democratie en fractiediscipline

[H. van Meeteren]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

At 02:05 07-06-2000 Wednesday, Erik van den Muijzenberg wrote:


>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>At 16:48 06-06-2000, H. van Meeteren wrote:
>
> >. Hoe zou het komen dat een Jan Terlouw of een Hans van Mierlo zoveel 
> zetelwinst
> >veroorzaken? Stemt men werkelijk alleen op de partij? Maakt u dat eens hard.
>
>Stemden de mensen die op Jan Terlouw stemden of op Hans van Mierlo,
>op deze personen wegens de politieke standpunten van Terlouw of
>Van Mierlo? Maakt u dat eens hard.

wat is precies uw vraag? Of de kiezers op Jan terlouw of Hans van Mierlo op 
de man of op de partij stemden? Of op de politieke standpunten van de beide 
heren? Mijn stelling is dat de kiezers primair *op de man* stemden, en 
secundair op de partij van de man. Jan Terlouw presteerde het d66 een 
onverwachte zetelwinst te geven, van Mierlo werd ingezet het verlies te 
keren. Kijkt u even mee naar de percentages stemmen op D66 sinds 1967:

1967: 4,5
1971: 6,8
1972: 4,2
1977: 5,4
1981: 11,1
1982: 4,3
1986; 6,1
1989: 7,9
1994: 15,5
1998: 9,0

Welke jaren springen eruit? Als opvallende `stijgers' 1981 en 1994. Hebt u 
er een verklaring voor, anders dan de presentatie, de persoon en de 
uitstraling van de lijsttrekker? Natuurlijk zullen andere factoren ook een 
rol hebben gespeeld (ik hou niet van monocausale verklaringen), maar -en 
dat is o.a. wb Jan Terlouw leuk beschreven in het boek `Naar 17 zetels en 
terug' -  de lijsttrekkers Jan Terlouw en Hans van Mierlo bleken niet 
alleen de lijst, maar ook veel meer stemmen te trekken. Inter/view, 
NSS,  Nipo en Intomart hebben dit ook dit fenomeen onderzocht. In het 
multi-client onderzoek van NSS bijvoorbeeld wordt in het vragenformulier 
expliciet gevraagd naar de mening over de kwaliteit van de lijsttrekkers. 
Die mening blijkt significant te leiden tot stemgedrag.  Ook in het 
nationaal kiezeronderzoek (NKO) dat sinds 1971 gehouden wordt worden 
motivatievragen gesteld (`reden van partijkeuze). De lijsttrekker blijkt 
een belangrijke rol te spelen in de partijkeuze en dus het stemgedrag. 
Vooral jongere kiezers (tot ca. 30 jaar) laten zich leiden door de persoon 
van de lijsttrekker, de oudere kiezer stemt eerder uit traditionele 
partijbinding (zie compendium politiek en samenleving, augustus 1999, 
kiezersonderzoek in Nederland). D66 trekt sinds haar oprichting vooral 
jongere kiezers. Daar is in de jaren zeventig, tachtig en negentig geen 
verandering gekomen, met als uitzondering 1998 (volgens het onderzoek).

>De zaak lijkt me deze: fractiediscipline is uit den boze. Een
>kamerlid behoort te stemmen zonder last of ruggenspraak. Be-
>tekent dit nu dat politieke partijen geheel moeten opgeheven?
>Maakt u dat eens hard.

Het geheel opheffen van de politieke partijen is misschien niet nodig, als 
ze in staat zijn als middelaar tussen kiezer en Staten generaal effectief 
te opereren. Daar heb ik echter een hard hoofd in. Politieke partij zijn 
instituten geworden met een hoge mate van zelfbehoud-zucht. Het zijn doel 
op zichzelf geworden, en vervullen de rol van intermediair niet meer naar 
behoren. Ik kan me andere, effectievere, vormen van intermediariteit 
voorstellen.

> >het heeft de SP meer dan twintig jaar gekost om door te dringen tot het
> >parlement. Wij als Groenen hebben nooit de rubberen muur mogen slechten.
>
>Dan hebben 'Wij' het gewoon slecht aangepakt.

