Nieuw kiesstelsel

[Robert Jan Jonker]

At 21:21 30-5-99 +0200, Mark Giebels wrote:
>Naar aanleiding van de lijmpogingen wordt er in de media volop
>gediscussieerd over goedmakertjes voor D66. Naast het referendum
>staan ook de gekozen Minister President en het districtenstelsel
>immers in het D66 verkiezingsprogramma.
>
>De gekozen MP lijkt een brug te ver, maar het wijzigen van de wijze
>van kiezen van de Tweede en/of de Eerste Kamer wordt als mogelijk
>vaste lijm betiteld. In deze mail doe ik een voorstel voor een nieuw
>kiessysteem.
>
>In het huidige stelsel kan toch niemand beweren dat de kiezer
>invloed heeft op wie hem/haar gaat vertegenwoordigen. Alleen de
>leden van D66 en de prominenten van de andere partijen beslissen
>hier echt over.  Vanwege de hoge voorkeursdrempels en het feit dat
>kiezers maar één stem mogen uitbrengen, is de voorkeursstem
>praktisch onzinnig. Om de kiezer daadwerkelijk invloed te geven,
>moet het stemsysteem een goede representatie van de voorkeuren van
>de kiezers opleveren. Ook het afschaffen van de voorkeursdrempels
>zoals sommigen voorstellen is weinig zinvol, omdat een enkele stem
>wel erg weinig is om je voorkeur uit te spreken. In de praktijk zal
>de lijsttrekker veruit de meeste stemmen krijgen, waardoor er geen
>representatieve vertegenwoording uit de stemming zal komen. 
>
>Dit kan worden opgelost als aan de kiezer wordt gevraagd zijn/haar
>voorkeurslijst met meerdere namen van kandidaten op te stellen in de
>volgorde van voorkeur. Bij 150 zetels en ongeveer 400 kandidaten is
>het opgeven van bijvoorbeeld 5 kandidaten echter ook veel te weinig
>om een goede representatie te verkrijgen. Van de kiezer kan echter
>niet worden verwacht en gevraagd veel meer voorkeurskandidaten op te
>geven. Vandaar dat de groep waaruit men de voorkeurskandidaten
>selecteert sterk moet worden verkleind. 
>
>Het regionale districtenstelsel is hiervoor een oplossing, maar
>heeft als nadeel dat de regionale binding voor landelijke
>verkiezingen steeds minder van belang wordt geacht door de kiezers.
>Wat door de kiezers wel algemeen van belang vinden is de politieke
>stroming waartoe de kandidaat behoort. In Nederland worden die
>politieke stromingen redelijk goed vertegenwoordigd door politieke
>partijen. Logisch doorredenerend stel ik daarom voor zogenaamde
>'virtuele partijdistricten' rond de politieke stromingen te creëren.
>De kiezer geeft door middel van een eerste stem aan aan welk
>'virtueel partijdistrict' hij zijn stem geeft. Deze eerste stemmen
>bepalen het aantal zetels voor de politieke stromingen in de Tweede
>Kamer. Vervolgens geeft de kiezer een voorkeurslijstje op van de
>kandidaten die zich hebben gekandideerd in dat virtueel
>partijdistrict. 
>
>Via het EOS telsysteem (Enkelvoudig Overdraagbare Stem) kan dan
>vervolgens op basis van de voorkeurslijsten worden bepaald welke
>personen de door de partij (stroming) behaalde zetels in de Tweede
>Kamer mogen bezetten. Deze wijze van kiezen schept legio
>mogelijkheden voor de kandidaten om via persoonlijke campagnes
>gericht op bijvoorbeeld de eigen regio of een bepaalde doelgroep
>(bv. de dierenbescherming), een plek in de kamer te bemachtigen. Ik
>geef de voorkeur aan toepassing van het EOS telsysteem boven het
>traditionele Borda stemsysteem, omdat uit onderzoek is gebleken dat
>dit stemsysteem een veel betere representatie van de verscheidenheid
>aan kiezersvoorkeuren oplevert. Zie ook de door Opschudding
>aangejaagde discussie over het interne kiessysteem van D66
><http://www.adn-internet.com/opschudding/eos.html>
>
>Overigens, ook kandidaten die geen lid zijn van een politieke partij
>kunnen zichzelf indelen bij het virtuele partijdistrict van hun
>voorkeur, mits ze voldoende steun (handtekeningen) hebben. Dit
>levert geen problemen op voor de bijbehorende politieke partijen,
>omdat kandidaten niet op basis van de lijstvolgorde van de partij,
>maar op basis van de lijstvolgorde van de kiezers in het parlement
>worden gekozen. De rol van de politieke partijen beperkt zich dan
>tot het campagnevoeren voor hun programma en/of hun eigen
>kandidaten. Kandidaten van de partijen liften dan wel publicitair,
>maar niet meer tijdens de stemming (door het overhevelen van
>stemmen) mee met de lijsttrekker.
>
>Bijkomend voordeel van dit systeem boven een districtenstelsel is
>ook dat het probleem van "proportionaliteit" (de partijvoorkeuren
>van de burgers moeten in evenredige mate terug te vinden zijn in het
>parlement) - dat als belangrijk nadeel van het
>regiodistrictenstelsel wordt gezien - hier geen rol speelt. Het
>aantal zetels van de virtuele partijdistricten wordt namelijk
>bepaald door de aantallen kiezers die hun eerste stem op die
>virtuele partijdistricten hebben uitgebracht.
>
>Ik ben benieuwd naar jullie reacties.
>
>Groeten,
>Mark.
>
Leuke gedachte,
heb wel wat vraagtekens bij de mogelijkheid dan ondersteunde niet-leden
zich de facto op een lijst van een partij(district) kunnen laten zetten;
hoe zijn die gebonden aan een programma, en hoe leggen ze , als ze verkozen
zijn, verantwoording af ? Voor de rest zou het moeten kunnen, al weet ik
niet of de kiezer het wil; wat is de meerwaarde ten opzichte van het
verlagen van de drempel voor voorkeurstemmen ?

Robert Jan Jonker
Utrecht