Onthullende multicult

[Herman Beun]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Daniel Hanekuyk schreef:

> Herman Beun kenschetst de 17e eeuwse filosoof John Locke als:
> >......................................het denken van de uiterst
> >christelijke proto-liberaal Locke, voor wie het leven, en de rest
> >van de schepping, een geschenk is van God aan de mens.
>
> Meer gangbaar is de opvatting:
> Locke's name is most often associated with being the founder
> of British empiricism, Enlightenment and the belief that there
> is an inherent goodness in mankind.

Wel wat kort door de bocht toch, deze omschrijving. Mijn punt was nu
juist dat zowel moderne calvinisten, als moderne liberalen (of
sociaal-liberalen, whatever) reden hebben om zich met hem verwant te
voelen. Voor de puritein Locke was het christelijke perspectief in elk
geval essentieel, voor atheisten had hij geen enkel begrip. Hij zou zich
bij de Christen-Unie beter hebben thuisgevoeld dan bij D66. Om Locke te
zien als een icoon van het liberalisme alleen, of als de grondlegger van
wat dan ook (dat suggereert althans iets van een bewust einddoel dat hij
niet had of kon hebben), is een beetje een anachronisme. Het is
selectieve waarneming vanuit ons specifieke, moderne en liberale
perspectief. Inderdaad wel heel gangbaar, maar dat komt doordat we als
liberale 21e-eeuwers zó gewend zijn aan een modern mens- en
maatschappijbeeld dat we bijna niet meer begrijpen hoe Locke er zelf
tegenaan keek.

Zo geloofde Locke zelf zeer zeker niet in een 'inherent goodness in
mankind', integendeel: zoals volgens hem bij kinderen duidelijk valt
waar te nemen is juist een neiging tot luiheid, trots, machtsmisbruik en
egoïsme bij mensen aangeboren. Wat wél inherent goed is volgens Locke,
is Gods schepping. En aangezien alles in die schepping duidelijk streeft
naar zelfbehoud en geluk, kunnen we daaruit afleiden dat God wil dat we
ons inzetten voor het gemeenschappelijk belang (mits dat natuurlijk ons
eigen voortbestaan niet in gevaar brengt). Dat is wat de ratio ons
leert, maar omdat niet iedereen rationeel is en omdat onze natuurlijke
neigingen ons bovendien voortdurend van het rechte pad afbrengen heeft
God ons zijn wetten ook nog geopenbaard, en motiveert hij ons om ons
daaraan te houden door ons te straffen als we daarvan afwijken.

Het onthechte individu van Locke komt met logisch, onafhankelijk
nadenken, daarbij geholpen door onderricht in Gods wetten, tot de
conclusie wat moreel juist is om te doen, namelijk zich inzetten voor
eigen en andermans behoud en geluk. Met die aandacht voor de individuele
verantwoordelijkheid en voor het "gewone leven" (nl. ons behoud en
geluk) vormt Locke inderdaad wel een punt (of mijlpaal) op de weg naar
de ontwikkeling van het moderne individu. Maar niet alleen de
Verlichting of het liberalisme, ook de Reformatie en de Romantiek zijn
producten van die ontwikkeling. Vóór de tijd van Locke was het individu
geen morele bron: het bestond eenvoudig niet als concept - het
individuele, "gewone", leven had daarom geen bijzondere waarde en het
hebben van een individuele innerlijke _overtuiging_ om het goede te doen
was niet belangrijk. Locke zag het individu en diens
verantwoordelijkheid al iets meer "zoals wij" dan Augustinus en de
puriteinse orthodoxie van zijn tijd, daarom wees hij bijvoorbeeld de
zondeval af: de zonde van Adam kon de mensen na hem niet worden
aangerekend, daar die er nooit voor hadden kunnen kiezen Adam tot hun
vertegenwoordiger te maken.

> Locke was als wegbereider van de 18e eeuwse verlichting meer proto
> sociaal-liberaal, dunkt me.

Dat onderscheid is ook een anachronisme ;-) De rationele, onthechte
individuen van Locke, die door calculeren en redeneren tot de conclusie
komen dat het in hun eigen voordeel is om te doen wat moreel juist is,
wijzen inderdaad vooruit naar de Verlichting, maar ook heel duidelijk
naar het utilitarisme van Mill. Daarin herken ik wel D66, maar meer nog
de VVD. D66 heeft volgens mij toch ook veel in zich van stromingen die
ontstonden als tegenreactie op Locke, en die juist wél uitgingen van een
inherente goedheid in de mens. Bv. Lockes leerling Shaftesbury, die soms
fel tegen hem van leer trok, of natuurlijk de latere Romantiek.

-------------------------------------------------------------
Herman Beun                  http://www.bigfoot.com/~hermanb/
HermanB at bigfoot.com                       Brussel, Vlaanderen
-------------------------------------------------------------
European Parliament, ELDR (NL-D66), http://www.vanderlaan.net
-------------------------------------------------------------
*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
-------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********