euthanasie / dementie

Wed Nov 22 15:13:44 CET 2000

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

At 17:24 21-11-2000, caderius wrote:
>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>Wat een prachtige bijdrage van infocentrum wageningen
>Hoe sympathiek en wijs onze bewindsvrouwe in andere opzichten ook moge zijn
>of lijken:
>D66, Maak je Borst maar nat als fractie of partij voor euthanasie bij
>dementie is / blijft.

Wat bedoelt u daar eigenlijk mee? Dat u dan persoonlijk
actie gaat ondernemen? Dat D66 tijdens verkiezingen wordt
weggevaagd wegens een standpunt pro euthanasie?

Op de 'prachtige' bijdrage van Jeroen Breekveldt valt wel
iets af te dingen, lijkt me.

'Uit het eerste jaarverslag van de toetsingscommissies',
schrijft Breekveldt, 'blijkt dat het aantal meldingen niet
is gestegen.' Dit verbaast mij niet. Waarom zou je het als
arts eigenlijk melden? Je stelt je dan bloot aan de ver-
denking van een strafbaar feit, begrijp ik. Met alle on-
zekerheid die daar bij hoort. Jarenlang moet je er op be-
dacht zijn dat het OM ineens voor de deur staat - zie bij-
voorbeeld de tijdspanne tussen de hulp die Sutorius aan
wijlen Brongersma verstrekte, en de activiteit van het OM.

Kortom, heldere cijfers kunnen we pas verwachten indien
euthanasie uit het strafrecht is gehaald. Het ligt voor
de hand dat het aantal meldingen dan wel zal toenemen.

Is het daarbij de vraag of 'het model met toetsingscom-
missies euthanasie tot een gewone medische handeling maakt
-  waarin fouten erbij horen - of dat euthanasie een uit-
zonderlijke handeling blijft'? Dat lijkt me demagogisch.
Bij elk handelen kunnen fouten worden gemaakt. Ook bij
euthanasie. Of euthanasie strafbaar is of niet, doet
daarbij niet ter zake, lijkt me.
De vraag zou eigenlijk moeten luiden: worden er *procen-
tueel* minder fouten gemaakt indien euthanasie strafbaar
blijft?

Den Hartogh meent dat het gevaar dreigt dat het voor
artsen een routine wordt om op verzoeken in te gaan.
Door Jeroen Breekveldt wordt de indruk gewekt dat
Den Hartogh bedoelt dat het aantal fouten aldus zal
toenemen. Maar bedoelde hij dat ook? En zo hij dat
bedoelde, heeft hij dan gelijk? Door welke chirurg
laat u zich graag een nieuwe hartklep aanmeten, door
iemand voor wie hartoperaties routine zijn geworden,
of door iemand die een dergelijke operatie zelden
uitvoert? Dat routine fouten in de hand werkt is be-
kend. Maar dat het *percentage* medische fouten door
routine toeneemt, dat volgt er niet noodzakelijkerwijs
uit.

Over naar de wilsverklaring. Koerselman zou een wils-
verklaring een onding vinden. Hij zou hebben gezegd
dat je niet kunt anticiperen op narigheid die je te
wachten staat. Koerselman zal dan wel geen verzekerin-
gen afsluiten en zal wellicht preventieve borstampu-
taties verwerpen. Of bedoelde hij het in engere zin,
namelijk dat je niet kunt anticiperen op dementie?
Ook dan is zijn bewering onzin. Dat kun je nu juist
wel. Je kunt op een moment dat je nog bij je volle
verstand bent op papier zetten onder welke omstan-
digheden je wilt dat er aan je leven een eind wordt
gemaakt.

De vraag van verpleeghuisarts Bert Keizer - schrijver
van het fraai geschreven boek 'Het refrein is Hein' -
vind ik interessant, maar ook een beetje suggestief.
Ook nu worden er tal van beslissingen over dementen
genomen. Heus niet altijd door betrokkene van de gang
te plukken, een kamertje binnen te loodsen, en de mouw
op te stropen. Heel veel medisch handelen geschied,
betrekkelijk routinematig, gewoon aan het bed van de
patient.

Koerselman zou bepleiten dat er meer wordt geinvesteerd
in stervensbegeleiding, palliatieve zorg en pijnbestrij-
ding. Nu, daar zal niemand tegen zijn. Het is jammer
dat uit het overzicht van Jeroen Breekveldt niet blijkt
hoeveel procent van zijn ongetwijfeld riante inkomen
Koerselman bereid is te verstrekken aan dergelijke in-
vesteringen. Wordt er meer geinvesteerd - hoeveel meer
eigenlijk? - dan kan het natuurlijke proces vrijwel
altijd zijn beloop hebben. Dat is waar. Maar dat is nu
juist wat een groeiende groep mensen - wel degelijk an-
ticiperend op latere narigheid - niet wil! Moet hen dat
dan ondanks hun bij het volle bewustzijn getekende ver-
klaring worden opgedrongen? Merkwaardig bevoogdend.

