Gekozen magistratuur

Thu May 25 09:05:49 CEST 2000

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste Lijsters,

Alhoewel ik getracht heb alle 'overbodige' stukken van vorige bijdragen eruit
te knippen, is het toch nog een lang stuk geworden.

Verdeling de rollen:
>>> Hein van Meeteren
>> Chido, eerder
> Marc-Jan
  Chido

<knip>

>Een paar korte opmerkingen schrijf ik bij de verschillende passages van je
>bijdrage, die overigens in haar afkeer van de huidige rechtelijke macht
>ook niet geheel ontdaan was van retoriek.

1. Ik heb geprobeerd mijn retoriek zo veel mogelijk met feiten of argumenten
te omkleden.
2. Dat ik een afkeer van de huidige rechtelijke macht heb, is niet juist. Ik
concludeer slechts dat het hoogwaardige beeld wat we van onze rechtspraak
hebben zeker niet altijd klopt en dat het systeem waarmee we hoogwaardige
rechtspleging pogen te handhaven misschien ook wel op een andere manier
ingericht kan worden. In mijn ogen op een manier die ons ideaal van radicale
democratisering en meer autonomie voor de inwoners van dit land nastreeft.
Daarom houd ik het ook op een *theoretische* discussie.

>>Vrouwe Justitia mag dan een schaal in d'r handen
>> hebben, maar het is wel een weger waarvan de schaalverdeling steeds
>> veranderd. Maar ja, dat ziet ze niet, want ze is geblinddoekt.
>
>Dat de schaalverdeling van tijd tot tijd verandert lijkt me niet onlogisch
>in een maatschappij waar de ontwikkelingen elkaar zeer snel opvolgen. Om
>te zeggen dat de schaalverdeling steeds verandert zul je toch eens wat
>voorbeelden moeten noemen, ik heb altijd begrepen dat de Nederlandse
>rechters vrij consistent zijn in het bepalen van de strafmaat.

Nu heb je het over het strafrecht. Er wordt nog (veel) meer recht gesproken
in Nederland.
Met de veranderende schaalverdeling bedoel ik niet alleen dat deze met de
tijd veranderd (dat is inderdaad logisch), maar ook per rechtbank of zelfs
per rechter. Bij onderzoek naar uitspraken over echtscheidingen, valt te
concluderen dat rechters die zelf een echtscheiding achter de rug hebben,
gemiddeld een ander (lager) bedrag voor alimentatie vaststellen, dan rechters
waarbij dat niet het geval is. Zo werd mij althans verteld in een van de
colleges die ik volgde tijdens de 2 jaar dat ik rechten studeerde; een bron
kan ik je helaas niet geven. In ieder geval vind ik dat soort dingen niet te
verdedigen met zoiets als 'onafhankelijke rechtspraak'.
Verder heeft de rechtbank in Rotterdam t.a.v. een bepaald misdrijf  (ik
geloof uitkeringsfraude) een paar jaar geleden zich op een soort 'zero
tolerance' standpunt gesteld, waardoor een tijd lang de strafmaat in het
vonnis consequent hoger uitpakte dan de OVJ eiste. Totdat het OM in R'dam dus
maar hogere straffen ging eisen (gemiddeld hoger dan in andere delen van
Nederland). Allemaal binnen de maten van de wet, hoor. Maar het is dus
mogelijk om binnen Nederland voor hetzelfde misdrijf verschillend in zwaarte
gestraft te worden. Ook hier weet ik geen precieze bron, behalve dat het een
aantal jaar geleden een item was in, ik meen, Lopende Zaken van de VPRO.

<knip>

>De rechter spreekt onafhankelijk recht
>op basis van de geldende wetgeving, de opgelegde straf moet gezien worden
>als een stuk sanctie van de maatschappij (binnen vastgelegde marges).
>wanneer een geval dus veel impact heeft is het logisch (in mijn ogen) dat
>de rechter namens die maatschappij dichter gaat zitten bij het maximum
>voor het delict.
>> Dan over de onafhankelijkheid. Wie benoemt ook al weer de rechters? Er mogen
>> dan wel procedures en afsproken zijn voor de benoeming die de
>> onafhankelijkheid moeten bewerkstelligen, maar echt volledige
>> onafhankelijkheid kun je niet garanderen.
>
>Dat kan nooit maar het kiezen van een rechter betekend in ieder geval dat
>een rechter zijn onafhankelijkheid opgeeft ten gunste van een
>herverkiezing. Een gebeurtenis in het uitgaansleven twee weken voor de
>verkiezingen zal dan ongetwijfeld een enorme druk leggen op de kandidaten
>waardoor de waan van de dag gaat regeren.

