SP over UPC

[Ramon Barends (D66)]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Op de URL http://www.sp.nl/nieuws/tribune/200004/upc.stm staat een
achtergrondartikel over de kabel, kabelmaatschappijen en programmaraden.

De SP stelt dat Programmaraden een farce zijn en dat de kabelaars alleen
geïnterresseerd zijn in de winst over de ruggen van de kijker. Wat vindt D66
?

Ramon

===
De inhaligheid en trucs van UPC c.s. kent geen grenzen

"Wild west in kabeltjesland"
Tekst Peter Verschuren Foto Jan Boeve / Hollandse Hoogte

Hopeloze service, smerige trucs om de mensen een decoder door de strot te
duwen en absurde prijsverhogingen. Kabelbedrijf UPC doet hard zijn best om
zich in Amsterdam meer gehaat te maken dan het gemeentelijk parkeerbedrijf.
Toch veroveren de ‘cowboys uit Colorado’ stormenderhand ook de rest van
Nederland. Profiel van een markt in ontwikkeling.
Met de kabel valt goud te verdienen, is de gedachte achter de onstuimige
groei van bedrijven als UPC. Door de ontwikkeling van nieuwe technieken,
zullen mensen graag betalen voor allerlei diensten via hun
glasvezelsnoertje. Niet alleen voor het binnenhalen van de publieke omroepen
en populaire commerciële zenders, maar bijvoorbeeld ook voor telefoneren,
internetten, ontvangen van bijzondere zenders en bestellen van films op
verzoek.
Waar het geld met bakken tegelijk kan worden binnengehaald, kijk je niet op
een kwartje. En dus zijn gemeentelijke kabelnetten de afgelopen jaren op
grote schaal en voor onvoorstelbare sommen in commerciële handen overgegaan.
Voor de kabelnetten van Rotterdam en Dordrecht betaalde UPC ruim twee
miljard, 3279 gulden per aansluiting. De financiering van die dure overnames
is geen probleem, want de financiële vooruitzichten zijn zo gunstig dat
beursspeculanten staan te dringen. Geld nodig voor nieuwe aankopen? Dan
geven we gewoon nog wat aandelen uit.
Toch is er niet alleen jubel in ‘kabeltjesland’. De vraag naar nieuwe
diensten via de kabel is namelijk heel wat minder snel gegroeid dan de
kabelboeren enkele jaren geleden verwachtten. De gemiddelde Nederlander is
best tevreden met zijn 30 tot 35 tv-zenders en een telefoon via KPN.
Bovendien is voor alle nieuwe snufjes een decoder nodig, die ook weer geld
kost. Kortom, waarom zouden we veel extra betalen voor weinig extra’s? Voor
UPC en Casema is deze nuchtere houding echter levensbedreigend. Om de
aandeelhouders de gouden bergen te kunnen geven die ze verwachten, moet er
jaarlijks minstens 25 gulden winst per aansluiting gemaakt worden. En
daarvoor moet – zoals zelfs staatssecretaris Van der Ploeg het
onparlementair uitdrukte – ‘de decorder door de strot geduwd worden.’

De gemeenteraad was bedonderd, toen bij de verkoop van de kabel gesteld werd
dat Casema geen misbruik kon maken van zijn monopoliepositie
Wie daarover mee kunnen praten, zijn de Amsterdammers. SP-raadslid Remine
Alberts: ‘UPC wilde het contract met de gemeente openbreken en alles buiten
het verplichte basispakket van 15 zenders in porties achter de decoder
zetten. Daarvoor was in de raad weinig animo. Toen is CNN van de kabel
gehaald en nog wat zenders. Die konden terugkeren, maar dan moest er een
prijsverhoging komen, plus toestemming voor de decoder. UPC heeft zijn macht
laten zien en duidelijk gemaakt aan de gemeenteraad: wat jullie willen,
interesseert ons niet. De gemeente is nu gezwicht. De decoders komen in
september en CNN is terug, met een tariefsverhoging van drie gulden per
maand.’
In Utrecht haalde Casema een vergelijkbare truc uit. Het bedrijf deelde het
zenderaanbod op in een basispakket met alleen publieke omroepen en een
pluspakket met commerciële zenders. Wie beide wil ontvangen, krijgt te maken
met een prijsstijging van ruim 14 procent. Op initiatief van de SP werd een
comité Deze keuzevrijheid NEE! opgericht, dat een massaal protest
organiseerde. Verzet kwam er ook in Leidschendam, waar Casema hetzelfde
deed. Namens vele honderden klagers concludeerde de SP, dat de gemeenteraad
bedonderd was toen bij de verkoop van de kabel gesteld werd dat Casema geen
misbruik kon maken van zijn monopoliepositie. In Zaanstad was de
plaatselijke SP-afdeling er snel bij. Voorzitter Harm Bos: ‘We hebben een
contract met UPC tot 2005, maar toch gingen er vorig jaar binnen de gemeente
stemmen op om dat open te breken, zodat de commerciële zenders in een
pluspakket achter de decoder zouden komen. We zouden dan bijna acht gulden
per maand extra moeten betalen om het huidige pakket te houden. Dat pikten
we niet en in korte tijd verzamelden we vijfduizend handtekeningen tegen de
monopoliepositie van UPC en het misbruik dat het bedrijf ervan maakt.’ De
Zaanse wethouder van Mediazaken heeft inmiddels laten weten UPC aan het
contract te houden. Bos: ‘Dat is mooi, maar geen reden om gerust te zijn.
UPC zal nog wel wat trucs in huis hebben om zijn zin toch door te drijven en
anders komt de klap wel in 2005. De enige echte oplossing is, dat de
gemeente haar macht over de kabel terugkrijgt. Wat mij betreft is terugkopen
van UPC een serieuze optie.’

