In dienst van de Democratie

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

In dienst van de Democratie

http://www.toekomst-comm.nl/preview/index.html

"
Samenvatting

     Openheid en communicatie zijn van levensbelang voor iedere
democratie. Het recht op betrouwbare informatie is van fundamentele
betekenis voor burgers. Door zich te (laten) informeren kunnen burgers
overzien wat de overheid met hen voorheeft. Ze kunnen zich een oordeel
vormen over deze voornemens en - desgewenst - proberen invloed uit te
oefenen op het overheidsbeleid. Omgekeerd moeten burgers de overheid
makkelijk kunnen bereiken: voor informatie, nadere uitleg,
overheidsdiensten en om hun mening te uiten.
     Tegelijkertijd gaan burgers verschillend met de overheid om: als
kiezer, klant, onderdaan en coproducent van beleid. Meer inzicht in deze
verschillende verhoudingen tussen burgers en overheid - de
differentiatie naar publieksgroepen - maakt het mogelijk
overheidscommunicatie voor burgers en overheid bevredigender en
effectiever te maken.
     De commissie heeft zich daarom verdiept in de verwachtingen van de
burger en de mogelijkheden die - mede door nieuwe technologie - ontstaan
om met behulp van communicatie de betrokkenheid van burgers bij het
openbaar bestuur te vergroten:
     overheidscommunicatie in dienst van de democratie.
     De betrekkingen tussen burgers en overheid zijn de afgelopen
decennia ingrijpend veranderd. Burgers zijn zelfbewuster, zelfstandiger
en mondiger geworden. Technologische ontwikkelingen versterken dit
proces. Voor burgers zijn er nieuwe en extra mogelijkheden om informatie
in te winnen, een mening te geven en te communiceren. Met elkaar en met
de overheid, die weliswaar ook over de nieuwe technologie beschikt, maar
zich moeizaam lijkt aan te passen. Want burgers stoten nog vaak hun
hoofd. Op tijd een antwoord krijgen, goede dienstverlening, serieus
worden genomen in beleidsontwikkeling: het lijkt allemaal zo
vanzelfsprekend, maar het gaat (nog) niet vanzelf.
     De overheid staat onder druk. Tekortkomingen worden uitvergroot
door maatschappelijke instituties, die zich professioneel bedienen van
alle beschikbare communicatiemiddelen. Burgers, pressiegroepen en
bedrijven opereren bovendien in een turbulent medialandschap met een
verscherpte concurrentie. Terwijl er steeds meer journalisten jagen op
nieuws, stemmen ongebonden burgers af op een eigen selectie van
informatiebronnen, samengesteld uit een mix van 'oude' en nieuwe media.
Het overheidshandelen wordt hierdoor meer en meer ad hoc beoordeeld.
Voor de overheid staat er meer op het spel dan het verstrekken van meer
informatie aan steeds meer media.
     Door de maatschappelijke, technologische en journalistieke
veranderingen is voorlichting en communicatie alleen niet meer
voldoende. Verantwoording wordt steeds belangrijker om het vertrouwen
van de burger te winnen en te behouden. Communicatie is cruciaal bij het
verwerven van draagvlak voor overheidshandelen. De media zijn het
platform geworden voor 'de slag om het publieke vertrouwen'.
Bewindslieden en volksvertegenwoordigers winnen of verliezen daar het
krediet voor hun beleid. Om het vertrouwen van burgers te winnen en te
behouden is vandaag de dag meer nodig dan eens in de vier jaar een
verkiezingscampagne.
     Besturen en regeren krijgen trekken van permanent campagne voeren.
Voorlichting en communicatie zijn hierdoor verschoven van een belangrijk
verschijnsel in de marge naar het hart van het proces van
beleidsontwikkeling en beleidsverantwoording.
     Communicatie in het hart van het beleidsproces staat zeker zo zeer
in dienst van de burger en niet alleen van het bestuur. Dat vraagt om
nieuwe spelregels voor de overheidscommunicatie die de rol van de
volksvertegenwoordigers in de parlementaire democratie versterken.
     Want de regering moet zich uiteindelijk aan hen verantwoorden.
     Een open en actieve informatie-uitwisseling tussen bestuurders en
burgers moet hierop het antwoord zijn. Voorwaarde is een overheid die
geloofwaardig is, en die geloofwaardigheid moet de overheid meer dan
ooit verdienen. De overheid kan haar geloofwaardigheid vergroten door
zich grondig te verdiepen in de verwachtingen van burgers, in de
verschillende relatiepatronen die zij met de overheid hebben, in elke
fase van het beleidsproces. Dat vraagt om een actieve overheid, die ook
die burgers benadert die niet uit zichzelf contact met de overheid
zoeken. Het eindoordeel is ten slotte altijd aan de burgers. Het
versterken van het democratisch proces is het uitgangspunt en eindpunt,
niet het overleven van de politieke elite.
     Burgers hebben recht op communicatie en maximale transparantie. Te
allen tijde moeten burgers contact kunnen opnemen met de overheid, die
op haar beurt snel en adequaat antwoordt. Ook in een turbulent
medialandschap moeten burgers erop kunnen vertrouwen dat de
overheidscommunicatie open, feitelijk juist, begrijpelijk en integer is.
Pas dan kunnen burgers de rol van staatburger, onderdaan en klant
optimaal vervullen. In dienst van de democratie heeft de commissie
daarom de volgende 17 aanbevelingen:

