Ambtenaren moeten homo's trouwen ?

[Wim Althuis]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Hallo Herman,

Allereerst mijn hartelijke dank voor de uitvoerige beantwoording van mijn
vraag. Ik jouw reactie pas geleden (via-via) in mijn mailbox en besef dat
mijn (derhalve enigszins vertraagde) respons op het moment van ontvangst
misschien nauwelijks meer relevant is voor de lopende discussie.

Ik kan me goed herkennen in de grote lijnene jouw gedachtengang. Je stelt
terecht dat  pragmatische partijen (zoals D'66) weldegelijk waarden
veronderstellen. Hierbij is echter direct duidelijk dat deze waarden in de
praktijk niet altijd even harmonieus samen opgaan. Ook wanneer je stelt dat
dit 'in de praktijk' moet gebeuren door 'exercitie van woorden' maakt het
nogal verschil of je daarbij uitgaat van 'sociale verantwoordelijkheid' of
van 'zelfontplooiing'. Het klinkt wat cru, maar je hebt gelijk dat niet alle
waarden en idealen  even 'gelijk' zijn; over 'discriminatie' gesproken... De
interessante vraag blijft welke normen en criteria als maat worden gebruikt
om (andermans) waarden of idealen te beoordelen danwel tegen elkaar af te
wegen.

Vervolgens refereer je naar artikel 1 van de Grondwet en accentueer je het
'non-discriminatie'-beginsel. Hoewel ik deze insteek alleen maar kan
aanmoedigen, lijken mij de toepassing en conclusies die je daaraan ontleent
veel minder vanzelfsprekend dan jij doet voorkomen. Er wordt naar mijn
inzien ten onrechte gesuggereerd dat er sprake zou zijn van burgerlijke
ambtenaren die zich in hun functioneren laten leiden door persoonlijke (zo
je wilt religieuze) antipathieën tegen bepaalde minderheidsgroepen - in dit
geval homo's. Hoewel er in confessioneel-christelijke kringen allicht weinig
sympathie is voor de extraverte ('losbandige') uitingen van de homobeweging,
is er een significant en toenemend begrip voor serieuze duurzame homoparen.
Door de onnodig polariserende acties van het COC (zoals in de 'zaak
Leeuwarden') worden deze moeizame en kwetsbare ontwikkelingen echter
vakkundig ontmoedigd.

Het probleem waar het naar mijn idee om gaat zijn de ernstige principiële
cultuur-historische (of zo je wilt 'religieuze') bezwaren tegen de recente
paarse modificatie c.q. herdefiniëring van het 'huwelijk' en vooral de
ambtelijke uitvoering daarvan. Zonder af te willen doen aan de ruimte en
rechten van homoparen (die staat niet ter discussie), lijkt het me een zeer
legitieme keus dat mensen eeuwenlang en wereldwijd het huwelijk hebben
gedefinieerd in termen van 'een levenslang verbond tussen een man en een
vrouw'. Dit is gewoon een kwestie van naamdefinitie. Het feit dat men (ik
noem maar iets wilds) een kruising tussen een paard en ezel ooit 'muilezel'
heeft genoemd, betekent daarmee niet dat het superieur is aan andere
denkbare 'combinaties'. 'Muilezel' is net als 'huwelijk' een begrip met een
biologische en cultuur-historische achtergrond wat andere combinaties met
misschien veel mooiere namen zeker niet uitsluit. Waarom zou het COC niet
een veel creatiever, origineler en spannender naam voor een man/man of
vrouw/vrouw kunnen verzinnen dan de ordinaire term 'huwelijk'?

De weigering van gewetensbezwaarde ambtenaren heeft daarmee niets te maken
met moedwillige discriminatie van homo's maar veeleer met een principiële
keuze om niet af te doen aan een diepgewortelde sociaal-culturele (zo je
wilt 'religieuze') levensvisie. In confessioneel-christelijke kring, maar
ook daarbuiten, geldt het huwelijk als 'heilig instituut' waar wij niet aan
moeten willen morrelen, evenals er niet met het leven gerommeld moet worden
(denk hierbij andere aan andere 'hekele' kwesties zoals abortus, euthanasie
en genetische manipulatie). Het is weinig respectvol en niet integer om van
een bezwaarde ambtenaar te verlangen om het 'instituut huwelijk' los te zien
van de cultuur-historische c,q religieuze, spirituele en kosmische betekenis
die het huwelijk voor hem/haar heeft. Het zal duidelijk zijn dat het niet
een 'gering offer' is om dergelijke 'levensbeschouwelijke ballast' voor een
uurtje buiten beschouwing te laten. Je vraagt zo'n ambtenaar om zaken door
het slijk te halen die voor hem/haar zeer essentieel zijn en daarmee zelf
zijn/haar identiteit ernstig te schenden. In een beschaafd land vraag je
zoiets van niemand, niet van homo's maar ook niet van 'inheemse
traditionals' en zeker niet als 'meest progressieve liberale partij van
Nederland'