En de impact die een delict heeft op de maatschappij als richtsnoer voor de
strafmaat laten gelden, is geen waan van de dag?
Dat kan ook tot volstrekte willekeur leiden.
Hoe hoog denk je dat de druk was op de rechters die vonnisten in bijv. de
zaak over 'het beest van Assen' om de maximale straf op te leggen? Reken maar
dat de 'maatschappelijke onrust' die op dat moment heerste (er spelen nog een
aantal voor de publieke opinie vergelijkbare zaken in Drenthe), invloed heeft
gehad op de strafmaat. In dit geval is 'waan' van de dag misschien niet zo'n
goede keuze, maar het feit dat deze rechters benoemd zijn, garandeert
blijkbaar niet dat er geen maatschappelijke druk op de invulling van hun
positie gevoeld wordt. En als de opgelegde straf als een maatschappelijke
sanctie gezien moet worden - zoals jij stelt - waarom dan niet de kiezer over
wie recht wordt gesproken richting laten geven over wat als belangrijk wordt
ervaren en wat niet. Het betekent niet automatisch dat een rechter gebaat is
bij veel veroordelingen, maar wel bij een hoge (of lage) straf als het tot
een veroordeling komt. Dat is ook consequent en iedereen kan het weten. En
ja, dat kan dus per rechtbank verschillen, maar dat doet het nu ook al (zie
R'dam).

>Ook lijkt het me een vreemde
>zaak dat er dan in verschillende arrondisementen verschillende
>prioriteiten gesteld gaan worden die volledig in strijd kunnen zijn met de
>prioriteiten van bijvoorbeeld het OM of het opsporingsapparaat.

Dat gebeurt nu ook al. Zie voorbeeld Rotterdam.
Daarnaast: de rechter is toch onafhankelijk? Die heeft dus niets te maken met
de prioriteiten van het OM en het opsporingsapparaat.

>Een voordeel van de benoemde rechters is dat ze door politici worden benoemd
>voor het leven (daar kun je ook nadelen van zien), herbenoeming is niet
>aan de orde waardoor een rechter zich ook niet afhankelijk op hoeft te
>stellen in de richting van de politiek.

Behalve dan als de rechter naar een andere rechtbank of hogerop wil
(Kantongerecht --> Arrondissement --> Hof --> Hoge Raad). Dan moet hij/zij
steeds weer benoemd worden. Wie garandeert mij dat dan niet naar de vonnissen
wordt gekeken? Ik kan dat nergens controleren. In de VS worden de rechters
van de Supreme Court (vgl. Hoge Raad) door de President gekozen uit een lijst
met vakkundige mensen en voor het leven *benoemd*. Reken maar dat er gekeken
wordt naar de politieke inhoud van de vonnissen van de kandidaten. Verschil
met Nederland is dat het daar openlijk breed uitgemeten wordt. Want wie zegt
mij dat in Nederland bij een benoeming van een lid van de Hoge Raad niet
precies hetzelfde gebeurt? En ik heb er niets over te zeggen, terwijl het
toch de personen zijn die het hoogste recht in Nederland over mij uit kunnen
spreken.

<knip>

>> Waarom kunnen en willen we de uiteindelijke verantwoordelijkheid van het
>> maken van de wetten en het besturen van het land wel (rechtstreeks) in
>> handen van de kiezer leggen en die van het rechtspreken niet?
>
>Ons syteem kent de scheiding der machten, juist de wetgevende macht en de
>uitvoerende macht zeggen we steeds over dat deze te zeer verweven zijn,
>wat je voorstelt door te gaan kiezen is om ook die rechters het politieke
>bestel binnen te slepen en de verwevenheid dus te vergroten. Een systeem
>kun je veranderen maar in dit geval lijkt het me niet slim.