Deze verklaring is onzinnig. En een drogredenering. Met dit type verklaring 
zet uw vrouwen weg die tegen `glazen plafonds' aanlopen of allochtonen die 
niet doordringen tot hogere functies. Uw verklaring is daarmee conservatief 
en gemakzuchtig.  Er zijn mechanismen in onze samenleving werkzaam die 
bepaalde groepen uitsluiten van invloed en/of participatie. Ook binnen de 
Haagse kaasstolp werken die mechanismen, misschien daar nog sterker dan 
elders.

>Overigens, zou het in het door u verdedigde stelsel dan wel zo
>snel lukken om vanuit het niets door te dringen tot de Tweede
>Kamer? Maakt u dat eens hard.

Wanneer de kandidaatstelling los van het clientisme van de politieke 
partijen zou verlopen, middels een neutraal systeem dat iedere kandidaat 
dezelfde middelen en mogelijkheden geeft, dan zou een `groene' net zoveel 
kans hebben aan de wetgeving en volksrepresentatie mee te doen als een 
sociaal liberaal.

> >So what? Je kan die lijsten ordenen, en via zoeksystemen toegankelijk
> >maken. Internet kan hierbij van onschatbare dienst zijn. U denkt nogal
> >behoudend, als ik zo vrij mag zijn.
>
>Meneer Van Meeteren, u beschouwt al vijf a zes jaar het Internet
>als panacee voor allerlei kwalen. Waar baseert u dat toch op?

Ik heb het hierboven over internet als hulpmiddel, als een systeem dat van 
dienst kan zijn. Ik heb het niet over een panacee voor allerlei kwaklen. U 
schuift me dingen in den mond die ik niet geuit heb, en hanteert daarmee de 
drogredenering van de stropop. De oplossing van de huidige crisis in de 
representatieve democratie zie ik dan ook niet in de inzet van internet, 
maar door een minder partijpolitieke kandidaatstelling voor de staten 
generaal.  Internet, herhaal ik, kan daarbij van onschatbare dienst zijn.

>Kunt u hard maken dat de gemiddelde burger - en dus niet wij,
>zoals we hier op deze lijst bijeen zijn; bovengemiddeld opgeleid
>en bovengemiddeld geinteresseerd in politieke en maatschappelijke
>vraagstukken - werkelijk over de tijd, de interesse en het inzicht
>beschikt, noodzakelijk om uit honderden (?) duizenden (?) of wel-
>licht tienduizenden kandidaat-parlementsleden juist die ene persoon
>te kiezen die het meest het standpunt van die burger over duizenden
>verschillende onderwerpen zal weten te vertolken?

Nee hard maken kan ik dat niet, om de eenvoudige reden dat we zo'n systeen 
nog nooit gehad hebben. Het is dus niet te onderzoeken. Verder 
vooronderstelt u dat ik geen voorstander ben van voorselecties. Die 
vooronderstelling klopt niet. Er kunnen systemen ingevoerd worden waarmee 
en waarlangs kandidaten voorgeselecteerd worden op basis van controleerbare 
en niet discriminerende criteria. Assessment-centres doen dit al jaren voor 
het bedrijfsleven, in de werving -en selectie praktijk. Het enige doel dat 
ik beoog is het zo veel mogelijk uitsluiten van subjectieve vervormingen en 
disbalansen in het proces van kandidaatstelling naar kamerlid.  Als u of 
iemand anders een oplossing heeft hoor ik het graag.

> >>Het Amerikaanse systeem dus.
> >
> >Nee.
>
>Uw stelsel introduceert beslist Amerikaanse elementen. De nadruk
>zal eerder liggen op de sympathieke uitstraling van de persoon
>dan op issues. Niet?

Nee, u vooronderstelt een scheiding tussen persoon en issue. De 
werkelijkheid zal, naar mijn overtuiging, juist een mix zijn van persoon en 
issue. Natuurlijk zal de uitstraling  van de persoon een rol spelen, zoals 
het nu ook al speelt (Van Mierlo/Terlouw effect voor D66, Kok-effect voor 
PvdA etc). Maar het is aan de persoon om de issues helder te formuleren en 
aanstekelijk te peresenteren. Beide elementen zullen de kiezer tot een stem 
kunnen bewegen.