‘Normaal bestaat onze programmaraad uit 41 leden, maar tegen de tijd dat we
moesten stemmen was bijna de helft daarvan al boos vertrokken’
‘Een gemeente die haar kabelbedrijf verkoopt, heeft vrijwel niets meer in te
brengen,’ concludeert medewerker Paulus Jansen van de SP-Kamerfractie. ‘In
het verkoopcontract kun je onmogelijk alle eindjes dichttimmeren. Wat je
ziet, is dat de voorwaarden die de gemeenten bij de verkoop stelt, binnen
een jaar of drie, vier onderuit geschoffeld zijn. Het kabelbedrijf maakt
gebruik van de ruimte die het contract biedt en creëert een situatie die
veel verzet oproept. Onder druk van de mensen gaat de gemeente vervolgens
akkoord met de oplossing die de kabelboer biedt. Het voorbeeld van Amsterdam
geeft dat perfect weer.’
Waar de gemeente haar invloed verloren heeft, is echter altijd nog de
programmaraad. Die bestaat uit vertegenwoordigers van de kijkers en heeft –
althans op papier – heel wat te zeggen over wat er op de kabel komt. Roelien
Knottnerus zit in de programmaraad in Haarlem. ‘We zijn net geïnstalleerd,
dus veel ervaringen heb ik nog niet. Maar duidelijk is wel dat onze macht
niet veel voorstelt. Wij mogen ons alleen met het basispakket bemoeien. Dat
omvat 15 zenders waarvan pakweg de helft al wettelijk voorgeschreven is. Wij
gaan dus eigenlijk maar over een paar zenders. UPC beslist zelf over de
rest.’ Zuidoost Gelderland heeft al langer evaring met een programmaraad.
Bijvoorbeeld bij de beslissing om de Duitse zender RTL – die populair is in
de grensstreek – van de kabel te halen. Toen hierop kritiek kwam, schoof
Telekabel (onderdeel van UPC) de verantwoordelijkheid af op de programmaraad
die tot de wijziging had besloten. In dagblad De Gelderlander legden enkele
leden van de raad vervolgens uit hoe de beslissing tot stand was gekomen.
Wil Derksen, programmaraadslid voor de gemeente Beuningen: ‘Normaal zijn we
met 41 leden, maar tegen de tijd dat we moesten stemmen was bijna de helft
van de raad al boos vertrokken. Toch moest er per se gestemd worden. Een
representatieve afspiegeling van de raad was het al lang niet meer.’ Een
anoniem ander lid: ‘We kregen absoluut geen inzicht in de overwegingen. Bij
mij ontstond de stellige indruk dat er bepaalde, zeg maar financiële
belangen meespeelden. Maar dat alles kwam niet ter tafel. Het besluit stond
vast. Ik voelde me zwaar gemanipuleerd, ja zelfs overdonderd.’
Gemeenteraadslid Remine Alberts uit Amsterdam: ‘De programmaraad is geen
partij voor UPC. De raad spreekt af dat er een sportzender doorgegeven moet
worden. En wat doet UPC? Die haalt het veelbekeken Eurosport eraf, en zet er
zijn eigen zender Extreme Sports voor in de plaats.’

