moet ik VVD-er worden?

Sat Jan 8 18:43:32 CET 2000

Beste geadresseerden (en dat zijn er nogal wat),

Er is al enige tijd discussie rond de staatsschuld - aanvankelijk op de
discussielijst, toen op het congres, en vandaag naar aanleiding van het
ontstane begrotingsoverschot. Tijd om wellicht enkele punten enigszins op te
helderen vanuit de Tweede Kamerfractie.

Maar om een ieder van meet af aan gerust te stellen: de D66-fractie neemt de
staatsschuld buitengewoon serieus. Zo goed als we sinds 1994 buitengewoon
consistent zijn geweest in het streven naar vermindering van het
financieringstekort (zowel in 1994 als in 1998 kende het D66-programma het
laagste financieringstekort; nogal wat andere partijen hadden de
werkgelegenheid kunstmatig vergroot door op korte termijn ten koste van het
tekort extra banen te 'scheppen'), zo goed zullen we nu ook streven naar
aflossing van de staatsschuld. Er is dus geen sprake van het 'verjubelen'
van het begrotingsoverschot. Bovendien bestaat er bij het rijk nog altijd
een bescheiden tekort; de sociale fondsen en de lagere overheden staan
echter in de plus, en die tellen mee voor het financieringstekort/overschot,
zodat we nu per saldo in de plus staan.

Wat is nu ons beleid?

Twee jaar geleden, in de zomer van 1998, is een regeerakkoord geschreven,
waarin een aantal essentiele afspraken zijn gemaakt. Datzelfde regeerakkoord
ging overigens nog uit van een tekort van 1%, te bereiken in 2002, maar dat
was bij een veronderstelde lage economische groei van 2,25 %. Groei en
andere meevallers hebben ertoe geleid dat er versneld sprake is van een
overschot. En dat overschot zal dit jaar verder oplopen.
In het regeerakkoord is verder afgesproken dat 'meevallers' aan de
inkomstenkant (dus hogere belastinginkomsten, hogere aardgasinkomsten e.d.)
in beginsel als volgt zullen worden besteed: 50 % naar verdere verlaging van
het financieringstekort, 50 % naar verdere lastenverlichting (bovenop de 5
miljard die in dat regeerakkoord al was afgesproken). En verder werd
afgesproken dat we strikt zouden vasthouden aan de 'Zalmnorm': dat wil
zeggen het hanteren van een reeel uitgavenkader (een keer per 4 jaar
vaststellen wat je uitgeeft, en dat dan alleen nog aanpassen aan de
inflatie), en een strikte scheiding in de behandeling van uitgaven en
inkomsten. Deze beide elementen in de Zalmnorm zijn van grote betekenis - ik
heb wel eens gezegd dat ze van mij zo in de Grondwet mogen. Ze hebben er
voor gezorgd dat we staan waar we nu staan, en er eindelijk sprake is van
een overschot, niet meer van een tekort. Voor de vaststelling van de
Zalmnorm was er sprake van een dagelijkse discussie over de uitgaven en de
inkomsten, en van strategisch gedrag van zowel departementen als politici
(in kabinet en Kamer), met als gevolg dat er altijd net wat meer werd
uitgegeven dan verantwoord is, en altijd net wat minder bezuinigd dan nodig.
Aan die politieke cultuur is in 1994 -mede op basis van ons
verkiezingsprogramma- een eind gemaakt, en terecht.

Anderhalf jaar geleden, bij de vaststelling van het regeerakkoord, heeft de
D66-fractie aangegeven halverwege de rit, bij de opstelling van de begroting
2001 (dat is dus over een maand of 2) een zgn. 'midterm-review' te willen,
om te bezien wat de stand van zaken is m.b.t. tekort/staatsschuld,
economische groei, uitgavenontwikkeling en wat dies meer zij.
Nu er vervroegd sprake is van een begrotingsoverschot is er des te meer
aanleiding voor zo'n midtermreview.

Wat zijn de vragen voor de midtermreview?

