democratie ? (was re: Volkssoevereiniteit)

[Hein van Meeteren]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

----- Original Message -----
From: "William Oosterwijk" <de.alven at planet.nl>
To: <D66 at NIC.SURFNET.NL>

> REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

>.....Resumerend: waar ik het mee eens ben is dat
> ongecontroleerde en oncontroleerbare machtsuitoefening in een democratie
> geen bestaanrecht heeft. De logische gevolgtrekking is dan ook dat als
> dat kennelijk wel existeert de conclusie is dat *dat* niet in een
> democratie thuishoort. Zonder aanziens des persoons.

Geachte Heer Oosterwijk, uw uitspraak is sympathiek maar, naar mijn smaak,
ietwat naïef. Ongecontroleerde en oncontroleerbare machtsuitoefening zal er
altijd zijn, óók in een democratie. We hebben in de vorige eeuw geleerd dat
utopieën in de politiek *altijd*  hebben geleid tot oligarchisering van de
macht (de ijzeren wet van Michels). Macht en invloed horen bij het menselijk
samenleven, lijkt het, en waar de mogelijkheid zich voordoet daar zullen
mensen de kansen tot machtsvorming en de invloed grijpen. Geen enkel systeem
zal dat kunnen tegenhouden. Je moet dus alert zijn op de zichtbare en vooral
heimelijke wijzen waarop macht wordt opgebouwd en gecontinueerd. Ook in een
democratie. Heb je controles ingebouwd, dan zullen de controleurs de macht
kunnen pakken. Heb je de controleurs onder controle, dan is de kans groot
dat de controleurs van de controleurs een eigen machtsbolwerkje gaan
opbouwen. We hebben aan de geschiedenis Bram Peper gezien hoe snel dit kan
gaan, óók in een democratisch land als Nederland. We moeten, als democraten,
oppassen voor álle oncontroleerbare macht  die er kan bestaan of ontstaan.
Zo ook voor de macht van een meerderheid over een minderheid, de macht van
het populisme. Of de macht van opgewonden, oncontroleerbare massa's. Het
fascisme heeft ons geleerd dat massa en macht een samenspel kunnen vertonen,
en democraten moeten altijd op hun hoede zijn dat democratie niet verwordt
tot ochlocratie. Een volwassen en doorgevoerde democratie houdt publieke en
private macht en invloed door checks en balances in toom, zorgt ervoor dat
de plaatsen waar macht zich kan ophopen in evenwicht worden gehouden door
vastgelegde en/of geformaliseerde verantwoordelijkheid en ten gevolge
daarvan ter verantwoording geroepen kunnen worden. In die zin is de
constitutionele monarchie een volwassener systeem dan een `volksdemocratie'
van het (semi) totalitaire type. Het samenspel van vorst,
fractievoorzitters, minister president en Staten Generaal ervaar ik als een
voor de democratie niet bedreigend, zelfs verrijkend systeem. Daarin schaar
ik me achter de uitspraken van Tjeenk Willink in het NRC Handelsblad van 14
april. Het is een illusie, voeg ik toe, te denken dat met het afschaffen van
álle formele invloedsmomenten van het staatshoofd, de democratie wérkelijk
gediend is. Op andere plaatsen zullen oncontroleerbaarder en daardoor
gevaarlijker machtscentra ontstaan.
Het is me vergund, hoop ik, te menen dat het tè makkelijk is de
democratische ijver op het koningshuis te richten. Zij moet gericht worden
op al die plaatsen die minder zichtbaar zijn, minder symbolisch geladen, op
situaties die minder voor de hand liggen en meer in het geniep bestaan. Op
die plaatsen  schuilt, mijns inziens, het wérkelijke gevaar. Het koningshuis
is, zoals ik ernaar kijk, voor de democratie nauwelijks een gevaar. De
permanente waakzaamheid van de pers en de formele staatsrechtelijke checks
en balances houden hem naar mijn smaak voldoende in toom.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********