‘Het lijkt wel of de meerderheid van de raad geen enkele belangstelling
heeft om iets verder te kijken dan de miljoenen van Casema’
De groeidrang van UPC, Casema en Essent stelt gemeenten voor de keuze tussen
een flinke zak met geld of zeggenschap over de kabel. Haarlem koos vorig
jaar voor de poen, ondanks een SP-actie die enorm veel bijval kreeg vanuit
de bevolking. Raadslid Hilde van der Molen: ‘We willen er niet aan meewerken
dat een bedrijf op dit gebied een monopolie krijgt. En wij voelen niets voor
de prijsverhoging waarmee we te maken krijgen. We hebben nu 36 zenders voor
ƒ 14,60. Zodra de decoders geleverd zijn, worden dat er 15 voor ƒ 12,95. Wil
je meer ontvangen, dan moet je het pluspakket nemen. En dan is de boel tot
2005 nog aardig vastgelegd. Daarná krijgt UPC nog veel grotere mogelijkheden
om pakketten samen te stellen en er prijskaartjes aan te hangen. Door onze
actie hebben zo’n 2700 mensen een protestkaart naar de gemeente gestuurd.
Dat heeft de verkoop niet tegengehouden, maar wel hebben we eruit gesleept
dat de mensen de decoders niet zelf hoeven te betalen. De ene helft betaalt
de gemeente uit opbrengst van de verkoop en de andere helft betaalt UPC.’
Grote vraagtekens zet Van der Molen bij de adviseur die voor de gemeente
moest bekijken wat beter was: verkopen van de kabel of in gemeentelijk
beheer houden. ‘Die adviseur was de heer Eenhoorn, consultant bij Ernst &
Young en voorzitter van de VVD. Als je die gaat vragen of je moet
privatiseren, dan weet je het natuurlijk wel.’ Eenhoorn duikt vaker op met
het advies de kabel te verkopen. Bijvoorbeeld in Alphen aan den Rijn, waar
de gemeenteraad op 30 maart ook besloot tot verkoop. SP-raadslid Jan Gronert
had er enkele dagen vóór het debat al weinig hoop op dat de raad anders zou
besluiten. ‘Meer 1200 mensen hebben een bezwaarschrift ingediend tegen de
voorgenomen verkoop, in een uitgewerkt voorstel hebben wij alternatieven
aangereikt, we hebben voorgesteld er een referendum over te houden. Maar
niets helpt. Het lijkt wel of de meerderheid van de raad geen enkele
belangstelling heeft om iets verder te kijken dan de miljoenen van Casema.’
De rol van Eenhoorn riep vraagtekens op bij de Alphense SP-fractie. ‘Acht u
een objectief advies mogelijk door iemand die zo nadrukkelijk de wens tot
privatiseren als partij-ideaal heeft?’ wilde de fractie weten. Burgemeester
en wethouders antwoordden dat ze geen enkel probleem hebben met een
prominent VVD’er als adviseur over privatiseringsvraagstukken en ook de
andere raadsleden vonden het wel best.

‘Ik ken heel wat gemeenten die inmiddels spijt hebben dat ze hun kabel van
de hand gedaan hebben’
In Oss kwam Eenhoorn ook langs om tot verkoop van de kabel te adviseren.
Maar hier had hij minder succes. Wethouder Mari-Anne Marijnissen (SP): ‘In
de raad is tot nu toe een meerderheid om de kabel in eigen handen te houden.
Dat is ook wat ik wil. Omdat je dan zeggenschap hebt over de tarieven en
over het pakket en omdat niemand anders het zo goedkoop kan. Voor 14 gulden
leveren wij 33 zenders, er zijn weinig klachten en weinig storingen. Waarom
zou je dan verkopen? Ik ken heel wat gemeenten die inmiddels spijt hebben
dat ze hun kabel van de hand gedaan hebben.’ Marijnissen ziet de doorgifte
van een compleet pakket tegen lage kosten als een nutsvoorziening die de
gemeente moet garanderen. Voor aanvullende diensten als Internet en ‘pay per
view’ (films bestellen via de kabel) kunnen commerciële bedrijven zorgen die
daarvoor ruimte op de kabel huren. ‘Doordat de kabel, de infrastructuur, van
ons is, kunnen wij hierbij de voorwaarden stellen en in zee gaan met de
beste en de goedkoopste.’
Ook Schiedam houdt vast aan de ‘eigen’ kabel. Wethouder Wiegman (PvdA): ‘Van
links tot rechts vindt de gemeenteraad dat we een zo breed mogelijk pakket
moeten bieden voor zo laag mogelijke tarieven, en dat we dat het beste
kunnen doen als de gemeente er zeggenschap over heeft.’
Zowel Schiedam als Oss geven aan geen financiële problemen te kennen of te
voorzien. Wiegman: ‘We bieden 36 zenders en de mogelijkheid van Internet.
Met de verglazing van de kabel schieten we hard op en ik zie geen probleem
om de investeringen te doen die nodig zijn om bij te blijven.’ Henk van
Gerven, wethouder Financiën in Oss: ‘Bij een omzet van 3,3 miljoen
verwachten we over dit jaar een winst van 270.000 gulden. We hebben de
reserves om alle investeringen te doen die nodig zijn en we romen een deel
van de winst af naar de algemene middelen.’

