ouwerwetse politieke structuur

[Mark Giebels]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Remko de Knikker wrote:

> REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
> Is het niet een beetje stom dat wij in een zo diverse en complexe wereld nog
> steeds een soort super-ministers hebben, die op het niveau van
> verantwoordelijkheid, nl. hoofd van ministerie, geen enkele controle of
> inhoudelijke kennis genoeg meer hebben om daadwerkelijk met een visie
> leiding te kunnen geven.

De ministriele verantwoordelijkheid voor met name de uitvoering van beleid is inderdaad steeds
moeilijker op een geloofwaardige wijze te handhaven, met name vanwege de de massale
verzelfstandigingen (ZBO's, agentschappen) die de afgelopen 15 jaren gaande zijn.

Vorige week pleitte de Tweede Kamer voor een salarisverhoging voor wethouders en raadsleden.
Waarschijnlijk omdat men zich zorgen maakt over de kwaliteit van het opnebaar bestuur. En terecht.
Maar is het probleem van het openbaar bestuur wel primair te wijten aan de kwaliteit van onze
volksvertegenwoordigers? Deze maatregel getuigt m.i. van een typisch staaltje politiek denken, waarbij
alle verantwoordelijkheid neegelegd wordt bij het politiek bestuur. De standaardredenering: 'Gaat de
kwaliteit van het (lokaal) openbaar bestuur achteruit, dan zijn de politici er verantwoordelijk voor.
De kwaliteit van hun functioneren is blijkbaar onder de maat. Conclusie:  we moeten betere
volksvertegenwoordigers werven, dus moeten de salarissen omhoog.'

Hiermee gaat men aan het werkelijke probleem voorbij. Het probleem waar niet alleen het openbaar
bestuur, maar waar ook de gezondheidszorg en het onderwijs mee kampen. Namelijk, de slechte positie
van de (semi)ambtenaren. Thom de Graaf sprak al eens over private rijkdom en publieke armoede. Daarmee
gaf hij het probleem treffend weer. Graag zie ik die uitspraak nog in een breder perspectief dan
slechts de omvang van de begroting. Het probleem van het decentraliseren van uitvoerende bevoegdheden
binnen een ambtelijke organisatie wordt steeds nijpender. De zeer terecht door burgers opgeeiste
klantgerichtheid en effectiviteit in bijvoorbeeld het onderwijs (In 't Veld) en de gezondheidszorg
(gerechtelijk eisen van snelle en goede zorg), geeft nog eens aan dat de centralistische sturing van
de overheidsinstellingen niet meer van deze tijd is.

Het wordt hoog tijd voor een integrale aanpak van dit probleem, waarin heilige huisjes zeer
waarschijnlijk moeten sneuvelen. Om te beginnen is er behoefte aan een fikse algemene verbetering van
arbeidsvoorwaarden voor (semi)ambtenaren. Beginnen we daar niet snel mee, dan stapt het gros van het
talent over naar het bedrijfsleven. Maar die broodnodige salarisverbetering moet niet op zichzelf
staan. Die moet gepaard gaan met een toename van  verantwoordelijkheden en autonomie voor de
uitvoerders van het beleid, lees de (semi)ambtenaren. Gecombineerd met een heldere sturing op
hoofdlijnen door de politiek en een gedegen transparante en dus openbare controle achteraf. Daar ligt
een belangrijke taak voor de volksvertegenwoordiging, bijgestaan door een maatschappelijk netwerk van
burgers en belangengroeperingen. Dat laatste mogelijk gemaakt door de 'push' van de ICT. Uiteraard
hoort bij verantwoordelijkheid ook de verantwoordingsplicht. De deuren van de bureaucratie moeten
brutaal worden opengebroken. Het dogma van de totale ministriele verantwoordelijkheid moet daarbij
noodzakelijke veranderingen niet per definitie onmogelijk maken. Bij de Zelfstandige Bestuursorganen
(ZBO's) hebben we kunnen zien waar die ongecontroleerde verzelfstandiging toe leidt: een
ondoorzichtige en moeilijk bij te sturen organisatie. Als we in het huidige systeem een dienst
verzelfstandigen en dus de ministriele verantwoordelijkheid omzeilen, is er geen adequaat alternatief
voor de verantwoording  voorhanden. Formeel blijft de minister verantwoordelijk, maar zijn hem of haar
alle middelen om de uitvoering te sturen en te controleren uit handen genomen. En dan zal ik het maar
niet over de mogelijkheden van de  volksvertegenwoordiging hebben. Die heeft er helemaal geen vat meer
op. En daarmee de burgers natuurlijk ook niet.

Concrete verantwoordelijkheden en bijbehorende autonomie in de uitvoering van beleid, moeten het
werken bij overheidsinstellingen aantrekkelijker maken en verbeteren. En, zoals gemeld, hoort daar een
meer marktconforme betaling bij en een decentrale openbare verantwoordingsplicht.

Alleen als we de lef hebben om vergaande hervormingen door te voeren en structureel miljarden extra te
investeren kunnen we de snel op ons afkomende kwaliteits- en kwantiteitseisen m.b.t. de uitvoering van
publieke taken wellicht aan. Een salarisverbetering voor alleen de wethouders en raadsleden valt onder
de categorie 'struisvogelpolitiek'.

Mvg,
Mark.

P.S. Op het najaarscongres komen we als Programma Commissie met een mini-resolutie over de positie van
de vierde macht (de ambtenaren). Voor alle duidelijkheid: het bovenstaande is op persoonlijke titel
geschreven en geeft dus niet noodzakelijkerwijze de mening van de PC aan.

--
Mark Giebels
E-mail:  m.m.t.giebels at wb.utwente.nl
URL:  http://www.wb.utwente.nl/~mark/

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********