       1.Maak overheidsinformatie actief openbaar
              Alle beschikbare informatie is te vinden op Internet
              Bestuursorganen worden verplicht een activiteitenindex bij
te houden
              Ministeries krijgen hiervoor genoeg mensen en geld

       2.Open een regeringswebsite
              Breng hoofdlijnen en achtergronden van het regeringsbeleid
actief en begrijpelijk
              onder de aandacht

       3.Voer een pro-actief mediabeleid
              Speel 7 dagen per week en 24 uur per dag in op de
informatiebehoefte van de
              pers
              Corrigeer feitelijk onjuiste informatie direct
              Benut de audiovisuele mogelijkheden van breedband

       4.Voorlichting over niet-aanvaard beleid mag, mits...
              Informatie feitelijk van aard en zakelijk van toon is;
              De overheid herkenbaar is als afzender;
              Inhoud van het beleid centraal staat, en niet de
bestuurder;
              Er gecommuniceerd wordt in redelijke verhouding tot
anderen (proportionaliteit)
              en
              Duidelijk wordt aangegeven in welke fase het beleid zich
bevindt en hoe het
              verder gaat.

       5.Voor elke doelgroep de juiste mix
              De communicatiemix is specifiek afgestemd op de doelgroep,
in toon en
              middelen;
              Schuw traditionele communicatiemiddelen net zo min als
moderne.

       6.Lastig bereikbare doelgroepen bereik je samen!
              Werk samen met lokale overheid en intermediaire kaders om
moeilijke
              bereikbare doelgroepen te bereiken.

       7.Betrek burgers eerder bij beleid
              Investeer in interactieve beleidsontwikkeling;
              Wees bereid het beleid aan te passen op basis van goede
argumenten;
              Schep geen valse verwachtingen, koppel resultaten terug;
              Toon interactief democratisch leiderschap.

       8.Zet een extra stap voor de democratie!
              Breng beleid van A tot Z actief bij groepen die (nog) niet
communiceren met de
              overheid.

       9.Blijf bereikbaar!
              Monitor de bereikbaarheid en responsiviteit van de
overheid;
              Vergelijk de overheid met anderen;
              Publiceer een jaarverslag met de resultaten.

       10.Communicatie is een managementtaak
              Communicatie is een volwaardig en integraal onderdeel van
het beleidsproces
              De communicatiefunctie is een integraal onderdeel van de
              managementverantwoordelijkheid in de beleidsdirecties;
              Centrale directies voorlichting moeten in staat gesteld
worden de regie,
              samenhang en de kwaliteit in de communicatie van
ministeries te waarborgen.

       11.Communicatie in het regeerakkoord
              Het regeerakkoord bevat het strategische
communicatieconcept van het kabinet;
              Communicatiebeleid en -doelen zijn onderdeel van de
miljoenennota en de
              begroting.

       12.Alle vragen naar één adres
              Burgers kunnen alle informatie vragen en vinden bij
Postbus 51 Informatiedienst.

       13.Maak alle informatie digitaal
              Alle 'papieren' informatie is ook digitaal beschikbaar.

       14.Vraag het één keer in plaats van telkens weer
              Communiceer pro-actief met burgers; voorkom dat ze
dezelfde informatie vaker
              moeten geven en koppel elektronische bestanden om de
burger te wijzen op zijn
              rechten en plichten;
              Burgers mogen hier - uit privacy-overwegingen - zelf over
beslissen.

       15.Formuleer spelregels voor interactiviteit
              De Voorlichtingsraad (VoRa) maakt actuele spelregels voor
              overheidscommunicatie op basis van twee-richtingsverkeer

       16.Waar blijft het geld?
              Een goede centrale administratie maakt de kosten van
overheidscommunicatie
              inzichtelijk.

       17.Investeer in communicatie
              De invoering van de 16 aanbevelingen kan niet zonder een
investering van 0,5
              miljard gulden per jaar.

"

Henk Elegeert

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********