Geweld als beïnvloedbaar gedrag (verbreding media & geweld)

Tue Jan 25 03:16:30 CET 2000

De discussie welke startte onder de noemer "geweld en media" lijkt zich te ontwikkelen naar een bredere discussie. Vrijwel iedereen geeft aan daar meer behoefte aan te hebben dan te blijven hangen bij één specifieke maatregel. Dat ljkt me een goed idee als we er vervolgens in slagen het complexere issue behoorlijk in discussie te krijgen. Wat zou helpen is als we een model hadden aan de hand waarvan we de discussie zouden kunnen voeren. Wordt nog steeds een heisa maar.....de kansen worden misschien beter.
Hieronder treffen jullie een beknopte beschrijving van een gedragsmodel aan welke mij in ieder geval regelmatig helpt na te denken over gedrag en gedragsbeïnvloeding. Het gedragsmodel is geconcipieerd door Prof Dr Theo BC Poeisz KUB. Ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden en of het een basis kan zijn om de bredere discussie mee te voeren.

Volgens dit gedragsmodel  doet een bepaald gedrag zich voor als aan drie voorwaarden is voldaan:
- motivatie (M)
- capaciteit (C)
- gelegenheid (G)

Waarbij MxCxG = T ; hoe hoger T hoe waarschijnlijker dat het gedrag zich voordoet. In het model kunnen M,C en G een waarde tussen 0 en 1 aannemen. Alle drie en ook de uitkomst, de Triade factor hebben dus altijd een waarde (van 0 tot 1) De Triade factor geeft een indicatie van de kans  dat een bepaald gedrag zich voor zal doen. Waarbij de uitkomst 0 betekent dat het gedrag zich niet zal voordoen en 1 dat het zich zeker wel zal voordoen. Het model levert geen absolute waardes in de zin dat we een kanspercentage krijgen, het levert een waarde welke ons bijvoorbeeld in stat stelt de waarschijnlijkheid van het ene gedrag ten opzichte van het andere gedrag 

Als één van de drie zich niet voordoet (0) is het uiterst onwaarschijnlijk (0 in theorie) dat het gedrag zich voor zal doen. Je herkent het model wellicht wel als de inverse van de bewijstheorie welke we bij elke detective / Perry Masons film aan de orde komt :  means , motivation, opportunity. In deze bewijstheorie gaat men nog iets verder, als iemand de enige is waarbij kan worden aangetoond dat deze drie elementen op de tijd van de moord aanwezig waren dan móet hij/zij de dader zijn, of beter de waarschijnlijkheid wordt zo hoog geacht dat men een schuldig kan uitspreken. Het mag helder zijn dat dit niet helemaal sluitend is, maar ok voor het recht geldt dat men practisch is en niet op zoek naar de uiterste zuiverheid. ( prachtige redenen om geen doodstraf te hebben en vooral een onderzoek te heropenen bij behoorlijke twijfel, maar dit terzijde) Deze allinea is alleen bedoeld als illustratie.

Als we op deze basis naar het (zinloos of zinvol) geweld kijken kunnen we op zoek naar begrip en naar oplossingen. We zullen moeten begrijpen hoe de drie elementen aanwezig zijn (geweest) en of daar grote lijnen in te vinden zijn, samenhangen tussen de verschillende gevallen.

-Er moet gelegenheid zijn geweest; als dader en slachtoffer niet bj elkaar in de buurt komen gebeurt er vanzelfsprekend niets. Ditzelfde geldt voor het initiele contact. Zo kan meespelen of er oogcontact is of niet; er moet vaak iets gebeuren waardoor de situatie ontstaat. Maar de situatie kan ook moeilijk gemaakt worden door 'veilige omgevingen'; bijvoorbeeld veel licht, veel zicht, veel mensen. 
-De capaciteit moet er zijn; zonder mes kan er gewoon niet gestoken worden, zonder wapen niet gevuurd, zonder overwicht niet overmeesterd. Maar men moet ook überhaupt de keuze kunnen maken om geweld te gebruiken. Bij sommigen ligt die drempel heel hoog bij anderen is die vrijwel afwezig. Dit is iets anders dan motivatie. 
-De motivatie moet er zijn;  die kan gevoed worden door woede, angst, trots etc. Het bijzondere van zinloos geweld is dat we zoveel moeite hebben ons de motivatie voor te stellen. Dit onderscheidt het denk ik ook van andere geweldsdaden.

We kunnen van alle drie de genoemde factoren ieder nog benaderen vanuit intrinsieke en extrinsieke delen. Intrinsieke motivatie is bijvoorbeld de eigen woede, extrinsieke motivatie kan bijvoorbeeld liggen in de toejuichingen van zijn maatjes (of de rustige woorden van een omstander).

