Omroepen

[Andor Admiraal]

> Andor is begonnen met enige argumenten waarom omroep
> verenigingen uit de tijd zijn, maar overleven deze argumenten
> een kritische blik, ik denk het niet

Nou, ik denk het wel ;-P

> 1 "De verzuiling in de samenleving is voorbij"
>
> Als dat zo zou zijn, waarom worden er dan overal islamitische
> organisaties opgericht, zoals scholen, sportverenigingen,
> culturele verenigingen etc.

Het feit dat de islamitische 3% van de bevolking steeds als voorbeeld
van verzuiling wordt aangehaald, zie ik als onderbouwing van de stelling
dat de verzuiling voor het gros van de Nederlanders is achterhaald. Het
feit dat de Islamitische een van de weinige herkenbare zuilen is maar
geen omroepvereniging van betekenis heeft (relatief), onderbouwt tevens
de stelling dat het omroepbestel te weinig flexibel is en onvoldoende
rekening houdt met de kleine groepen die in de "private sector"
onvoldoende aan de bak kunnen komen.

>  Verzuiling is in Nederland altijd
> het emancipatie middel van achterstandsgroepen geweest. Die zijn
> er weer volop en ze beginnen langzamerhand de mogelijkheden van
> het Nederlandse bestel te zien. Ik denk dat wij nogwel 50 jaar
> verzuiling te gaan hebben.

God verhoedde ons dat dat zo zoude zijn! In de eerste plaats ben ik
principieel niet zo'n voorstander van verzuiling, noem het mijn
geloofsovertuiging. Ten tweede is het argument dat het "altijd zo is
geweest" geen argument waarom het in de toekomst zo zal (moeten) zijn.
Ten derde rekent vrijwel niemand zich nu al meer tot een zuil, dus
waarom we dat over 50 jaar nog wel zouden doen - je ne sais pas. Tot
welke zuil hoor jij eigenlijk - en in welke facetten van je leven laat
tot uitdrukking komen dat je bij die bepaalde groep hoort en niet bij
een ander?

> Binnen het onderwijs zie je ook dat de kerkelijke verzuiling die
> die in 1917 tot stand kwam langzamerhand veranderd in een
> onderwijskundige verzuiling met Montessori- Jenaplan, Vrije
> scholen en wat men nog meer heeft kunnen bedenken.

Dat heeft dan ook niets met verzuiling te maken, in tegendeel. Ik zie
juist graag dat onderwijs op onderwijskundige grondslag wordt "verzuild"
in plaats van op levensbeschouwlijke. Dat is iets heel anders.
Diversiteit is geweldig: een muziekzaak die vooral in jazz doet, een
politieke partij op liberale grondslag, een school met de montessori
onderwijsfilosofie en een katholieke kerk. Prachtig allemaal! Ik zie
echter liever geen basisschool voor kinderen van jazzliefhebbers, een
montessorikerk, een muziekwinkel slechts voor liberalen of een
katholieke politieke partij. De tijd van de protestante
geitenfokkersvereniging is gelukkig voorbij, mensen zijn niet meer
opgesloten in hun "sociale groep". "Maatwerk" als Montessorischolen of
Vrijgemaakt-gereformeerde kerken is juist het tegenovergestelde van
verzuiling, want in plaats van onvrijheid bevordert het vrijheid. Leve
het individu, weg met het groepsdenken! :-)

> 2 "De stromingen die je in de omroepen tegenkomt, weerspiegelen
> niet langer die de maatschappij"
>
> Andor denkt blijkbaar dat VPRO nog steeds Vrijzinnig
> Protestantse Radio Omroep betekent.

Ik weet niet waar je die conclusie uit trekt, maar ik kan je
geruststellen - dat verhaal van die puntjes van de VPRO kende ik al ;-)
Ik heb eerder gesproken van drie religieus geinspireerde omroepen (KRO,
NCRV, EO). De VPRO is nou net een van de omroepen die wel in enige mate
en naar proportie "haar" bevolkingsdeel vertegenwoordigt. Maar er is
meer dan de VPRO.

