Partijenstelsel en D66

[Tom Kok]

D66ers,

De afgelopen vier dagen is op deze lijst gediscussieerd over mijn
voorzet in Netwerk van afgelopen vrijdag inzake de positie van D66 in
het partijenstelsel in de toekomst.

Hierbij reageer ik op de ingebrachte argumenten, met dank aan alle
deelnemers aan het debat.

IS ER EIGENLIJK NOG WEL TOEKOMST VOOR DIT STELSEL?
Ons partijenstelsel wijzigt traag. De democratiseringsideen van D66 doen
er deels al dertig jaar over om praktijk te worden. Een fundamentele
wijziging van het stelsel is denkbaar, maar mijn inziens pas over
vijftien tot twintig jaar. De discussie die ik heb gestart is die voor
de komende vijf jaar: wat is daar ons antwoord op.

EEN NIEUWE PARTIJ, IS DAT HET ANTWOORD, ZIJN ER GEEN ALTERNATIEVEN?
Er zijn heel wat alternatieven voor het politieke debat. Maar voor de
macht verwacht ik de komende vijf jaar geen wezenlijk alternatief.

MOET JE HIER WEL OVER BEGINNEN ALS JE LAAG STAAT IN DE POLLS?
Als het goed gaat met een partij dan is het partijenstelsel geen
prioriteit en slaat veelal een zekere arrogantie toe: met mij gaat het
goed, ik hoef niet. Gaat het minder met een partij dan slaat de angst
toe: als ik er nu over begin dan ben ik een loser. Oftewel: er bestaat
nauwelijks verschil tussen het ene of het andere moment. Ik betwijfel
sterk of timing hier een grote rol kan spelen. Er is altijd wel een
reden om er niet over te beginnen. Dan moet er een partij zijn die over
zichzelf heenstapt.

OOK OPHEFFING VAN D66 MOET BESPREEKBAAR ZIJN.
Mij krijg je zover niet. Ik ben lid geworden toen we op 1 zetel in de
polls stonden en ben van plan als laatste de lichtknop te verdedigen.
Als we D66 morgen opheffen ontstaat er overmorgen op dezelfde plaats in
de politiek een nieuwe partij. Alleen als we als D66 massaal een kans
zien om ons te verruimen naar een grotere en dus invloedrijkere
combinatie met bewegingen binnen en buiten andere partijen, dan zou ik
overwegen in een nieuwe partij te stappen.

WAT MAAKT EEN PAARSE PARTIJ ANDERS?
Nederland wordt in feite al zes jaar geregeerd door een nieuwe partij.
Bestaande uit een paar ministers van de PvdA, een paar van de VVD en de
D66-ers. Deze kring van ministers en staatssecretarissen komt tot
werkbare oplossingen in het kabinet en stuurt het land. Een aantal
andere bewindslieden stelt zich meer op als 'stuurraket'.
Het samenbrengen van het invloedrijke midden is dus eigenlijk het
formeel ordenen van wat in de praktijk al politiek werkt. D66 heeft dit
mogelijk gemaakt en heeft hiermee de meest wezenlijke vernieuwing in ons
stelsel afgedwongen: wij brengen het onmogelijke samen. Een Paarse
partij is in dit opzicht nieuw. En in ieder geval nieuwer dan de bekende partijen.

Het is niet verstandig om al contouren te schetsen van de politieke lijn
van een dergelijke partij. Het is verstandig om na deze eerste aanzet te
bezien of er de komende tijd wat informeel overleg gaat ontstaan, wat
onbevangen ontmoetingen, om te zien of er een  toekomst in Paars zit.
Teveel invulling vooraf legt een hypotheek op gesprekken. Overigens: als
een dergelijk contour niet tenminste een stukje links van het midden
uitkomt verlies ik mijn inspiratie.

PAARS IS GRIJS
Nu wel, inderdaad. Maar sturend daarin zijn de beeldbepalende mensen,
niet de plek in de politiek. De ontwikkeling van Die Neue Mitte in
Duitsland en The Third Way in de UK in de landen geven aan dat er in het
midden een goede kans voor een politieke toekomst is gelegen.

MEER OVERLEG TEVOREN MET DE PARTIJTOP
Je mag niet verwachten van een zittende partijtop dat ze enthousiast
reageert om het ter discussie stellen van de eigen partij. Vanuit een
tgopfunctie binnen de partij gesproken kun je bijna niets anders dan
tegen zijn. Daarom hebben jullie mij hierover dan ook niet gehoord
tijdens de afgelopen drie jaar. Maar juist nu ik wegga kan ik een
signaal afgeven zonder daar de formele hiearchie te belasten. Een
signaal als dit geef je af op eigen titel.
Overigens wordt er op alle niveau's in D66 regelmatig over het
partijenstelsel gediscussieerd.

MEER GEDACHTEN DELEN BINNEN DE PARTIJ VOOR JE NAAR BUITEN GAAR.
Point taken. Is beter.

HET IDEAAL STAAT TE VER VAN DE WERKELIJKHEID
Dat weet ik zo net nog niet. Mijn gevoel is dat er zowieso in de komende
vijf jaar een partijpolitieke vernieuwing komt. En beginnen we er zelf
niet over dan doet de kieser dat wel. De tijd is rijp, dat voel je. En,
als er neen nieuwe partij komt, wie is dan het meest kwetsbaar...? Juist.

D66 ALS MAKELAAR IS GEEN GOED IDEE.
Dat is nu juist wat wij hebbebn bewezen de afgelopen zes jaar: wij
kunnen juist heel goed makelen.


SLOT
De situatie van nu is in ieder geval heel bedreigend. We moeten niet met
de handen op de rug toekijken. De toekomst van de politieke partij wordt
door ons op de agenda geplaatst. Middels het rapport van de commissie
Pechtold, dat op het komende congres wordt aangeboden en met een deze
aanzet tot dsicussie over het partijenstelsel. Dit is waar we voor
staan: gedurfde vernieuwing van ons stelsel. Of zijn we inmiddels zo
ingelijfd dat wij net als de rest de discussie over onszelf als
overbodig beschouwen?

Vrije CDA-ers
Liberale PvAers
Sociale VVDers
Practische GroenLinksers
D66ers
Al die kiezers die de bestaande partijen niet meer zien zitten.

De kunst van het loslaten. Het politieke doel staat voorop, niet de
partij. Ons ideaal is al heel lang om een andere politieke constellatie
te bereiken. Hiervoor heb ik een podium willen scheppen.

Tom Kok
partijvoorzitter