Ik meende dat onze oplossing voor het ontrafelen van die verweving nu juist
was om de minister-president apart te kiezen en zo. Juist de 'benoeming' door
het staatshoofd/de TK levert die verwevenheid op.

>> > Nee, het is goed dat de rechter na een grondige opleiding en na een goede
>> > selectieprocedure benoemd wordt. Dat garandeert een evenwichtige en
>> > hoogwaardige rechtspleging, zonder Amerikaanse toestanden en zonder
>> > partijpolitieke bindingen.
>>
>> Het garandeert voornamelijk ondoorzichtigheid als het gaat om het
>> achterhalen van de werkelijke motieven van een rechter bij de rechtsvinding.
>> Neem bijvoorbeeld het Arrondissement Alkmaar.
<knip>
>Ik geef toe dat er ook binnen de
>rechtelijke macht het een en ander kan veranderen, je zou de
>benoemingsprocedure doorzichtiger kunnen maken en striktere eisen kunnen
>stellen aan de rechters (bijvoorbeeld aan de verschillende bijbanen) maar
>moet daarvoor het totale systeem op de schop? Hoe voorkomt jouw voorstel
>dat het ergens een zootje wordt??

Niet.
Het enige wat ik hiermee wil zeggen is dat het huidige systeem beslist niet
altijd de hoogwaardige en evenwichtige rechtpleging tot gevolg heeft, die men
denkt dat het heeft. De door Hein aangehaalde Amerikaanse toestanden worden
m.i. voornamelijk veroorzaakt door het jury-systeem en niet direct door een
gekozen rechter.

>Je noemde ook even het samen kiezen van
>OVJ en Rechter, je gaf aan dat het misschien verstandig is de OVJ niet te
>kiezen, vertrouw je de kiezer niet?

Slechte formulering van mijn kant. Ik kom uiteindelijk tot de conclusie dat
er ook daar wat moet veranderen, als je naar een gekozen rechter wil.
Wat je wel kunt stellen is dat als je een gekozen Uitvoerende Macht zou
hebben, je de ovj als een vertegenwoordiger kan zien.
Maar misschien moet de ovj gewoon wel gekozen worden. Daar ben ik nog niet
uit. Overigens wilde ik dat nu nog even buiten de discussie laten.

>Het samen kiezen vind ik een slechte
>zaak, zover zou het nooit mogen komen. Dit werkt in de hand dat men voor
>de verkiezing aangeeft bepaalde zaken hard aan te pakken waarna zowel OVJ
>als rechter belang hebben bij veroordelingen (tast onafhankelijke
>rechtspraak aan). Nu is het niet zo dat een rechter wordt afgerekend op
>het aantal veroordelingen, bij een kiessysteem zal dat wel gaan gebeuren.

Niet door de kiezer, nee. Maar of dat door de politici gebeurt die beslissen
over benoeming op een andere plek of positie, is mij geheel onduidelijk. Voor
hetzelfde geld speelt daar wel partijpolitiek mee.

>> Overigens is hetzelfde argument gebruikt voor de benoemde burgemeester. Dat
>> garandeerde ook evenwichtig en hoogwaardig bestuur, boven de waan van de dag
>> verheven. Daar denken we toch ook anders over, niet?
>
>De burgemeester is onderdeel van het politieke systeem, wordt benoemd op
>basis van zijn of haar politieke kleur en is onderdeel van de uitvoerende
>macht. Het lijkt me dat deze vergelijking echt niet op gaat.

We willen de burgemeester gekozen hebben omdat we zeggenschap willen over de
keuze wie ons bestuurt. Waarom mogen we dan geen zeggenschap hebben over de
keuze wie recht over ons spreekt?

