Zuid-Holland

[Paul Doucet]

Een mooie vette rel natuurlijk, waar de politieke tricoteuses weer kunnen
genieten van een bestuurlijke kop die in het zaagsel rolt. Het recht
zegeviert!
 Maar de echt interessante vragen komen van Ariean van de Groep, die een
verband legt met

'de wortels van onze democratie, verantwoordelijkheden van bestuurders en
de bestuurlijke indeling van ons land.'
en
'Dat het afkeurenswaardig is voel ik ook wel aan, maar waarom precies
[...]? Is dit een teken van de toenemende invloed van de 'vierde macht'
oftewel de ambtenarij?'

Van krant en televisie krijg ik, aangevuld door wat eigen ervaring, het
volgende beeld.

1. Krokodillentranen, slappe knieen.
De Z-H Staten kenden niet de details. Maar ze kenden wel het beleid, ze
volgden de rapportages, en ze vonden het prachtig. Flinke winsten! De
Moderne Ondernemede Overheid! Maar zodra het fout ging (en dat hoort erbij:
ondernemingsrisico) wisten ze niet hoe snel ze er schande van moesten
roepen. Ze laadden al hun zonden op een bok en joegen die de woestijn in.
Een treurig schouwspel.
In die zin zat er ook wel iets in de verongelijkte woorden van de
zondenbok, gedeputeerde De Jong; hoe weerzinwekkend zijn optreden ook was.
Iedereen had het gezien, zei hij, en iedereen was medeverantwoordelijk.

2. De Vierde Macht
Vrij duidelijk lijkt me ook dat de betrokken ambtenaar niet bezig was met
een eigen koninkrijkje maar keurig de bestuurlijke directieven uitvoerde.
Hoogstens kun je hem het secundaire verwijt maken dat hij, als
professional, geen waarschuwend tegengas heeft gegeven.

3. De tijdgeest
Wat hier gebeurde staat niet op zichzelf. Door de hele overheid heen heerst
een drang tot imitatie van het bedrijfsleven. Flitsend, ondernemend en
besluitvaardig, zonder dat stoffige Dorknoper-imago. Business units,
mission statements, concernrapportages, sale & lease-backconstructies, het
jargon is ermee doortrokken geraakt en het denken ook; alleen een
management buy-out heb ik nog niet mogen waarnemen. Wat de Z-H Staten deden
past helemaal in dat beeld, en op andere plaatsen gebeurt van alles dat
daarop lijkt.
Wat we hier voor ons zien is, denk ik, een echo van de jaren tachtig.
Herstel van aanzien van  zakenleven, carriere en geld verdienen, verlies
van aanzien van "saaie" beroepen als ambtenaar, leraar en notaris.
Zichtbaar succes is belangrijker geworden, onkreukbaarheid minder
belangrijk. En we beginnen zachtjesaan te merken dat dat ook niet alles is.
In Engeland is op dat gebied ook veel leerzaams te zien.

4. Wat is er eigenlijk mis mee?
Allereerst: het was gewoon tegen de wet, die aan overheden het aangaan en
verstrekken van riskante leningen verbiedt. BNG-leningen, het saaie en
degelijke werk; dat mag wel.
Maar je kunt ook, politiek iets verder kijkend, zeggen dat we de wet ook
kunnen veranderen: op weg naar een meer ondernemende overheid. Wat mij
betreft geen schandelijk en onbespreekbaar idee, maar ik denk wel dat ik
erop tegen zou zijn.
- Van de overheid verlangen we betrouwbaarheid en zekerheid. Geen risico's.
- We houden de overheid graag kort: vuil ophalen, branden blussen en riolen
aanleggen. Geen fratsen eromheen.
- De overheid moet in tal van situaties oordelen over andermans belangen,
en mag dan zelf geen belang hebben.