Nieuw kiesstelsel

[Mark Giebels]

Naar aanleiding van de lijmpogingen wordt er in de media volop
gediscussieerd over goedmakertjes voor D66. Naast het referendum
staan ook de gekozen Minister President en het districtenstelsel
immers in het D66 verkiezingsprogramma.

De gekozen MP lijkt een brug te ver, maar het wijzigen van de wijze
van kiezen van de Tweede en/of de Eerste Kamer wordt als mogelijk
vaste lijm betiteld. In deze mail doe ik een voorstel voor een nieuw
kiessysteem.

In het huidige stelsel kan toch niemand beweren dat de kiezer
invloed heeft op wie hem/haar gaat vertegenwoordigen. Alleen de
leden van D66 en de prominenten van de andere partijen beslissen
hier echt over.  Vanwege de hoge voorkeursdrempels en het feit dat
kiezers maar één stem mogen uitbrengen, is de voorkeursstem
praktisch onzinnig. Om de kiezer daadwerkelijk invloed te geven,
moet het stemsysteem een goede representatie van de voorkeuren van
de kiezers opleveren. Ook het afschaffen van de voorkeursdrempels
zoals sommigen voorstellen is weinig zinvol, omdat een enkele stem
wel erg weinig is om je voorkeur uit te spreken. In de praktijk zal
de lijsttrekker veruit de meeste stemmen krijgen, waardoor er geen
representatieve vertegenwoording uit de stemming zal komen. 

Dit kan worden opgelost als aan de kiezer wordt gevraagd zijn/haar
voorkeurslijst met meerdere namen van kandidaten op te stellen in de
volgorde van voorkeur. Bij 150 zetels en ongeveer 400 kandidaten is
het opgeven van bijvoorbeeld 5 kandidaten echter ook veel te weinig
om een goede representatie te verkrijgen. Van de kiezer kan echter
niet worden verwacht en gevraagd veel meer voorkeurskandidaten op te
geven. Vandaar dat de groep waaruit men de voorkeurskandidaten
selecteert sterk moet worden verkleind. 

Het regionale districtenstelsel is hiervoor een oplossing, maar
heeft als nadeel dat de regionale binding voor landelijke
verkiezingen steeds minder van belang wordt geacht door de kiezers.
Wat door de kiezers wel algemeen van belang vinden is de politieke
stroming waartoe de kandidaat behoort. In Nederland worden die
politieke stromingen redelijk goed vertegenwoordigd door politieke
partijen. Logisch doorredenerend stel ik daarom voor zogenaamde
'virtuele partijdistricten' rond de politieke stromingen te creëren.
De kiezer geeft door middel van een eerste stem aan aan welk
'virtueel partijdistrict' hij zijn stem geeft. Deze eerste stemmen
bepalen het aantal zetels voor de politieke stromingen in de Tweede
Kamer. Vervolgens geeft de kiezer een voorkeurslijstje op van de
kandidaten die zich hebben gekandideerd in dat virtueel
partijdistrict. 

Via het EOS telsysteem (Enkelvoudig Overdraagbare Stem) kan dan
vervolgens op basis van de voorkeurslijsten worden bepaald welke
personen de door de partij (stroming) behaalde zetels in de Tweede
Kamer mogen bezetten. Deze wijze van kiezen schept legio
mogelijkheden voor de kandidaten om via persoonlijke campagnes
gericht op bijvoorbeeld de eigen regio of een bepaalde doelgroep
(bv. de dierenbescherming), een plek in de kamer te bemachtigen. Ik
geef de voorkeur aan toepassing van het EOS telsysteem boven het
traditionele Borda stemsysteem, omdat uit onderzoek is gebleken dat
dit stemsysteem een veel betere representatie van de verscheidenheid
aan kiezersvoorkeuren oplevert. Zie ook de door Opschudding
aangejaagde discussie over het interne kiessysteem van D66
<http://www.adn-internet.com/opschudding/eos.html>

Overigens, ook kandidaten die geen lid zijn van een politieke partij
kunnen zichzelf indelen bij het virtuele partijdistrict van hun
voorkeur, mits ze voldoende steun (handtekeningen) hebben. Dit
levert geen problemen op voor de bijbehorende politieke partijen,
omdat kandidaten niet op basis van de lijstvolgorde van de partij,
maar op basis van de lijstvolgorde van de kiezers in het parlement
worden gekozen. De rol van de politieke partijen beperkt zich dan
tot het campagnevoeren voor hun programma en/of hun eigen
kandidaten. Kandidaten van de partijen liften dan wel publicitair,
maar niet meer tijdens de stemming (door het overhevelen van
stemmen) mee met de lijsttrekker.

Bijkomend voordeel van dit systeem boven een districtenstelsel is
ook dat het probleem van "proportionaliteit" (de partijvoorkeuren
van de burgers moeten in evenredige mate terug te vinden zijn in het
parlement) - dat als belangrijk nadeel van het
regiodistrictenstelsel wordt gezien - hier geen rol speelt. Het
aantal zetels van de virtuele partijdistricten wordt namelijk
bepaald door de aantallen kiezers die hun eerste stem op die
virtuele partijdistricten hebben uitgebracht.

Ik ben benieuwd naar jullie reacties.

Groeten,
Mark.

-- 
Mark Giebels

E-mail:         m.m.t.giebels at wb.utwente.nl 
URL:            http://www.wb.utwente.nl/~mark/