Breekveldt: met de mogelijkheid euthanasie te vragen zal
de zieke zich meer verantwoordelijk voelen voor het ver-
driet van hen die met hem meeleven. Daarvan lijkt me nu
juist helemaal geen sprake bij een wilsverklaring. Op
het moment dat zo'n verklaring wordt getekend is er van
een dergelijk verdriet nog geen sprake. Op het moment
dat de verklaring zou dienen te worden ge-effectueerd
kan er van verantwoordelijk voelen voor het verdriet van
meelevenden geen sprake meer zijn.
Vreemd vind ik het dat Breekveldt de omgekeerde situatie,
namelijk dat iemand tegen zijn zin blijft doorleven uit
verantwoordelijkheid voor hen die met hem meeleven, niet
noemt. Zelfs is denkbaar dat patient en omgeving door
miscommunicatie in een bizarre verstrengeling geraken.
Dan is een situatie waarin openlijk over euthanasie kan
worden gesproken mij liever.

Koerselman, in een aanval van nostalgie: 'ik ben bang dat
de zorg en liefde waarmee patienten vroeger werden omringd
verder worden uitgehold.' Van die zorg en liefde moeten we
ons echter geen overdreven voorstelling van zaken maken.
Vroeger was er van behoorlijke palliatieve zorg geen sprake
en stierf menigeen onder ontluisterende omstandigheden.
Waar zijn vrees op stoelt, wordt ook niet duidelijk.
Indien ik op dit moment op papier zet onder welke omstan-
digheden mijn leven dient te worden beeindigd, kunnen
personen die mij in het verpleeghuis met zorg en liefde
omringen dat laatste blijven doen. Hebben zij het er moei-
lijk mee op zeker moment aan mijn leven een eind te maken
dan zullen ze hun uiterste best doen, lijkt mij, om de
door mij omschreven omstandigheden geen werkelijkheid te
laten worden. Ze zullen me dus maximale zorg verstrekken.
In die zin kan een wilsverklaring juist een positieve
bijdrage leveren aan de zorg voor mij.

Omgekeerd: bij het ontbreken van een wilsverklaring kan
best de situatie ontstaan dat het verplegend personeel
denkt: ik wou dat die ouwe lul eens de pijp uitging. In
Leeuwarden werden demente patienten door het personeel
zelfs getreiterd en mishandeld.
Een wilsverklaring biedt geen garantie voor liefderijke
verzorging. Het ontbreken van een dergelijke verklaring
echter ook niet.

Breekveldt: Als gewerkt moet worden met te weinig midde-
len en menskracht is de motivatie een kwetsbaar goed.
Dat is waar. Maar een wilsverklaring doet daar niets aan
toe of af. En straffeloosstelling van euthanasie ook
niet. Breekveldt zou concreet moeten aangeven met hoe-
veel middelen en hoeveel menskracht hij de motivatie
van het personeel wenst te bevorderen, en ook in hoever-
re die motivatie aldus toeneemt. Is hij er bijvoorbeeld
van op de hoogte dat personen in de verpleging dit vak
nogal eens kiezen uit roeping, in het volle besef dat ze
voor zeer slecht betaalde arbeid kiezen?

'Euthanasie wordt veelal in verband gebracht met zelfbe-
schikkingsrecht en vrije keuze. Het is echter maar de
vraag hoe vrij die keuze werkelijk is.' Daarover kan ik
kort zijn: die keuze is vrijer dan gedwongen worden door
te leven hoewel je bij je volle verstand een verklaring
hebt getekend dat er op zeker moment een eind aan je be-
staan dient te komen.

Dat dementie door de vergrijzing een groeiend probleem
wordt, lijkt me onjuist. Helemaal de fout in gaat de
door Breekveldt geciteerde Volkskrant-journalist Frits
van Veen, door vergrijzing te koppelen aan het feit dat
veel mensen met dementie als vooruitzicht een wilsver-
klaring tekenen. Een en ander heeft niets met elkaar te
maken. Bedoelt Van Veen dat het percentage dementen per
cohort toeneemt als gevolg van de vergrijzing? Hier wor-
den klakkeloos een demografisch gegeven en individuele
beslissingen met elkaar verward.
Of bedoelt Van Veen: dankzij de vergrijzing zal er min-
der zorg aan dementen gegeven kunnen worden en *daarom*
- en dus niet om dementie an sich - tekenen zoveel men-
sen een wilsverklaring? Die suggestie wordt wel gewekt,
door Breekveldt. Maar er wordt niets bewezen. Ook niet
door Van Veen trouwens.

