Transparantie zonder gestructureerd beleid: extra onrechtvaardigheid

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Lijsters en andere programmaschrijvers,

Afgelopen zaterdag bracht De Volkskrant een interessante pagina, geschreven
door Arnold Jonk (Stichting Expertise Centrum): 'De fictie van
transparantie' (25.08.2001, p. 5Reflex). Enkele punten uit de analyse van de
huidige 'mondige burger' politiek.

1. Uiteenlopende capaciteiten bij de burgers:
De filosofie van de mondige burger via transparantie (openbaarheid) is in
wezen afgestemd op de (kleine) minderheid van hoger opgeleiden. Met name
deze doelgroep zal iets aanvangen met de publicatie van WAO-meldingen per
bedrijf, wachtlijsten in de zorg, kwaliteitskaarten in het onderwijs,
overzicht gemeentebelastingen (bij verhuizen). Kortom het effect en de
reikwijdte van transparantie, hoe goed bedoeld ook, is zeer beperkt.
Gemiddelde burger heeft mbo, de ruime meerderheid hooguit mbo, terwijl een
niet onbelangrijk deel van de mbo-plussers weinig generalistische kennis of
informatieve vaardigheden bezit. De transparantie-filosofie zakt met name
als een plumpudding in elkaar als je kijkt naar de bejaardenzorg waar veel
mensen fysiek of psychisch niet meer in staat zijn te kiezen uit een aanbod;
vraaggerichte zorg dan een fuctie!

2. Sectoren zonder transparantie:
Marktwerking hapert vaak waar transparantie ontbreekt, maar feit is wel dat
talloze sectoren geen vergelijkingsmechanisme kennen.

3. Informatieverlies:
Bij het gereed maken voor openbaarmaking heb je veel condensatieverlies
(achtergronden, feitelijk verloop proces e.d.).

4. Onmeetbaarheid:
Veel zaken zijn onmeetbaar, hun identiteit is niet kwantificeerbaar.
Theoretisch betekent dat een overaccent op handelingen, terwijl motieven,
onuitgesproken belangen, historie buiten schot blijven. Dus tabellen zijn
vaak niet alleen moeilijk leesbaar maar ook hooguit de halve waarheid.

Arnold Jonk roept de VVD, PvdA, D66 en LN op om uiterst bescheiden te
blijven in hun verkiezingsprogramma's. Zelfs gebakken lucht gaat snel stinken.

Enkele aantekeningen van mijn kant:

- De beoogde marktwerking zou hooguit wat effect op lagere sociale klassen
kunnen hebben via het fenomeen van de voorbeeldwerking door de hogere
klassen, het wisselvallige 'trickle-down' effect. Maar ja, dat blijft
meestal beperkt tot platte consumptie die slechts indirect effect heeft op
beleid. Voorbeeld: als ook buschauffeurs, magazijnbedienden en D66-leden
gaan golfen, moeten we de zee indammen voor...

- Transparantie moet je nadrukkelijk plaatsen naast de effectiviteit van
bestaande intermediaire instituties (Jonk gaat hier geheel aan voorbij) als
vakbonden, parlementen, deskundigheidsorganisaties als Greenpees,
Monumenten). Curieus is dat de overheidsopenbaarheid via de recente
voorstellen van de Commissie Wallage niet wordt uitgebreid (behalve dan de
nieuwe notificatieplicht van lopende en afgesloten rapporten e.d. zodat je
in ieder geval weet waarover info bestaat). Na Kohnstamm's poging uit 1996
strandt opnieuw een poging.

- Het is een onoverbrugbare paradox: schep je meer transparantie, de
vergroot je tevens de informatiekloof omdat je nooit ieder kunt bedienen op
het beste niveau. Initiatiefnemende en structurerende organen zullen nodig
blijven: zonder aanbod geen vraag, en, vraag moet het aanbod permanent
renoveren via de organen. Wie dat laatste vergeet, preekt anarchie of is een
gevaarlijk warhoofd.

- Transparantie wordt vaak beargumenteerd vanuit het absoluut lijkende
gegeven dat een steeds groter deel van de bevolking een goede opleiding
heeft genoten. Hiertegen kun je een historisch en een actueel argument
aanvoeren:
a. In 1930 kende Duitsland een relatief hoog opgeleide bevolking en toch
kozen ze Hitler.
b. Transparantie is een vloek voor immigranten, betekent voor hen in wezen
super-bureaucratie (omdat ze de weg niet kennen) of omdat zij slechts via
woordvoerders van vaak bedenkelijk allooi (multiculturalisme, elitair
cultureel racisme) indirect hun wensen kenbaar kunnen maken.

Kortom, opleiding ter rechtvaardiging van transparantie als instrument voor
marktwerking is eigenlijk een anti-humaan verschijnsel, een modernistisch en
selectief vooruitgangsgeloof dat subiet uit het verkiezingsprogramma moet!

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********