1. Nu er geen financieringstekort meer is, is er strikt genomen ook geen
afspraak meer. Naar analogie zou je kunnen besluiten om tenminste 50% van de
meevallers te gebruiken voor aflossing van de staatsschuld - maar misschien
verdient de staatsschuld wel een hogere prioriteit.
2. Nu de economische groei zich uitermate goed heeft ontwikkeld, is er ook
alle aanleiding om vraagtekens te zetten bij de lastenverlichting. Niet bij
het -afgesproken- belastingplan voor 2001, waarmee zo'n 5 a 6 miljard gulden
gemoeid is. Dat belastingplan is nodg en nuttig; doelstellingen zijn
vergroening van belastingen, minder drempels voor vrouwen, meer motivatie om
te werken, vereenvoudiging.
Maar de afspraak uit het regeerakkoord (50% van de inkomstenmeevallers wordt
gereserveerd voor verdere lastenverlichting) moet wat ons betreft op de
helling. Zowel uit economisch opzicht (dreigende oververhitting van de
economie) als uit oogpunt van maatschappelijk evenwicht ('private rijkdom,
publieke armoede') zijn de grenzen in zicht. Dus: wel de toepassing van het
belastingplan, maar daar moet het ongeveer bij blijven.
3. Dan is er ook nog de noodsituatie in een aantal sectoren binnen de
publieke sector. Waarom vinden we allemaal dat verpleegsters beter moeten
worden betaald, maar stellen we er geen geld voor beschikbaar. Waarom
constateren we dat er te weinig in het Nederlandse onderwijs wordt
geinvesteerd ten opzichte van andere landen, maar doen we er niets aan?
Waarom vertragen we de aanleg van de 'ecologische hoofdstructuur' in
Nederland? Waarom bezuinigen we op geluidschermen langs de snelwegen. Waarom
doen we niet meer aan biologische landbouw?

Drie hoofdvragen kortom, waarvoor het nodig is om halverwege de rit te
afspraken nog eens goed onder de loep te nemen.

Waar willen wij nu uitkomen. Zonder daar al te precies over te kunnen zijn
(op dit moment), zijn er wel een aantal uitgangspunten aan te geven:

1. handhaving van de Zalmnorm (zie boven); er zijn geluiden dat deze zeer
belangrijke norm maar moet worden doorbroken, of dat er weer allerlei
automatismen in de rijksbegroting moeten worden geintroduceerd - geen sprake
van, wat ons betreft (n.b. voor ontwikkelingssamenwerking hebben we wel zo'n
automatisme, maar dat is ook terecht). De rust op het begrotingsfront, die
tot dit goede resultaat heeft geleid, moet worden gehandhaafd.
2. belangrijke prioriteit voor de staatsschuld. Vanwege de toekomstige
generaties, vanwege de noodzaak t.z.t. ruimte te hebben voor de hogere
kosten van vergrijzing, en omdat een lagere staatsschuld automatisch ruimte
schept voor het uitgeven van de 30 miljard rente die we nu nog ieder jaar
betalen aan meer nuttige bestedingen.
3. minder lastenverlichting.
4. tegemoet komen aan de gevoelde en reele noodsituaties in onderwijs, zorg
en enkele andere sectoren.
Dit laatste hoeft trouwens niet per se ten koste van het tekort, c.q.
overschot. Minder lastenverlichting is een mogelijkheid, een andere
mogelijkheid ligt ook in het feit dat economische groei er ook min of meer
automatisch toe leidt dat er minder wordt uitgegeven aan bijv. sociale
zekerheid, huursubsidie, enz. Dus binnen de afgesproken uitgavenplafonds
blijft er gewoon geld over, dat kan worden verschoven. Geen doorbreking van
de Zalmnorm, geen verlaging van het overschot (al kan het natuurlijk ook
weer niet helemaal "voor niets").

Kortom:
-hoge prio voor de staatsschuld
-minder of geen prio voor de lastenverlichting
-tegemoet komen aan urgente behoeften in essentiele maatschappelijke
sectoren
-handhaving van de Zalmnorm.

Waar heb ik dat ook al weer eerder gehoord? O ja, de motie-Veltman van het
laatste congres!

En tot slot: iedereen die zegt dat de staatsschuld niets anders is dan een
'voorraadgrootheid' van de vele financieringstekorten van de afgelopen 25,
26 jaar, heeft helemaal gelijk. Weg ermee!

Groeten,

Bert Bakker
(financieel woordvoerder)

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********