschavingen op het wereldtoneel (zoals China, Japan,
India, én de islamitische wereld) eisen hun bestaansrecht op náást het
Westen als beschaving. `Verschil' betekent dan niet een hiërarchische
onderschikking, maar een nevenschikkend `anders'.

Als machthebbende partijen in het Westen niet bereid zijn dit in te zien,
dan zullen zij de eigen bevolking bloot stellen aan toekomstige terreur. Zo
vastbesloten als het Westen nu is om de aanslagen in NY en Washington te
wreken, zo vastbesloten zijn grote delen van de islamitische wereld om het
maatschappelijke en culturele leven in eigen hand te nemen, los van
buitenlandse, d.w.z. Westerse inmenging en om te vechten voor zelfrespect en
erkenning van hun beschaving.

Sommigen nemen deze strijd uiterst letterlijk en zoeken het in extreme
strijdmiddelen. De onmenselijke uitwerkingen hiervan (zoals in New York)
zijn echter in niemands belang, ook niet in dat van de islamitische wereld.
Dat neemt niet weg dat die strijd gevoerd wordt en op niet geringe steun kan
rekenen onder de moslimbevolking (wat iets anders is dan officiële
regeringsstandpunten). Oorlog was het al, gelet op eerdere aanslagen tegen
Amerikaanse doelen in het Midden Oosten en Afrika. We hebben nu pas ontdekt
wat dat betekent voor ons.

Het Westen is hardleers en gaat nog vrijwel vanzelfsprekend uit van de eigen
superioriteit, ook in moreel opzicht (denk aan het mensenrechtenvertoog).
Dat niet iedereen in de wereld overtuigd is van die superioriteit is
duidelijk geworden op 11 september. Laten we ons evenwel door de
catastrofaal vervormende werking die uitgaat van die aanslagen niet laten
verblinden: er is meer aan de hand dan terreur door een kleine groep
fanatiekelingen.

Dries Boele

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********