> >Ja. En dat kennen is niet zo moeilijk. Daar zijn hulpmiddelen voor. In een
> >supermarkt zijn ook duizenden artikelen te koop, en toch bent u in staat
> >boodschappen te doen, neem ik aan.
>
>In de supermarkt gaat het om vele aankoopbeslissingen per dag.
>Bij het aanschaffen van een ongebonden volksvertegenwoordiger
>gaat het om 1 aanschaf per 4 jaar. Als voorbeeld hierbij kan
>uw supermarktmodel dus onmogelijk dienen.

Het gaat niet om de frequentie van de aankoop, maar om de weg waarlangs de 
consument/kiezer tot een keuze komt. Met genoeg hulpmiddelen kan een 
consument/kiezer makkelijker tot een keuze komen. Op het door u zo 
verfoeide internet gebeurt dit op het terrein van teleshopping. Door 
zoekmachines en prijs/kwaliteit vergelijkingen kan een potentiële koper 
redelijk makkelijk en snel tot een verantwoorde aankoop komen.

>Redeneren we ook even andersom: heeft de gemiddelde burger de
>tijd en de interesse om de merites van allerlei produkten af
>te wegen? Nee.

Hoe weet u dat?

>Wat doet die burger dan wel? Die gaat in de supermarkt af op de 
>kwaliteitsgarantie die een *merk* - lees politieke partij - biedt.

Het `merk' wordt meer en meer opgehangen aan de persoonlijke kwaliteiten 
van de lijsttrekker, is mijn betoog. Kies Kok. Het `Rosenmöller-effect'. Etc.

> >>Het 'spannend' maken van de politiek maakt 't nog niet beter.
> >
> >Wel aantrekkelijker. Daarover heb ik het. De kiezer wil zich weer betrokken
> >voelen.
>
>Maakt u dat eens hard.

Wanneer de kiezer zich *niet*  betrokken wilde voelen bij het landbestuur, 
dan kunnen we de democratie sowieso afschaffen. Democratie vóóronderstelt 
betrokkenheid van burgers bij het landsbestuur. Demo-cratie betekent: het 
volk (demos) dat (zichzelf) bestuurt (kratein=heersen over). Daartegenover 
staan tyrannie en diktatuur, systemen waarbinnen de bevolking van elke 
invloed en betrokkenheid wordt buitengesloten.

>En maakt u ook eens hard dat uw model daaraan bijdraagt.

Mijn argumentatie staat hierboven.

> >Die invloed van de `gewone kiezer' is zienderogen en meetbaar afgenomen de
> >laatste twintig jaar. De vraag blijft: is partij-ontbinding óók zinvol, en
>
>Inderdaad. Zal ik u eens een geheim verklappen? De invloed
>van de gewone volksvertegenwoordiger is ook zienderogen en
>meetbaar afgelopen de laatste twintig jaar. Beleid wordt in
>toenemende mate in Brussel bepaald. Zien wij hier wellicht
>een verband? En heeft het dan zin om ons *nationale* sys-
>teem op de schop te nemen?

Ja en nee. Ja, aangezien ons nationaal systeem, óók binnen Europese 
verhoudingen, van doorslaggevende waarde zal blijven. Zoals de gemeente, 
óók binnen het landelijke politieke systeem, van waarde is gebleven (de 
"lokalen" (leefbaar Hilversum en zo)  zullen zelfs zeggen: van grotere 
waarde). Nee, aangezien het door mij bepleite idee ook toepasbaar is op een 
supranationaal democratisch verband.

> >ontneemt het de `gewone kiezers'  invloed? Nee, het geeft nieuwe impulsen
> >aan de vertegenwoordigende democratie. Durf dat eens gewoonweg te
> >overwegen! Vernieuwing is altijd eng, maar zonder vernieuwing rest ons
> >slechts de aftakeling.
>
>Dat klinkt als 'Mussert of Moskou'.

Nee, het klinkt als vernieuwing of aftakeling.

Hein  van Meeteren
 Amsterdam
heinwvm at palm.a2000.nl  

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********