Anders dan Breekveldt uiterst demagogisch schrijft is
een wilsverklaring dan ook geen vaccinatie tegen demen-
tie. Aan dementie valt nu eenmaal weinig te doen.
De gevolgen kunnen wellicht door uitbreiding van pallia-
tieve zorg een beetje worden afgezwakt. Indien iemand in
volle vrijheid op papier zet onder welke voorwaarden hij
niet meer verder wil echter, hebben we dat als maatschap-
pij die de vrijheid van het individu in hoge mate respec-
teert maar te accepteren. Al het andere is bevoogdende
flauwekul uit de tijd dat de christenen de dienst uit-
maakten in dit land. Leven is toch niet verplicht?

Hoe vergrijzing, of dementie, bijdraagt aan overbevolking,
vermag ik niet in te zien. De vervangwaarde van de bevol-
king (2,1 kind per moeder) wordt in ons land al geruime
tijd niet gehaald. Dit betekent dat de bevolking krimpt.
(Slechts door immigratie neemt onze bevolking nog toe.)
Vandaar ook dat sommigen bezorgd raken over de betaalbaar-
heid van pensioenen. Vergrijzing leidt niet tot overbe-
volking, maar leidt mogelijk tot de situatie dat een grote
groep ouderen een (te) groot beroep doet op een kleinere
groep jongeren. Daarvan is echter alleen sprake als de
gezondheid van ouderen niet verbetert en als de effectivi-
teit van onze geneeskundige voorzieningen niet verbeteren.
Nergens uit de bijdrage van Breekveldt wordt duidelijk
dat zulks het geval is. De praktijk is anders: wij zijn
langer in staat een produktief leven te leiden en we blij-
ven langer gezond.

Met het Volkskrant-commentaar ben ik het deels eens. Het is
inderdaad een beangstigend vooruitzicht: een schatrijk land
dat niet genoeg over heeft voor de verzorging van kwetsbare
ouderen. Dat dit ook werkelijk zo is, maakt Breekveldt niet
aannemelijk; het blijft bij suggestieve beweringen.
Omgekeerd: een land waar alles wordt geweerd wat ziek, lelijk
en lastig is zijn we nu ook al. We halen liever personeel uit
het buitenland dan dat we gehandicapten en allochtonen een
eerlijke kans op werk geven. Want dat laatste vinden we te
lastig. Zonder dat we er een traan om laten nemen we hele
groepen in onze maatschappij circa vijf jaar van hun leven
af door ze willens en wetens in een situatie van langdurige
werkloosheid en armoede vast te zetten. (Armen leven gemid-
deld vijf jaar korter.)
In die zin vind ik het Volkskrant-artikel weer wat eenzijdig.

Er bestaat inderdaad geen makkelijke oplossing. Als werken
aan betere toegankelijkheid van palliatieve en psychische
zorg, pijnbestrijding en verbetering van verpleeghuis- en
thuiszorg de vraag naar euthanasie wat zou kunnen remmen,
zou *daar* het debat over moeten gaan. Concreet.
Hoeveel procent van ons inkomen hebben wij voor dergelijke
verbeteringen over, en wat zal dit bijdragen?
Daar hoor ik Breekveldt niet over; hij blijft steken in het
suggestief bijeenharken van citaten, en demagogie.

Het tegengaan van vervreemding zal de vraag naar euthanasie
niet werkelijk beinvloeden, vermoed ik, wel die naar hulp
bij zelfdoding. Dat artsen zich gevoeliger zouden moeten
opstellen tegenover gevoelens van uitzichtloos lijden bij
patienten, vind ik een gotspe. Waaruit blijkt dat artsen zo
ongevoelig zijn? Artsen vinden het niet prettig om een me-
demens dood te maken. Uit kringen van artsen is na het
Brongersma-vonnis ook onmiddellijk verzet gerezen tegen de
'u vraagt wij draaien'-opvatting.
Het door Breekveldt gebruikte begrip 'euthanasiasme' vind
ik daarom zeldzaam demagogisch en in een serieuze discussie
over het onderwerp volstrekt ongepast.

Erik vdMb

------------------------------------------------------------------------
   E.P. van den Muijzenberg / Amsterdam / http://www.ernst.vuurwerk.nl
------------------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********