> De EO vertegenwoordigd wel een kerkelijke richting maar hier
> geeft de groei van hun leden aantal aan dat ze wel degelijk een
> maatschappelijke stroming vertegenwoordigen. Dat Andor zich niet
> tot die groep rekent betekent naruurlijk nog niet dat die
> stroming niet bestaat.

Je kiest precies de twee goede voorbeelden, EO en VPRO. Ik dat ook dat
zowel typische EO als typische VPRO-programma's zeker in een publiek
bestel terecht kunnen. Wat mijn persoonlijke voorkeur ermee te maken
heeft doet niet terzake - ik zou exact hetzelfde beweren als ik van
geloof zwaar gereformeerd zou zijn. Wat ik beweer is vooral gebasseerd
op een politieke afweging, niet op een religieuze. Mijn hele punt is
juist dat ik niet van - in mijn ogen oneigenlijke - vermenging van
argumentatie hou. Levensbeschouwlijke programma's van velerlei signatuur
horen in het publieke bestel thuis, het is het "katholieke amusement" en
de "socialistische muziekprogramma" waar ik vraagtekens bij zet. Wanneer
de huidige omroepzuiltjes zich specialiseren, maken ze ruimte voor
andere groepen. Als die allemaal alleen datgene doen waar ze voor zijn,
is dat een grote verbetering van de pluriformiteit. De tussenvorm waar
de publieke omroepverenigingen nu grotendeels uit bestaan zie ik heel
wel opdoemen in het private circuit, een non-profit maar private VARA en
bijvoorbeeld de NRCV en KRO die samen een netje beginnen. Je hebt dan
het beste van alle werelden: echte publieke televisie met specifieke
programma's, de brede programma's die niet snel "commercieel" gemaakt
worden (door "omroepverenigingen" die écht door de leden worden betaald
en die verder alle vrijheid hebben - terwijl ze nu steeds met elkaar
overhoop liggen omdat ze allemaal hetzelfde moeten doen) en de
groot-publiek TV (RTL4 cs.).

> Ook de VARA heeft voor mij een duidelijk gezicht. BNN
> vertegenwoordigd ook een bepaalde sector van de maatschappij. Ze
> doen dat op een dusdanige manier dat ik het niet wil zien maar
> daarom misgun ik het de anderen nog niet.

Ja hallo, niemand hier misgunt een ander iets. Ik ben ook helemaal niet
tegen publieke omroep, ik wil alleen een ándere publieke omroep. Niet
het historisch gegroeide ratjetoe dat we nu hebben. Wat het eigen
VARA-gezicht betreft: ik zie niet wat er zo sociaal-democratisch is aan
Kassa, Lingo of Oppassen. De programma's die wel meer
identiteitsgebonden zijn (Spijkers (al dan niet Met Koppen op de radio),
Paul de Leeuw) kunnen heel best privaat hun identiteit behouden. Wat BNN
betreft: RTL vertegenwoordigt voor mij ook een belangrijke sector van de
maatschappij, maar daarom zie ik nog niet de noodzaak haar te
nationaliseren. ;-)

> Bij sommige andere omroepen kan je twijfel hebben over hun
> identiteit maar het lijkt mij niet de taak van de overheid om te
> beslissen of een maatschappelijke stroming wel of niet bestaat.
> Laat dat maar uit de ledenaantallen blijken.

Daarvoor heb je ten minste een ander soort lidmaatschap nodig. De vraag
blijft of je nog altijd het omroepbestel in (inflexibele) verenigingen
moet inrichten of dat je een ander soort van afspiegeling zoekt. Ik denk
dat er voldoende tegen de huidige "afspiegeling" is in te brengen om
hier eens serieus over na te denken en niet alles bij voorbaat bij het
oude te laten. Dat kan ook niet, want daarvoor is het beleid inmiddels
te dubbelzinnig, blijken de omroepen te verschillende visies te hebben
om over een kam geschoren te worden en bovendien is het medialandschap
teveel veranderd.