Vanuit dit perspectief keer ik terug naar artikel 1 van de Grondwet. Mijn
vraag is daarbij: wie wordt door wie gediscrimineerd? Alles welbeschouwd zal
het duidelijk zijn dat een bezwaarde ambtenaar veel minder 'te kiezen' heeft
dan de homostellen die genoegen moeten nemen met een
'ander-veelal-eveneens-onbekend-gezicht'. Daarbij heeft een bezwaarde
ambtenaar veel meer te verliezen: behalve beëindiging van zijn/haar loopbaan
ziet hij / zij ook de haar werkrelaties met collega's, vaak jarenlange
dienstverband en toekomstperspectief in rook op gaan. Al met al lijkt me
'Onvrijwillige uitsluiting van een bepaalde overheidsfunctie' een
aanzienlijk ernstiger en ingrijpender (bovendien chronische en moedwillige!)
vorm van discriminatie dan 'in sommige gevallen genoegen moeten nemen met
een andere burgerlijk ambtenaar'.

Met hartelijke groet, Wim Althuis

> 
>> From: "Herman Beun" <Herman.Beun at yucom.be>
>> Reply-To: <HermanB at bigfoot.com>
>> To: "D66 mailinglist" <D66 at nic.surfnet.nl>
>> Subject: RE: Ambtenaren moeten homo's trouwen ?
>> Date: Thu, 26 Jul 2001 13:30:04 +0200
>> 
>> REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>> 
>> Wim Althuis schreef:
>> 
>>> In hoeverre ben je trouwens echt 'liberaal' als
>>> je minderheden geen ruimte en vrijheid gunt om
>>> hun geweten te volgen?
>> 
>> Interessante vraag, omdat het raakt aan de paradox die ontstaat wanneer
>> je denkt dat liberalisme waardenvrij is. De paradox, kortom, waarin
>> vooral veel D66-ers nog steeds gevangen zitten.
>> 
>> Zijn alle waarden gelijk, moeten we alle gewetens evenveel ruimte
>> gunnen? Nee natuurlijk. Ik kan zo een rijtje mensen noemen die zonder
>> twijfel altijd handelen in overeenstemming met de waarden die zij
>> hebben, maar van wie ik toch vind dat ze levenslang moeten worden
>> opgesloten - onder hen terroristen en diverse religieuze en wereldlijke
>> leiders. En ik kan ook een rijtje mensen noemen die eveneens in
>> overeenstemming met hun eigen waarden handelen, en van wie ik vind dat
>> ze weliswaar niet levenslang hoeven worden opgesloten, maar toch
>> minstens op andere wijze mogen worden aangepakt. Onder hen hardrijders,
>> iedereen die sjoemelt met de belasting en sommige ambtenaren.
>> 
>> Sommige waarden zijn dus meer gelijk dan andere. Een samenleving kan
>> niet bestaan zonder bepaalde waarden en idealen te koesteren (Durkheim).
>> Op het moment dat een samenleving "kiest" voor democratie, zoals
>> bijvoorbeeld Nederland, blijkt daaruit al dat ze stoelt op heel andere
>> waarden dan een theocratie zoals Iran. Het paradoxale is alleen dat ons
>> westerse, liberale, democratische systeem _lijkt_ te zeggen dat het
>> zulke waarden niet heeft (en sommigen van ons denken zelfs dat dat nog
>> zo is ook). Doordat we allemaal gelijk zijn voor de wet, evenveel recht
>> hebben om te stemmen en om onze mening te verkondigen _lijkt_ het alsof
>> alleen individuen waarden hebben en het collectief van die individuen
>> niet. Democratie lijkt zo slechts een kwestie van procedures, als een
>> natuurwet of een machine. Niet verwonderlijk, aangezien belangrijke
>> grondslagen van de democratie gelegd werden in de tijd van de
>> Verlichting en de opkomst van de natuurwetenschappen.
>> 
>> Maar leiden democratische procedures dan per definitie tot een uitkomst
>> die in overeenstemming is met wat we zien als het goede? Ik denk het
>> niet. Wie daar anders over denkt moet haast wel een oneindig vertrouwen
>> hebben dat de wereld met zijn natuurwetten en procedures het werk is van
>> een Schepper die heel precies wist wat hij deed. Niet toevallig hadden
>> de Verlichtingsfilosofen die veel van de democratische idealen
>> uitwerkten dat vertrouwen ook inderdaad: juist vanwege, en niet ondanks,
>> hun sterke geloof konden zij hun mechanistische wereldbeeld ontwikkelen.
>> 
>> Echter, met het verdwijnen van het geloof in een al-voorzienende
>> Schepper ontstaan in een democratie vanzelf klassieke vragen als: mag
>> een democratie zichzelf afschaffen. Of makkelijker: is het goed als een
>> democratie bijvoorbeeld zou besluiten alle linkshandigen in zee te
>> werpen? Nee natuurlijk, een democratische samenleving moet altijd in
>> dialoog blijven met de waarden waarop ze stoelt, al zal ze daarvoor die
>> waarden wel expliciet moeten (trachten) te maken. En de idealen waar het
>> dan om gaat zijn niet meer, zoals in de middeleeuwen en daarvoor,
>> heldendom, riddereer of kloosterroeping, maar waarden als individuele
>> verantwoordelijkheid, waardering voor het individuele leven en geluk