Je zou nu eens voorzichtig kunnen gan kijken wat er gebeurt en welke elementen een rol spelen. Zo mogen we even aannemen dat drank een belangrijke rol speelt. Drank heeft invloed op de factor capaciteit. Remmingen vallen weg, dus de drempel om zoiets negatiefs als geweld te gebruiken wordt verlaagd, de capaciteit neemt toe.
Haal je alle drank effectief weg dan zul je zonder meer de kans verminderen dat het gedrag zich voordoet. Haal je een beetje van de drank weg of van de resultaten ervan (fantasietje: ontnuchtringsdrankje welke je moet drinken voordat je de kroeg verlaat) dan zal dit eveneens effect hebben om de kans. Één van de concrete activiteiten in dit kader is de áfkoelingsperiode' welke in sommige uitgaansgebieden is afgesproken.

Een andere manier om op de capaciteit in te grijpen is om de drempel om geweld te gebruiken te verhogen. Dit wordt in feite gepoogd met alle acties tegen zinloos geweld welke we op dit moment zien. Dit hoeft zeker niet zonder effect te zijn. En als de drempel wat kan worden verhoogd, verlagen we de capaciteit en daarmee de kans. Ook de media discussie gaat over dit punt. Als de 'voorlichting' welke men dagelijks binnen krijgt de drempel verlaagt, of zelfs de natuurlijke inclinatie tot reageren met geweld verhoogt kan er reden zijn op die voorlichting in te grijpen. Dat zou ook kunnen door de gewenste voorlichting te versterken, maar het weghalen van negatieve voorlichting is zeker een mogelijkheid en zál effect hebben. Hoeveel ? en ten koste van wat is weer een hele andere discussie.

Bovenstaand alleen voorbeelden hoe je naar verschillende factoren zou kunnen kijken en maatregelen zou kunnen bedenken welke zouden bijdragen aan het verlagen van de kans dat het ongewenste gedrag zich voordoet. Daarbij kun je in feite op drie assen werken. Doordat je ze tegen elkaar afzet, kun je kijken welke maatregelen het meeste effect hebben en met de minste (echte en maatschappeljke) kosten kunnen worden ingevoerd. 

Maar, je kunt ook iets heel anders doen. Want mensen maken geen keuze om een bepaald soort gedrag wél of níet te vertonen, ze maken een keuze tussen verschillende gedragsmogelijkheden. Je zou dus ook kunnen kijken naar de alternatieven welke er in dat soort situaties zijn. Aangezien het er ons (nu even) alleen om gaat te voorkomen dat er geweld wordt gebruikt, is ieder ander gedrag al een beter alternatief. Zo zou je willen weten welke de meest waarschijnlijke andere gedragstyopes zijn waar iemand voor zou kunnen kiezen (je zou bijvoorbeeld kunnen kijken naar de 'near misses'; de situaties waarin het net even beter afliep). Vervolgens kun je op dezelfde wijze kijken hoe je de waarschijnlijkheid van dát gedragstype verhoogt. Als je de aantrekkelijkheid / kans van dat gedragstype verhoogt, zal het minder aantrekkelijke type zich minder gaan voordoen. Hierbij speelt het 'slachtoffer' ook nog een belangrijke rol. Het kan wel eens zijn dat zíjn gedrag het onmogelijk maakt voor de ander om het andere gedrag te vertonen. Dit is een hele moeilijke discussie om in het openbar te voeren omdat het zo snel aan "schuld" gekoppeld wordt. Het is natuurlijk niet zo dat iemand 'schuld' heeft als slachtoffer, maar hij zou wellicht wel positief kunnen bijdragen aan de afloop van het geheel. Toch is het noodzakelijk ook naar de alternatieve gedragstypes te kijken omdat het wel eens zo zou kunnen zijn dat het alternatief zo onwaarschijnlijk is dat het geen zin heeft íets te doen aan het verlagen van de waarschijnlijkheid van het andere. Als weglopen bijvoorbeeld heel laag scoort, dan kun je wellicht beter proberen dit te verhogen dan extreem veel maatregelen te nemen het andere te verlagen. 

Ik zou nog drie dingen willen opmerken welke met het voeren van een zinvolle discussie te maken hebben:

1. we praten over kansen. dit betekent dat we wel invloed kunnen uitoefenen op de aantallen, heel moeilijk invloed kunnen uitoefenen op specifieke individuele situaties. Zoals door vrijwel iedereen opgemerkt, geweld is er altijd geweest. Uitbannen is illusoir. Dat wil niet zeggen dat je niets zou kunnen doen. 

2. het heeft geen zin deze discussie aan te gaan als we uitvoerig gaan discussieren over of er nu wel of geen  noodzaak is er wat aan te doen. Ten eerste geeft ons programma aan dat we ons dit soort zaken aantrekken, ten tweede is er een unieke kans om voortgang te maken omdat de publieke opinie dit tot een belangrijk issue heeft gemaakt.

3. waarschijnlijk zou het hele probleem niet bestaan als de maatschappij beter in elkaar zat; ook ik mag graag dicussieren over zaken welke fundamenteel verkeerd zijn in de wereld. Voor een pragmatische politieke partij is het echter ook handig om te kijken wat je in de gegeven situatie kunt doen. 

Met vriendelijke groet,

Bo Buma

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20000125/50b9fe78/attachment.html>