Dit optimisme is in opvallende tegenspraak met de uitkomsten van een
onderzoek dat onlangs gehouden is in opdracht van drie ministeries. De
onderzoekers concludeerden dat het gemiddeld rendement van kabelbedrijven op
0,3 procent ligt en dat de tarieven met een tientje per maand omhoog moeten
om een redelijk rendement te kunnen draaien. ‘Onzin,’ luidt de kernachtige
reactie hierop van SP-Kamerlid Harry van Bommel. ‘Een tientje erbij betekent
een verhoging met 50 procent. Dat heeft niets te maken met een redelijk
rendement, maar met het bevredigen van de torenhoge winstverwachtingen van
de beleggers, die de koersen van UPC en haar concurrentie opgestuwd hebben
tot de hoogte van luchtkastelen.’

Toen SP-Kamerlid Van Bommel de staatssecretaris uitdaagde wat aan de
uitholling te doen, gaf Van der Ploeg niet thuis
Wie van juist dit soort opmerkingen baalt, is woordvoerder Frans Nijhof van
de Vecai, de vereniging van kabelexploitanten. ‘Onder de kleine
kabelbedrijven zijn er heel wat met grote financiële problemen. Bovendien
leveren wij van Europa de meeste zenders en hanteren we de laagste tarieven.
De gemiddelde prijsstijging ligt de afgelopen jaren op één procent: dat is
minder dan de inflatie. Als je vanuit redelijkheid en billijkheid naar de
kabelbranche kijkt, dan zou een stapsgewijze verhoging met uiteindelijk een
tientje per maand echt reëel zijn. Maar dat verlangen we niet als Vecai. We
beseffen dat zo’n voorstel geen kans van slagen zou hebben. Maar wat we wel
vragen, is dat er eens door een andere bril naar kabelbedrijven wordt
gekeken. Dat we niet langer als kop van jut gebruikt worden.’

Dan de landelijke politiek. Hoe denkt de regering over de kabel? De nota
Visie op Versnellen uit 1995 van het ministerie van Economische zaken is er
duidelijk over: privatiseren. De meest gewenste positie van een kabelbedrijf
wordt omschreven als: ‘Een op rendement gerichte onderneming, die op
commerciële basis een elektronisch marktkanaal aanbiedt’. Beperkende regels
zijn taboe. ‘Aanbevolen wordt geen andere regels ter zake te stellen dan die
betrekking hebben op het doorgeven van het verplicht pakket.’ Dat sommige
gemeenten langdurige prijsafspraken hebben gemaakt bij de verkoop van hun
kabelnet, is Den Haag dan ook een doorn in het oog. ‘Prijsbeperkingen door
(voormalige) machtiginghouders die in het verleden zijn ontstaan en/of thans
nog worden gehandhaafd, dienen op termijn buiten werking te worden gesteld.’
Vijf jaar later lijkt de wind toch wat uit een andere hoek te komen.
Vooruitlopend op de visie wat het kabinet nu eigenlijk wil met de kabel (die
steeds wordt uitgesteld en nu voor april beloofd is) kwam staatssecretaris
Van der Ploeg vorig jaar met een beschrijving van de situatie. In plaats van
lofzangen op privatisering staat daarin: ‘De scenario’s die
kabelexploitanten nu voorstellen, lijken in vrijwel alle gevallen nadelig
voor de consumenten uit te vallen. Er is sprake van een uitholling van de
huidige basis-, c.q. standaardpakketten waarbij gepoogd wordt om populaire
commerciële zenders achter een filter of decoder te plaatsen.’ Toen Kamerlid
Van Bommel de staatssecretaris echter uitdaagde om hier wat aan te doen, in
afwachting van een wettelijke regeling, gaf Van der Ploeg niet thuis.