> Ook hier weer het misverstand dat de commerciele omroep er voor
> de kijkers is. Dat is niet zo : de commerciele omroepen leveren
> diensten aan de adverteerders, niet aan de kijkers. De publieke
> omroep is er wel voor de kijkers dat is dus heel iets anders.

Hier het misverstand dat elke commerciele omroep hetzelfde is. Een
private VARA is echt anders dan een RTL4, CNN of Discoverychannel. Net
als dat de "commerciele" kranten Trouw, Telegraaf en Volkskrant
verschillen vertonen, zullen ook private omroepen dat doen. Het feit dat
alle commerciele televisie in Nederland nu in zekere mate op elkaar
lijkt, is omdat de publieke omroepen al teveel taken van de "commerciele
kwaliteits-TV" hebben weggenomen. Waarom hebben we zo'n enorm uitgebreid
stelsel van publieke omroep nodig, terwijl de kranten al sinds jaar en
dag alleen op commerciele basis opereren?
Het gaat er niet om of privaat of publiek per definitie beter is. Waar
de politiek over moet beslissen is of, en zo ja, waarvoor publieke
omroep nodig is. Dat die nodig is, daar zijn we het over eens. Of een
corporatistisch verenigingsstelsel de beste methode is om pluriformiteit
en kwaliteit te garanderen, dat geloof ik niet zo.

Overigens vind ik het commerciele Veronica verdacht veel lijken op het
publieke Veronica... Ik proef bij jou een soort ideologische voorkeur
voor "publiek" - ik weet niet of ik dat goed zie? In mijn optiek is de
commerciele TV er juist voor de kijkers: wat wil de kijker zien - dat
geven we (want dat levert adverteerders op, of een bepaald publiek). De
publieke omroep wil "een boodschap kwijt". Of dat de kijker ook
interesseert maakt in beginsel niet uit. Beide hebben een eigen functie
in mijn optiek, maar dan moet er wel een helder beleid zijn over wat de
taakstelling van de publieke omroep is. Het een is beter in het ene, het
ander in het ander. Maar ik ben het niet eens met de stelling dat
publieke omroep als instelling "beter" is dan commerciële - zo je dat al
bedoelt.

> 4 "De politiek moet greep op de omroep krijgen om zo de burger
> toegang tot de media te geven"
>
> Erg lief gedacht maar zo werkt de politiek natuurlijk niet. De
> politiek besluit bij meerderheid volgens het "winner takes all"
> systeem. Als 90% van de mensen vindt dat de EO niet op de buis
> hoort en 10% wil de EO wel,  dan zal die omroep in de visie van
> Andor moeten verdwijnen.

Ik maak zelf wel uit wat mijn visie is :-) Mijn visie komt verdacht
dicht in de buurt van het exacte tegenovergestelde van wat je hierboven
beweert. EO-achtige programma's zouden zeker niet moeten verdwijnen. Dat
D66 slechts 7% bij de verkiezingen haalt wil ook niet zeggen dat ik vind
dat we ons maar moeten opheffen. Democratie is niet hetzelfde als "de
meerderheid beslist". Democratie gaat erom, dat iedereen zelf kan
kiezen, zoveel mogelijk zijn of haar eigen leven in kan richten. Dat is
voor mij de essentie. Het gaat om het beschermen van de meerderheid én
van de minderheid. Het huidige publieke bestel laat dat m.i. te weinig
toe omdat zij uitgaat van een collectivistisch wereldbeeld. Democratie
is in mijn optiek nauw verbonden met individualisme: ieder mens moet tot
zijn recht kunnen komen, niet "elke grote groep moet tot zijn recht
kunnen komen".

> In het huidige omroep model zouden ze
> dan 10% van de zendtijd krijgen.

