En wat als de VS niet winnen?

Fri Oct 19 14:33:46 CEST 2001

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Van: Henk Vreekamp <vreekamp at knoware.nl>
Datum: dinsdag 16 oktober 2001 18:30
Onderwerp: Re: En wat als de VS niet winnen?

Beste Henk,
Hieronder enkele reacties op je `duplieken'. Beetje laat, kon niet eerder.
Ik heb de rest maar laten staan omwille van de samenhang.

----------------------

>Henk Vreekamp:
>Is het niet juister om te constateren dat Israel niet 'een van ons' is,
maar
>steeds meer een land dat steeds meer gaat lijken op omringende landen? Dat
>de enige band met Het Westen nog haar technologisch-militair overwicht is?
>
>DB:
>Laten we het hen zelf vragen. De Israëli's die ik ken voelen zich voor
alles
>verbonden met het Westen. Wanneer we Israël aan z'n lot overlaten, zal het
>inderdaad steeds meer gaan lijken op omringende landen, maar willen
>Israëli's dat ook? M.i. is het veel beter om Israël, als het dat wil!, te
>verdedigen als een Westers land, maar dan zal het zich ook moeten gedragen
>als een Westers land.
>

Dupliek: Kijk wat de joden (Israelis wonen in Israel) hier in het Westen
vinden, lijkt me hooguit relevant om de sterkte van hun lobby te meten.
Kijken we naar wat er in de staat Israel zoal beweegt, dan kies ik toch voor
mijn optie: sociaal-culturele convergentie met omringende landen daar.
Alleen de lokale wetenschap en Das Militaer springen er nog uit als Westers.
Maar het fanatisme in de bezette gebieden, de wijze van regeren zijn al
geheel Oosters.

DB: Ik was in juni in Israël, heb er met veel Israëli's (en Palestijnen)
gesproken. De fanatici in de bezette gebieden, de kolonisten, bepalen in
grote mate ons beeld van Israël, maar mijn indruk is dat veel Israëli's dat
fanatisme niet delen. Het zou wel eens kunnen dat een meerderheid van de
joden in Israël, evenals een meerderheid van de Palestijnen, akkoord zouden
gaan met een oplossing die nu wordt voorgesteld door Bush, Blair, Kok, etc.
Ik heb de hoop nog niet opgegeven, wat betreft meerderheden van beide
bevolkingen daar, àls er naar hen ligt.
Om een bevredigende oplossing te bewerkstelligen lijkt het me het beste dat
VS en EU Israël gaan beschouwen als een Westers land, zich er ook solidair
mee verklaren, het verdedigen (wat ze in feite al doen) én eisen dat Israël
dan ook zich gedraagt als een Westers land.
De neutraliteit van VS en EU in het conflict tussen Israël en Palestijnen is
schijn, zoals Arabische landen ook telkens duidelijk maken. Beter om die
vermeende neutraliteit dan ook op te geven en zwaarwegende consequenties te
verbinden aan solidariteit met Israël.

>HV:
>Zou het niet zo kunnen zijn dat de huidige extremistische reacties in de
>Arabische landen en Indonesie juist de moslims in het Westen nog meer en
>sneller zal losweken van hun voormalige vaderlanden?
>
>DB:
>Ik zie daar geen aanwijzingen voor, eerder het tegendeel, zeker nu ook het
>verzet in het Westen toeneemt. Misschien heb ik iets gemist, maar in de
pers
>heb ik moslims in het Westen voor alles solidair horen zijn met hun
>mede-moslims in het Midden-Oosten, - hetgeen ik overigens heel begrijpelijk
>vind.
>Zeggen `ik ben moslim' is niet hetzelfde als zeggen `ik ben protestant of
>katholiek'. Dat zou een grote vergissing zijn, gebaseerd op Europese
>ontwikkelingen in religieus bewustzijn (religie geworden tot persoonlijk
>geloof), die we vervolgens universaliseren. `Ik ben moslim' betekent
vooral:
>ik voel mij onderdeel van een beschaving, de islamitische wereld.
>Vergelijkbaar met te zeggen: `ik ben Europeaan, of Westerling'.

Dupliek: Het is curieus dat we in actuele zaken steeds de standaard
vertekening, uitvergroting door de media vergeten. Het machtige medium tv
heeft beelden nodig. Waar niks gebeurt is geen 'nieuws', komen de mensen
niet de straat op, blijven de media weg. Dat gebeurt nu met Pakistaanse
demonstranten. De tv zoomt in op demonstranten, maar als je naar de radio
luistert, blijken het er een paar honderd of een paar duizend te zijn,
blijken veruit de meeste winkels open te zijn etc. Iets dergelijks zal er
waarschijnlijk aan de hand zijn met Westerse moslims: veruit de meesten
komen letterlijk niet in beeld, en daar 'weten' we dan niks van. Dus laat ik
nou es positief wezen: door de morele druk van 11 september, kiest 90% van
de Westerse moslims nog meer voor de verworvenheden van het Westen. De rest
wordt misschien voetbalhooligan of godsdiensthooligan.