>> Dan nog iets. Rechters maken wetten. Jurisprudentie noemen we dat. Dat is
>> een taak (geworden) van de rechtelijke macht; het signaleren van andere
>> tendensen in de maatschappij o.i.d. Gevolg is dat iemand, totdat er een door
>> de Kamer aangepaste wet is, beroep kan doen op wetten die niet door de
>> wetgevende macht / de kiezer formeel als zodanig zijn erkend. Nu had ik het
>> in mijn voorbeeld alleen over Kantonrechter, maar het geeft te denken.
>
>De rechter spreekt recht op basis van de wet, wanneer de wet geen uitkomst
>biedt zal de rechter kijken naar de intentie die ten grondslag lag aan
>bepaalde wetsartikelen, op basis daarvan komt hij dan tot een uitspraak.
>In bijna alle gevallen betekend dit dat de rechter geen nieuwe wetgeving
>maakt doch slechts de interpretatie vastlegd.
>Overigens kunnen andere
>rechters daar van afwijken wanneer ze het er niet mee eens zijn (zie je
>meteen dat jurisprudentie geen kracht van wet heeft zoals je wel
>beweerde).

Net als dat er zwaarwegende argumenten moeten zijn om een wet anders te
interpreteren dan tot dan toe het geval was, zal een rechter ook zwaarwegende
argumenten moeten hebben om jurisprudentie opzij te zetten, of anders te
interpreteren. De facto komt het in de meeste gevallen op hetzelfde neer.

<knip>

Tot slot.
Nog niet zo lang geleden was ik er van overtuigd, ondanks mijn
D66-lidmaatschap, dat een gekozen burgemeester niet zo'n goed idee was. Je
moest er toch niet aan denken wat voor idioten, machtswellustelingen en
populisten er verkozen zouden kunnen worden die dan ook nog, zeker in de
kleinere gemeenten, flink veel te zeggen kregen.
Ruim 2 jaar geleden sloeg dat standpunt radicaal om naar het
tegenovergestelde. Ik ben nu ook een groot voorstander van een gekozen
Collegevoorzitter. De omslag kwam omdat ik mij ineens realiseerde dat er nu -
naast goede - ook idiote, machtswellustige en populistische burgemeesters
zijn en dat het *benoemen* van die mensen dus geen garantie was voor juiste
kwaliteit. En een verkozen burgemeester kun je weer wegsturen.
Ik realiseerde me dat ineens omdat ik - en dit is belangrijk - toen bijna
dagelijks (de verkiezingen naderden) met de gemeentepolitiek van doen had.
Daardoor vloeide de air van belangrijkheid van bestuurders langzaam weg en
kon je ze wat meer in perspectief plaatsen.

Als ik advocaten hoor over vonnissen (ook in hun voordeel), waarbij men zich
afvraagt of de rechter bij god wel wist waar het over ging, of misschien toch
een beetje te veel zijn persoonlijke overtuiging heeft laten gelden, vraag ik
mij zorgelijk af of we men z'n allen niet te veel op dat papieren imago van
de rechter vertrouwen (dienaar van Vrouwe Justitia, onafhankelijk enz.).
Zoals een cassatie-advocaat mij eens vertelde over het feit dat je bij
pensioen-kwesties als gevolg van echtscheidingen zo goed kunt zien dat de
leden van de Hoge Raad voornamelijk oudere heren van goede komaf zijn. Diep
in hun hart vinden ze dat vrouwen zwakke wezentjes zijn, die financieel niet
voor zichzelf kunnen zorgen en daarom alle bescherming behoeven. Het
verhaaltje was schertsend bedoeld, maar niet onwaar.

Veel mensen op deze lijst hebben meer dan gemiddeld met de politiek te maken.
Zij kunnen in de keuken kijken en weten wat de ingredienten zijn. Maar wie
van ons heeft nu dagelijks met de Rechtelijke Macht te maken? Zien we niet te
veel alleen het imago wat ons wordt voorgehouden, zoals bij de buurman van
mijn ouders die over de gemeentelijke herindeling (waar hij, terecht, zo zijn
twijfels over had) zei: 'Als de burgemeester het zegt, dan zal het goed
wezen. Die heeft er toch voor geleerd'.

Met vriendelijke groet,

Chido Houbraken
C.Houbraken at Hilversum.nl
035-6292040

Dit bericht wordt beschouwd als persoonlijke correspondentie en dient als
zodanig behandeld te worden.
This message is personal and should be treated as such.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********