Dat is pertinent onjuist, iets veranderen in het omroepbestel is
praktisch onmogelijk omdat de omroepen te machtig zijn en het systeem
nogal statisch is (euphemisme). Het is een wat naieve gedachte dat het
huidige stelsel een perfecte afspiegeling zou zijn. Bovendien, 10% zou
ik te weinig vinden voor de EO in de situatie die jij schetst.
EO-achtige programma's zullen niet snel commercieel te vinden zijn
(hoewel dat wel kan, zie USA), dus hier heeft "het algemeen" een grotere
taak te vervullen dan voor, pak 'm beet, de TROS-programma's die RTL ook
al biedt. Een lid (en zeker een bewust lid) is daarbij heel iets anders
dan een kijker. Zoiets als het verschil tussen een partijlid en een
kiezer. Partijleden zijn een nogal a-selecte groep (dat is een probleem
op zich, maar wel een realiteit die je niet zo mag uitvlakken).

> Maar als burger heb je meer aan de
> vrijheid om je eigen gang te gaan ook als de meerderheid het
> daar niet mee eens is.

Helemaal eens. Maar als er toch invloed moet zijn, zie ik die liever via
democratische kanalen als de overheid, dan via machtsbolwerken als de
publieke omroep. Het is hetzelfde uitgangspunt als waarmee ik het
parlement niet wil vervangen door het poldermodel.

> 5 "Bij het omroepsysteem moet je gedwongen meebetalen aan
> omroepen waar je tegen bent"
>
> Als de omroepgelden worden verdeeld naar rato van het aantal
> leden is dit probleem ook opgelost.

Nee. In de eerste plaats omdat lidmaatschap nu voor een belangrijk deel
niet aan voorkeur voor een omroep maar aan een programmablad is
gekoppeld. Ten tweede, als we de zetels in de Tweede Kamer zouden
verdelen naar rato van het aantal leden van politieke partijen zag het
er ook heel anders uit. Lidmaatschap van een vereniging is in dit geval
in mijn bescheiden mening gewoon geen goede graatmeter.

> Bij de door Andor
> voorgestelde staatsomroep is het natuurlijk nog veel erger. Dan
> moet je via de belasting nog steeds meebetalen maar dan heb je
> als individuele burger nog veel minder invloed op de besteding
> dan je nu hebt door het lid worden van een omroepvereniging.

Onjuist. Je kunt lid worden van een private club, zoals de commerciele
VARA. Mijn klacht was niet bedoeld tegen het lidmaatschap van de
omroepvereniging, maar tegen het kijk- en luistergeld. Als ik via de
fiscus betaal, heb ik tenminste nog de indruk dat er democratisch met
mijn geld wordt omgesprongen. In hoeverre de publieke omroep een
"staatsomroep" moet worden als de BBC is een discussie op zich. Het zou
wat mij betreft een grotere zelfstandigheid moeten hebben, maar het is
wel de richting die ik uitdenkt ja.

> En bij commerciele omroepen moet je ook als burger mee betalen
> omdat het kijkgeld dan op niet na te trekken wijze verwerkt zit
> in de prijs van de melk en de eieren. Want het reklame geld van
> Albert Hein wordt natuurlijk wel via de productprijs
> uiteindelijk door de burger betaald.

Dan ga je naar de Aldi. Dit geld voor elke vorm van sponsering, als het
niet via de TV gebeurt, dan gebeurt het elders en betaal je er ook aan.
Ik zie totaal geen problemen met dit soort private finciering: in
tegendeel, het bevordert onafhankelijke media (nogmaals: zie de
Nederlandse kranten die allen commercieel zijn). Zelfs als je wel een
probleem in reclame en sponsering an sich ziet: de publieke omroep wordt
nu ook al deels via sponsering betaald, dus dat zou geen verschil maken.

> En het
> werkt, het algemene gevoel is dat in het bijzonder onderwijs de
> kwaliteit gemiddeld beter is dan in het staatsonderwijs.