‘Voor UPC is het heel vervelend dat er gemeenten als Oss bestaan die de
kabel in eigen beheer houden en aantonen dat je voor weinig geld ook alles
kunt leveren’
Zijn er tussen de afwachtende regering, de kortzichtige gemeentebesturen en
de inhalige kabelbedrijven ook lichtpuntjes aan de horizon van de consument?
‘Misschien wel,’ antwoordt Paulus Jansen. ‘Als de kabeljongens het te gek
maken, krijgen ze concurrentie van andere technieken. KPN is ADSL aan het
ontwikkelen, een techniek waarmee tv-programma’s doorgegeven kunnen worden
via de gewone telefoonkabel. Een eerste proef daarmee in Amsterdam was
succesvol. Andere concurrenten zijn digitale tv-uitzendingen via de ether,
die met een antenne te ontvangen zijn en het toenemend gebruik van
satellietverbindingen, niet alleen voor tv, maar ook voor Internet.’ Volgens
Jansen kan vooral ADSL een echte bedreiging worden voor de kabel. Wat zal de
strijd tussen KPN en de kabelbedrijven opleveren voor de mensen? Jansen: ‘Je
hebt dan nog steeds te maken met slechts enkele bedrijven, die heel
eenvoudig afspraken kunnen maken om het elkaar niet te moeilijk te maken.
Het is dus maar de vraag of er echte concurrentie komt waarvan de consument
kan profiteren.’
Tot slot wethouder Marijnissen met een extra argument om kabelnetten in
gemeenschapshanden te houden: ‘Voor UPC is het heel vervelend dat er
gemeenten als Oss bestaan die de kabel in eigen beheer houden en aantonen
dat je voor weinig geld ook alles kunt leveren. Zolang wij dat bewijzen,
zullen er steeds meer mensen protesteren tegen de tariefsverhogingen van de
grote commerciële bedrijven.’

***

Megaverliezen en toch lieveling van de beleggers

UPC, dat is vader Gene en zoon Mark Schneider. Pa werd miljardair met het
bouwen van kabelnetten in de VS. Zoon Mark ziet halverwege de jaren negentig
de enorme mogelijkheden van de kabelmarkt in Europa, waar de netten dan
veelal nog in handen zijn van overheden, maar de roep om privatisering luid
begint te klinken. UPC start in juli ’95 als United Philips Corporation,
voor de helft eigendom van Philips en voor de andere helft van United Global
Com, het bedrijf van Schneider sr. In 1997 houdt de nieuwe Philips-directeur
Boonstra grote schoonmaak. Alle onderdelen die niet snel winst opleveren,
worden verkocht. Het gevolg is dat de familie Schneider de
alleenheerschappij krijgt over UPC en de naam verandert in United Pan-Europe
Communications. De ene overname na de andere volgt, vooral nadat de
beursgang in februari 1999 miljarden oplevert. Inmiddels bezit UPC ruim 37
procent van de Nederlandse kabelmarkt en is het bedrijf ook actief in
Frankrijk, Polen, Spanje, Duitsland, Zweden, Tsjechië, Slowakije en
Hongarije. Begin maart baarde UPC opzien door SBS te kopen, het bedrijf
achter SBS 6, Net 5, Radio Noordzee en nog 24 andere tv- en radiostations in
Europa.

De beleggers lopen weg met UPC. Het bedrijf heeft nog nooit winst gemaakt en
leed over 1999 zelfs bijna twee keer zoveel verlies (1,73 miljard) dan het
aan omzet realiseerde (986 miljoen). Desondanks is de beurskoers
geëxplodeerd. Bij de beursintroductie in februari ’99 kostte een aandeel UPC
64 gulden. Op 24 maart 2000 moest er 135 gulden voor neergeteld worden.
Grootaandeelhouders van UPC zijn vooral pa Schneider en in mindere mate Bill
Gates (Microsoft).

***

De top drie: UPC, Essent en Casema

In 1992 telde de Vecai, de vereniging van kabelexploitanten, 181 leden. In
1999 waren dat er nog maar 47. De vijftien grootste kabelbedrijven hadden op
1 januari 1992 iets meer dan de helft van alle aansluitingen in handen: 52,3
procent. Momenteel bezit de top drie; UPC, Essent en Casema, niet minder dan
78,6 procent van de aansluitingen. Met een marktaandeel van 37,4 procent is
UPC veruit de grootste.

______________________________________________________
Get Your Private, Free Email at http://www.hotmail.com

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********