DB:
Ik ben er niet zo zeker van dat de meerderheid van de Westerse moslims kiest
voor de verworvenheden van het Westen. Welke verworvenheden?
Dat wil niet zeggen dat de meerderheid van de moslims voor geweld zou zijn.
Wel dat zij solidariteit voelen met de moslims in het Midden-Oosten en dat
zij de (gerechtvaardigde) eisen ondersteunen van islamitische landen aldaar
om zich te ontwikkelen zonder inmenging van het Westen en zijn idealen.
Het gevoel van verbondenheid met de `oemmah' (de wereldgemeenschap van
moslims) is sterk in de islam en dat blijkt met name in tijden van crisis en
conflict.

>HV:
>Getuigt het niet van zinloos anti-Amerikanisme om te denken dat de Yankees
>ook niet beseffen dat ze hun targets nooit maximaal zullen bereiken?
>
>DB:
>Ik weet niet of `zinloos anti-Amerikanisme' op mij staat, maar zo
>anti-Amerikaans ben ik niet. Ik heb wel kritiek op de Yankees, maar dat is
>eerder uit solidariteit dan uit vijandigheid. (Ik vat kritiek op als een
>uiting van respect.)
>`Nooit maximaal hun targets bereiken' lijkt me zachtjes uitgedrukt, ik denk
>dat het niet meer dan minimaal wordt. Het zou me zelfs niet verbazen als
het
>op een fiasco uitdraait voor VS c.s. Belangrijke vraag is vervolgens: wat
>dan?

Dupliek: Ik geloof dat uitspraken als 'maximaal' of 'minimaal' effect in
deze affaire irrelevant zijn. Ook een 'fiasco' zal een belangrijk effect
hebben: het verdwijnen van een agressief fundamentalistisch regime en een
vrijhaven voor terroristen. Bij 'maximaal' denkt men kennelijk aan
'kruistocht', vernietiging van de islam. Dat mag van mij, als ze dan maar
ook het oudere zusje van de islam, het joods-christelijke geloof, erbij
meenemen...

DB: Ik zie religie niet zo negatief. Iedereen heeft behoefte aan een mate
van existentiële zekerheid, sommigen doen dat door te vertrouwen op het
belang van zelfbeschikking, democratie en burgerlijke vrijheden, anderen
doen dat door te vertrouwen op waarden, rituelen en gemeenschappelijkheid
van een religie. Ik zou een religie niet tot basis van mijn leven maken,
maar ik kan me daarom nog wel voorstellen waarom anderen dat doen.
En: wat motiveert ons tot politiek engagement?
In het Westen heeft het joods-christelijke geloof zijn
maatschappij-engagerende en motiverende rol verloren; het is tot een
persoonlijke aangelegenheid geworden zonder politieke betekenis. Maar dat
betekent nog niet dat religie elders ook die werking kwijt is geraakt.
Politieke islam is een verzetsbeweging, `Allahu Akbar' een strijdkreet. Ik
ben geneigd om te zoeken naar de zaken die tot zo'n verzet motiveren.

>HV:
>Dit weekend besteedde NRC-clumnist Elsbeth Etty haar column aan het
>vulgair-marxistisch denken van onder meer Prins Domkop en zijn premier Kok:
>armoede zou mensen terrorist maken. Waarmee je in feite een groot deel van
>de mensheid, namelijk de armen, nog eens extra in het verdomhoekje zet, zo
>Etty. Kortom, waarom moeten we als een ouderwetse structuralist steeds
>bipolair denken, ook als het om wereldpolitiek gaat?
>
>DB:
>Helemaal mee eens. Het bipolaire denken heeft al enige tijd afgedaan. Sinds
>de Koude Oorlog, zeg maar. De wereld is in snel tempo multipolair aan het
>worden, met de verschillende beschavingen als polen: China, India,
>islamitische wereld, het Westen, etc.
>Echter, hebben we toch niet de neiging om het weer snel bipolair te maken,
>zoals nu: de `hele' wereld tegen de terroristen, of: de islamitische wereld
>versus de rest? Misschien is dat bipolaire toch wel structureel een
gewoonte
>van ons denken, waar we niet zo gemakkelijk van afkomen. Differentiedenken
>(d.w.z. recht doen aan de ander als ander) is niet wat we `van nature'
doen.

Dupliek: Welnee, het bipolaire is altijd al een zinloze mode geweest, ook
voor 1989. Het ontneemt de gelovige zijn strategische visie en tactische
ruimte van het moment, het brengt schuim op de mond. Het is een virus, vaak
herkenbaar aan het taboe om iets ter discussie te stellen. Bijvoorbeeld, dat
domme zwijgen over neoliberale uitwassen binnen D66. Als je even doorprikt,
krijg je rode koppen, verstikte stemmen. Dan zien ze een sceptisch
pragmaticus aan voor 'een communist', of op z'n minst een 'nonconformist',
metafoor voor: ongrijpbaar gevaar. Maar ja, wie is het die van de criticus
zegt dat'ie noncormist is?!