Dat is niet aan het feit te danken dat christen nou eenmaal beter les
kunnen geven of dat wie godsdienstonderwijs geniet ook beter preseteert
bij andere vakken. Ouders hebben vanwege de structuur een grotere
inspraak in het bijzonder onderwijs en (mede) daarmee een grotere
betrokkenheid. Bijzondere scholen hebben meer vrijheid om bepaalde
leerlingen te weigeren en hun eigen regels te maken. Bijzondere scholen
zijn gemiddeld genomen blanker. Ik ben voor het afschaffen van het
bijzonder onderwijs, maar ik vind dat qua organisatiestructuur de
openbare scholen meer op de bijzondere moeten gaan lijken dan andersom.
Het systeem werkt gewoon beter omdat het "democratischer" of
"individualistischer" is. Ik ben wél principieel tegen van overheidswege
geinstitutionaliseerde verzuiling, dus tegen het bijzonder onderwijs
zoals we dat nu kennen.

> Alleen de mensen die het niet kunnen
> hebben dat hun buurman een andere keuze maakt dan zij zelf
> zouden doen roepen altijd dat de overheid hun keuze aan de
> buurman moet opleggen. Maar dat is niet sociaal en ook niet
> liberaal.

Helemaal eens, natuurlijk. Ik vind dat mensen zoveel mogelijk
keuzevrijheid moeten hebben. Het huidige omroepstel biedt slechts een
schijnkeuzevrijheid en dus zie ik ruimte voor verbetering. Vrijheid is
niet het in een hokje stoppen van mensen en dat is precies wat het
huidige bestel met al haar goede bedoelingen maar ook met haar
gevestigde belangen poogt te doen.

De kern is volgens mij dit. Vroeger dacht men nog in groepen mensen en
was er nauwelijks plaats voor (heel) kleine groepen of individuen die
nergens full-time bij hoorden. Inmiddels zijn de zuilen afgebroken en
heeft het individu steeds meer te vertellen gekregen. Ondertussen is ook
de grens tussen privaat en publiek nogal aan het verschuiven, en beide
ontwikkelingen juich ik van harte toe.

Het huidige omroepbestel is echter nog volledig gericht op de grote
zuilen van welleer. Dat het voor nieuwkomers toegankelijk is doet er
niets aan af, want voor de "oude" zuilen zijn niet gewoon "nieuwe" in de
plaats gekomen. De structuur van de maatschappij is veranderd. Wat je
ziet is dat kleine groepen in het publieke bestel nauwelijks aan de bak
komen. De vrijdenkersomroep die maar twee radiouurtjes per week en een
uur TV per half jaar o.i.d. had is wegens "te klein publiek" opgeheven.
Boeddisten komen helemaal niet aan de bak: "te weinig interesse". Islam
is relatief ondervertegenwoordigd en bijvoorbeeld een klein roze
homo-omroepje zie ik er in het huidige stelsel niet van komen. Toch vind
ik dat er juist voor dit soort groepen plaats moet zijn in een werkelijk
publiek bestel - juist omdat in een democratie de kleine stemmen gehoord
moeten worden. BNN is een sympathieke club, maar vertegenwoordigt ook
een grote groep die ook prima in het private domein aan de bak kan
komen. Ironisch genoeg kan juist deze club doorbreken in het publieke
bestel omdat zij zich richt op een relatief grote groep en relatief veel
geld te spenderen had: precies de voorwaarden die ook gelden voor nieuwe
commerciele omroepen. Opnieuw trek ik de conclusie dat er iets niet
klopt in ons bestel.

In deze tijd van flexibiliteit, individualisme en privatisering is een
omroepbestel dat gebasseerd is op oude, inflexibele oude zuilen niet
meer passend. Het lidmaatschapsargument is een farce, voor kleine
groepen is geen plaats, het is een ondoorzichtig corporatistisch set
gevestigde belangen geworden. Wie gelooft dat mensen onderverdeeld
kunnen worden in grote, statische groepen zou misschien een dergelijk
bestel vandaag de dag nog verzinnen. Ik hoop en verwacht echter dat D66
zich kritisch uit zal laten of de manier waarop het huidige stelsel
functioneert.

Groet, groet,
Andor.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********