>> (ontwikkeld in Reformatie en Verlichting) en emancipatie en
>> zelfontplooiing (Romantiek en Moderniteit) - u ziet, D66 is niet zomaar
>> uit de lucht komen vallen. Zonder deze waarden had democratie zich niet
>> kunnen ontwikkelen, en is democratie volgens mij ook niet mogelijk of
>> zinvol.
>> 
>> Het blijft echter lastige materie. Ook wanneer we eenmaal erkennen dat
>> sommige waarden fundamenteler zijn aan onze samenleving dan andere,
>> hebben we daarmee (inderdaad, Marc) nog geen procedure om een hiërarchie
>> van waarden aan te brengen. Dat blijft een kwestie van vallen en
>> opstaan, van historische ontwikkeling, van wikken en wegen en een
>> voortdurend toetsen van onze waarden aan onze praktijk en onze praktijk
>> aan onze waarden. Geen procedure dus, maar een exercitie met woorden.
>> 
>> Artikel 1 van de Grondwet is onderdeel van deze exercitie. Het bevat een
>> van die waarden die voor de Nederlandse samenleving kennelijk van
>> fundamenteel belang worden gevonden, anders zou hij niet op zo'n
>> prominente plaats zijn neergeschreven. Het principe van
>> non-discriminatie is ook inderdaad één van de allerbelangrijkste
>> liberale en democratische principes omdat het zo dicht aanleunt tegen
>> dat nog fundamentelere principe van waardering en erkenning van de
>> individuele levensstijl, de basis van liberale democratie. Seksuele
>> oriëntatie wordt in artikel 1 expliciet genoemd als een van de gronden
>> waarop discriminatie niet is toegestaan. Onze ambtenaar schendt dit
>> artikel, door te weigeren een dienst te verlenen die zij aan anderen wel
>> verleent. Je kunt vinden dat ze dat mag. Maar dan is het van tweeën een:
>> óf je vindt dat de ambtenaar niet mag weigeren haar (zelfgekozen) beroep
>> uit te oefenen als het om homo's gaat, óf je vindt dat seksuele
>> oriëntatie moet worden geschrapt uit artikel 1 van de Grondwet. Die twee
>> zijn namelijk niet onderling compatibel.
>> 
>> Ik vind dat artikel 1 terecht artikel 1 is, omdat het inderdaad één van
>> de belangrijkste idealen weergeeft waarop onze samenleving bouwt, of
>> moet bouwen. Je zou kunnen aanvoeren dat een ideaal niet veel meer is
>> dan een voorstelling, dus symboliek. Echter, symbolisch is deze kwestie
>> voor alle betrokken partijen: het betreffende Leeuwarder stel had immers
>> een andere ambtenaar kunnen kiezen, en de ambtenaar wist dat het
>> huwelijk ook zou doorgaan als zij het niet zou voltrekken. Maar juist
>> vanwege die symboliek, vanwege het geringe offer dat van de ambtenaar
>> gevraagd werd (ze hoefde tenslotte niet zélf met iemand van hetzelfde
>> geslacht in het huwelijk te treden) en ook indachtig het feit dat ze
>> zélf voor dit beroep gekozen heeft, hebben we alle ruimte om hier net zo
>> principieel te zijn als die ambtenaar. Met onze opstelling in deze zaak
>> kunnen we als samenleving, en zeker als politieke partij, duidelijk
>> aangeven hoe fundamenteel het principe van non-discriminatie voor ons
>> is. Onze keuze voor artikel 1 is een signaal, aan onszelf en aan de rest
>> van de samenleving: een bevestiging (als het goed is) van de
>> democratische waarden waarop de Nederlandse samenleving anno 2001
>> gegrondvest is. Een keuze tegen artikel 1 (en dus voor de ambtenaar) zet
>> de deur open voor verder gemarchandeer en ondermijnt die waarden en,
>> daarmee, de liberale democratie zelf. Ik denk dat er voor een
>> progressieve, liberale partij als D66 maar een keuze mogelijk is.
>> 
>> -------------------------------------------------------------
>> Herman Beun                  http://www.bigfoot.com/~hermanb/
>> HermanB at bigfoot.com                       Brussel, Vlaanderen
>> -------------------------------------------------------------
>> European Parliament, ELDR (NL-D66), http://www.vanderlaan.net
>> -------------------------------------------------------------
>> *representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
>> -------------------------------------------------------------
>> 
>> **********
>> Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
>> (D66 at nic.surfnet.nl).
>> Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het
>> tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
>> Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
>> alleen: SIGNOFF D66
>> Het on-line archief is te vinden op:
>> http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
>> **********
> 
> 
> _________________________________________________________________
> Download MSN Explorer gratis van http://explorer.msn.nl/intl.asp
> 

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********