DB: Ik ben het ermee eens dat de wereld nooit bipolair is geweest. (Er
bestond ook tijdens de Koude Oorlog de groep van ongebonden landen!) Maar de
machtsverhoudingen waren wereldwijd wel aan twee kampen op te hangen:
Sovjet-Unie versus VS.
Ik zie die tweedeling als een opsplitsing van de Europese koloniale macht
die begin 20ste eeuw op z'n hoogtepunt was en gezamenlijk het grootste deel
van de wereld als invloedsfeer had. Sindsdien is het tot
een uitsplitsing gekomen: van één (de gezamenlijke Europese koloniale
macht), naar twee (SU versus VS en hun invloedssferen), naar veel (de
verschillende beschavingsgebieden). Beschavings-grootmachten als China,
Japan en India hebben zich reeds `geëmancipeerd' tot zelfstandige
grootmachten die zich steeds minder laten gezeggen door het Westen.
Achterblijver is de islamitische wereld. Zij zoekt zich nu te `emanciperen'
en dat blijkt niet eenvoudig. `Terroristische' landen en groeperingen vormen
de gefrustreerde, fanatieke en rücksichtlose voorhoede.
De emancipatiestrijd van de islamitische wereld op het wereldpolitieke
toneel is moeilijk, m.n. doordat haar economische macht (olie) ook haar
zwakte is: Westerse landen hebben er vitaal belang bij. In die zin is de
olierijkdom van Arabische landen tegelijk hun grootste `pech'. Zonder olie
zou het Westen die landen met rust laten en zouden ze hun eigen ontwikkeling
kunnen doormaken, zoals ook China, Japan en India dat deden. (In die landen
had het Westen niets te zoeken, behalve als afzetgebieden.)

>HV:
>Je bestrijdt het Westers superioriteitsdenken? Waarom zou dat alleen gelden
>voor oorlogvoeren, terrorismebestrijding, mensenrechten of handelspolitiek,
>en niet voor wat jij waarschijnlijk als 'positieve' tegenkrachten ziet: het
>multiculturalisme, ontwikkelingsdenken e.d.?
>
>DB:
>Ik weet niet wat de toekomst van `multiculturalisme' is. Ik heb al langere
>tijd moeite met die term, omdat het een neutraliteit veronderstelt die
>nergens bestaat, ook niet in het Westen. Als we al willen blijven spreken
in
>termen van `multiculturele samenleving', dan is het toch nog voor alles een
>_Europese_ multiculturele samenleving, gebaseerd op een Europese erfenis
van
>waarden, tradities en idealen. Daarmee is die samenleving allerminst
>neutraal te noemen, en terecht. Waarde-neutraal is waarde-loos. Niks dus.
Ik
>ben er ook helemaal voor om daar trots op te zijn, zoals mensen uit andere
>beschavingen trots zijn op hun waarden, tradities en idealen.
>
>Ontwikkelingsdenken zou ik inderdaad wel willen verdedigen, maar dan de
>ontwikkeling van ieder volk, cultuur, beschaving op een eigen manier, en
>niet met doelen die door het Westen bepaald zijn. Ik zie nog niet waarom
dat
>dan getuigt van Westers superioriteitsdenken.

Dupliek: Kennelijk is je mijn kritisch perspectief op multicult ontgaan,
namelijk het elitistisch hegemoniedenken (Gramsci) dat uitgaat van de
intiatiefnemer van de tolerantie, waar de hegemonie wordt herbevestigd door
een bepaald politiek-cultureel initiatief te nemen. Multicult als nieuw
beheersingsmodel, ditmaal vanuit de superieure tolerantie. Door
antiglobalisten ook wel weggezet als 'cultureel racisme'. Multicult is dan
niet 'mengen' of 'naast elkaar leven' van verschillende culturen, niet
'waardenneutraliteit', maar machtsuitbreiding juist op basis van een nieuwe
moraal. Voor machtelozen (95% wereldbevolking) is de dwang tot aanpassen
(koloniaal of Westers universalisme) net zo erg als cultuurrelativisme (want
gevoeld als niet serieus genomen worden).

DB: Wereldwijd gesproken ben ik het met je eens. In
onze samenlevingen (Westers) is multiculturalisme een ongelukkig concept
voor iets dat ik wel degelijk waardeer: pluralisme. Het grootste probleem
met `multiculturele samenleving' is dat het alles op één hoop gooit. Vrijwel
alle discussies over `multicult' gaan niet over de meeste culturen die
Nederland en Europa rijk zijn (Europa is een multiculturele samenleving bij
uitstek: de verschillende nationale culturen en hun subculturen). Die
discussies gaan vrijwel altijd over Islam en islamitische culturen. D.w.z.
culturen uit een andere civilisatie (of beschaving). `Multicultureel' is dus
gedeeltelijk `multi-civisationeel'. Dat onderscheid maken zou helderheid
scheppen en de discussie zou er een stuk genuanceerder door worden.

Nogmaals, vriendelijke groet!
Dries Boele, Amsterdam

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********