reactie; de ambtenaar

[Kaj Leers]

>Brainstorm;
>Hoe vermindert de ambtelijke macht ?

Antwoord: Niet.

Lichtend voorbeeld van iemand die geprobeerd heeft het primaat van de macht
van de ambtelijke machine terug te krijgen in de schoot van de politiek,
Winnie Sorgdrager, leverde op dat zij - opeens - met allerhande
'uitgelekte' dossiers om de oren geslagen werd door de Tweede Kamer. Nog
nooit lekten (vaak geheime!) zaken zo snel uit als tijdens haar bewind, en
zeker nadat zij de reorganisatie van Justitie en OM (werkelijk, want in
feite was Hirsch Ballin er al mee begonnen - en zie wat hem overkomen is)
in gang gezet had. Dit lekken van politiek gevoelig materiaal gebeurde zo
vaak en zoveel en in zulke heftige mate, dat het mij gewoon opviel.

De 'Vierde Macht' heeft zich een positie verworven waarin zij zich achter
de coulissen kan blijven bewegen, altijd in de schaduw blijvend, wetend dat
er altijd Tweede Kamer-leden en journalisten zullen zijn die dankbaar
gebruik maken van 'uitgelekte' dossiers.

En dit zal alleen nog maar erger worden. Zodra er - nu of in de toekomst -
reorganisaties komen waar de ambtenaren zich tegen verzetten, zullen
gevoelige dossiers en -zaken linea recta in de openbaarheid verschijnen.
Dit mede ingegeven, uiteraard, door de huidige concurrentieslag in de media.

Erger is dat het bereik en de stille macht van de ambtelijke machine
nergens zo goed naar voren komt als in Groot-Brittannie. Zijn ambtenaren
het daar niet eens met een beslissing van hun minister, dan kun je er
donder op zeggen dat zo'n ambtenaar binnen de kortste keren contact zoekt
met hetzij de Mirror of The Sun. Deze handelwijze van de 'Stille Macht' (in
dit verband bruikzamer dan 'Vierde Macht', lijkt mij) komt ook in Nederland
steeds naderbij.

Ik vrees dat er maar een manier is die ooit zou kunnen garanderen dat deze
Stille Macht gereduceerd wordt tot wat ooit de bedoeling was, n.l. een
Uitvoerende Macht. En dat is door 24 uur per dag, 7 dagen per week alle
communicatielijnen van alle ambtenaren uit het hoger- en middenkader te
controleren en eventueel af te tappen. Ook de instelling van een Politieke
Commissaris, zoals in de Sovjet-Unie, op ieder departement zou kunnen werken.

Te drastisch en uiteraard ondenkbaar, dat moge duidelijk zijn. Maar die
andere mogelijkheid - namelijk een politieke zowel als journalistieke,
maatschappelijke verontwaardiging over de werkwijze van deze Stille Macht,
die zou kunnen leiden tot concrete politieke stappen - zou eventueel deze
mannen en vrouwen weer in het gareel kunnen krijgen. Maar daarvoor hebben
(oppositionele) politici en concurrerende media deze Stille Macht simpelweg
veel te hard nodig om te kunnen overleven.


Vriendelijke groet,

Kaj Leers.